Pressan - 02.07.1992, Side 53

FIMMTUDAGUR PRESSAN 2. JÚLÍ 1992
13
NORÐURLAND

MERKAR FORNLEIFAR í
SVARFAÐARDAL
I Svarfaðardal og á Dalvík hafa
fundist ýmsar merkar fomleifar. Neðan
við veginn við Ytra-Garðshorn er
minnisvarði á lágu holti er Amarholt
heitir. A þessum stað var einhver mesti
kumlateigur er fundist hefur hér á landi.
Samkvæmt Svarfdæla-sögu átti Þor-
steinn Svörfuður landnámsmaður að
hafa verið þar heyðgur ásamt fólki sínu.
FYRSTA CALDRABRENNAN
VAR í SVARFADARDAL
Svarfaðardalur, þótt fagur sé, tengd-
ist löngum draugatrú og fordæðuskap
sem rekja má til Svarfdæla-sögu. Þar er
sagt frá Klaufa Snækollssyni sem gekk
í bardaga eftir að höfuðið hafði verið
sniðið af honunt og sveiflaði hann því
þá í kringum sig. Árið 1625 fór fram
fyrsta galdrabrenna á íslandi. Brennan
fór fram á Melaeyrum í Svarfaðardal
en þar var Jón bóndi Rögnvaldsson
borinn á bálið eftir að hafa verið ákærð-
ur og dæmdur fyrir galdra og kukl. Þá
þótti bróðir Jóns, Þorvaldur Rögnvalds-
son, er bjó á Sauðanesi á Upsaströnd,
fjölkunnugur.
MINNISMERKI UM DUGÚU-
EYVIND
Áður en kirkja Dalvíkinga var tekin í
notkun áttu þeir kirkjusókn á Upsum
sem var fomt prestsetur og stendur við
rætur Upsafjalls. Margir merkir prestar
hafa setið Upsir, meðal þeirra Guð-
mundur Arason biskup hinn góði. Þar
fæddist árið 1719 Bjami Pálsson fyrsti
landlæknir á Islandi.
Nokkru utar á ströndinni stendur
minnismerki er reist var um Duggu-Ey-
vind Jónsson (1678-1746). Sagt er að
hann hafi smíðað haffæra duggu að
hollenskri fyrirmynd þar niður við
naustin. Sagan segir að duggan hafi far-
istíofviðri árið 1717.
ÓLAFSFJÖRDUR
Kaupstaðurinn Olafsfjörður stendur
við samnefndan fjörð í faðmi þúsund
metra hárra fjalla Tröllaskagans mikla
milli Eyjafjarðar og Skagafjarðar.
Fjallasýn er stórfengleg. Að austan-
verðu er Múlinn með útsýn norður að
heimskautsbaug, að vestanverðu
Hvannadalabjarg, hæsta standberg við
strendur landsins. Frá Ólafsfirði er mik-
il útgerð, bæði togara og smærri báta,
enda stutt á fengsæl fiskimið.
Þegar vegurinn um Ólafsfjarðarmúla
var tekinn í notkun olli hann raunvem-
legri byltingu í lífi íbúa Ólafsfjarðar,
því hann tengdi Ólafsfjörð við aðrar
byggðir Eyjaljarðar. Hann varð geysi-
leg samgöngubót. Hann var hins vegar
erfiður yfirferðar á vetmm og hættuleg-
ur enda lagður utan í snarbröttum múl-
anum. Jarðgöngin í gegnum múlann
urðu því önnur byltingin í lífi íbúanna,
en þau tryggja ömggar samgöngur all-
an ársins hring, án tillits til veðurs.
LENGSTU JARDGÖNG Á ÍS-
LANDI
Jarðgöngin gegnum Ólafsfjarðar-
múla em um 3400 metra löng, lengstu
jaiðgöng á íslandi. Þau vom formlega
opnuð fyrir umferð í mars 1991. Göng-
in em fimm metra breið, sex metra há,
með nítján útskotum þar sem bílar geta
mæst. Útskotin eru með 160 metra
millibili. Framkvæmdir við gerð gang-
anna hófust í ágúst 1988. Heildarkostn-
aður við jDetta stærsta útboðsverk Vega-
gerðar ríídsins til þessa nemur um 900
milljónum króna. Verktakafyrirtækið
Krafittak sá um ffamkvæmdir og nokkr-
ir undirverktakar sáu um einstaka þætti
verksins.
HÚSAVÍK EITT ELSTA ÖR-
NEFNI HÉRÁLANDI
Húsavík stendur á vestanverðu
Tjömesi við austanverðan Skjálfanda-
flóa. Húsavík er eitt elsta ömefni lands-
ins. Samkvæmt Landnámabók hafði
Garðar Svavarsson þar vetursetu og
reisti sér hús. Víkin var því nefnd
Húsavík.
Heimildir em um siglingar til Húsa-
víkur frá öndverðu og verslun hefur
sömuleiðis verið rekin þar allt frá upp-
hafi byggðar í landinu. Fyrsta kaupfé-
lag landsins, Kaupfélag Þingeyinga,
hóf rekstur sinn á Húsavík árið 1882 og
hefur starfað þar síðan. Verslunarstaður
var löggiltur á Húsavík árið 1875.
Norðan Húsavíkur er Húsavíkur-
höfði en austan hennar Húsavfkurfjali.
Akvegur er upp á Húsavíkurfjall sem er
417 metrar á hæð. Afar víðsýnt er af
fjallinu og þar er útsýnisskífa fyrir
ferðalanga til að glöggva sig á staðhátt-
um. Þaðan sést norður til Grímseyjar
og suður dl Dyngjufjalla og Vatnajök-
uls.
Botnsvatn er í lægð sunnan fjallsins.
Búðará á upptök sín í Botnsvatni og
fellur þaðan niður um miðjan bæinn.
Við ána er skrúðgarður og er þar gróð-
urríki og fuglalíf. Mjög gott vatnsból
staðarins er í lindum neðan Botnsvams.
Heitt vatn til húshitunar fær Húsavík
frá Hveravöllum í Reykjahverfi.
Safnahús var tekið í notkun 1980. í
því er bóka-, héraðsskjala-, málverka-,
byggða-, ljósmynda- og filmusafh auk
náttúrugripasafns. I bókasafninu er
meðal annars eintak af Guðbrandsbibl-
íu prentaðri 1584. í Byggðasafninu em
margir munir úr lífi horfinna kynslóða,
t.d. atgeir og fleiri vopn frá 16. öld. f
náttúmgripasafninu er að finna flestar
tegundir íslenskra fugla, talsvert steina-
safn og um 300 þurrkaðar plöntur úr
Þingeyjarsýslu. Þar er ísbjöminn sem
skotínn var í Grímsey ísavorið 1969.
MERK KIRKJAÁ HÚSAVÍK
Húsavíkurkirkja þykir óvenjulegt og
fagurt guðshús. Hún var byggð á ámn-
um 1906-1907. Arkitekt kirkjunnar var
Rögnvaldur Ólafsson og yfirsmiður
Páll Kristjánsson, kaupmaður á Húsa-
vík. Kirkjan er byggð úr timbri sem
flutt var til landsins frá Noregi og er
krosskirkja. Hún rúmar um 450 manns
í sætí og tíl merkis um stórhug Húsvík-
inga má geta þess að þegar hún var
vígð vom íbúar á staðnum um 500.
Inngöngudyr í húsið eru í turninn
sem stendur í norðvesturhomi kirkjunn-
ar, um 25 metrar að hæð.
Freymóður Jóhannesson listmálari
skreytti kirkjuna að innan á þriðja ára-
tug aldarinnar og útskurður er eftir Jó-
hann Bjömsson á Húsavík. Stór altaris-
tafla er eftir Svein Þórarinsson, listmál-
ara ffá Víkingavatni, og sýnir hún upp-
risu Lazarusar. Merkastir gripa Húsa-
víkurkirkju þykja tveir kertastjakar frá
þvíum 1600.
NÁTTÚRUPARADÍSIN VID
MÝVATN
Mývatnssveit á ekki sinn líka í okkar
heimshluta vegna sérstæðs lífríkis og
óvenjulegra jarðmyndana. Fjölbreytni
náttúrunnar er ótrúlega á ekki stærra
svæði og andstæður miklar.
Mývatn er fjórða stærsta stöðuvatn á
íslandi, um 37 ferkílómetrar og yfir-
borð þess er í 278 metra hæð yfir sjáv-
armáli. Vatnið er gmnnt og mjög vogs-
korið. I því eru um fimmtíu eyjar og
hólmar. Gróður við Mývatn og Laxá er
gróskumikill og fjölskrúðugur og þar er
talsvert af fáséðum plöntum. Fuglalíf
Mývatnssveitar er heimsþekkl. Við
vatnið og effi hluta Laxár verpa allar ís-
lenskar andategundir nema æðarfugl,
eða fjórtán talsins.
Mývatnssveit er í regnskugga af
Vatnajökli og þvf á einu þurrviðrasam-
asta og sólríkasta svæði landsins. Logn-
dagar eru margir og ekki óalgengt á
sumrin að hiti komist í tuttugu gráður
yfir hádaginn. Sunnanáttin er hlý, en
norðanátt köld og úrkomusöm.
GISTING
Sta&askáli
Hrútafirbi
Sími 95-11150
VEITINGAR
Staöaskáli
Hrútafiröi
Sími 95-11150
GISTING
Hótel Dagsbrún
Skagaströnd
Sími 95-22730
GISTING
Hótel EDDA
Stóru-Tjarnir
Sími 96-43221
VERSLUN
Verslunin Brynja
Akureyri
Sími 96-24478
BILALEIGA
Geysir bílaleiga
Húsavík
GISTING
Hótel Sæluhúsiö
Hafnarbraut 14 Dalvík
Sími 96-61488
GISTING
Hótel Harpa Akureyri
Sími 96-11400
//mktm