Pressan - 02.07.1992, Qupperneq 56

16
FIMMTUDAGUR PRESSAN 2. JÚLÍ 1992
NORÐURLAND/HIIDHflLENDIÐ \JUwM
Neslandavík — grunn vík, eða
öllu heldur vogur, nær þrír kílómetr-
ar að lengd og hálfur til einn kíló-
metri að breidd, sem skerst inn í
norðvesturströnd Mývatns, en austan
við víkina gengur Neslandatangi
fram í vatnið og skiptir því nærri því
í tvennt. A Neslandavík heldur sig
jafnan mikil mergð anda og álfta.
Vakin er sérstök athygli á því að
þarna er friðlýst varpsvæði og um-
ferð utan vegar ekki leyfileg á tíma-
bilinu 15. maí til 20. júlí.
Reykjahlíðarheiði — um 20 fer-
kílómetra landsvæði norður af
Reykjahlíð. Þar skiptast á malarhólar
og ásar og veí grónar lautir og dal-
verpi á milli, víða gróin birkikjarri
og víði. Sumstaðar finnast myndar-
leg birkitré og stöku reynitré.
Reykjahlíðarheiði er talin mótuð í
lok síðasta jökulskeiðs fyrir u.þ.b. tíu
þúsund árum og hefur leysingavatn
þá grafið þar geysimikla farvegi.
Þarna er kjörið land til útivistar og á
vetrum er þetta frábært skíðagöngu-
land.
Sauðahellir — hraunhellir inni í
Reykjahlíðarþorpi, skammt frá versl-
un kaupfélagsins, um sjötíu metrar á
lengd og sumstaðar manngengur.
Fyrr á öldum var hellirinn notaður til
geymslu á sauðfé og dregur nafn sitt
af því.
Seljahjallagil — stórfenglegt
klettagil vestan í Bláfjallsfjallgarði
um sjö kílómetra suðaustur frá Mý-
vatni. Gilið endar í háum stuðla-
bergshömrum. Fyrir um 3800 árum
rann mikill hraunstraumur frá Ketil-
dyngju niður um gilið, yfir mikinn
hluta Mývatnssveitar og langleiðina
til sjávar. Hraun þetta hefur verið
nefnt Laxárhraun eldra. I gilinu hefur
leysingavatn síðan smátt og smátt
sorfið djúpan farveg í hraunið og
gefur þar á að líta marga furðusmíð.
Skútustaðagígar — þyrping
gervigíga rétt við Skútustaði, sunnan
Mývatns. Þeir eru taldir athyglis-
verðasta gervigígasvæðið við vatnið
og voru friðlýstir árið 1973. Gervi-
gígar myndast þegar hraun rennur út
í vatn eða votlendi. Vatnsgufa brýtur
sér þá leið upp í gegnunt hraunkvik-
una, þeytir gjalli upp í loftið og gíg-
arnir hlaðast upp.
Slútnes — láglend og mjög gróð-
ursæl eyja nyrst í Mývatni, í landi
Grímsstaða. Þar er og mikið fugla-
varp.
Stóragjá — jarðsprunga rétt sunn-
an við þorpið í Reykjahlíð. I henni er
vatn, sem hitnaði úr 26 gráðum árið
1977 og er nú um 38 gráður. Þarna
hefur lengi verið baðstaður en þar
sem vatnið endurnýjast hægt er fólki
nú ráðið frá því að baða sig þar af
heilbrigðisástæðum. I gjánni var
mikill og fjölskrúðugur gróður en
vegna umferðar ferðamanna á undan-
fömum árum hefur hann látið mjög á
sjá.
Syðrivogar — fjölbreytilegir
hraunvogar í suðausturhorni Mý-
vatns. Afrennsli Mývatns er að meg-
inhluta neðanjarðar, þ.e. í lindum við
austurströndina. Langvatnsmestu
lindimar em í Syðrivogum, einkum í
Grjótavogi, sem er örskammt frá
veginum og mjög svo skoðunarverð-
ur.
Vindbelgjarfjall — stakt mó-
bergsfjall, 529 metra yfir sjávarmáli
vestan Mývatns, um einn kílómetra
frá þjóðveginum. Auðveld gönguleið
er vestan á fjallið, sem er ágætur út-
sýnisstaður.
Þrengslaborgir — röð klepra- og
gjallgíga, fimm til sex kílómetra suð-
austur frá Mývatni. Gígaröð þessi er
í heild um 8,5 kílómetrar að lengd,
syðri hluti hennar ber nafnið
Þrengslaborgir en nyrðri hlutinn
nefnist Lúdentsborgir. Þarna er afar
margt skoðunarvert og sumt má með
sanni telja hrein listaverk náttúmnn-
ar. Þarna má finna vatn í a.m.k.
þremur gígskálum og snjór leynist
sums staðar í djúpum gígum og gjám
allt sumarið. Gígaröðin Lúdentsborg-
ir-Þrengslaborgir myndaðist í geysi-
miklu eldgosi fyrir um 2000 ámm og
flæddi þá hraun, sem nefnt hefur ver-
ið Laxárhraun yngra, yfir suðurhluta
Mývatnssveitar, niður Laxárdal og
Aðaldal og alla leið til sjávar. Hinn
mikli fjöldi gervigíga í Mývatnssveit
myndaðist þegar þetta hraun rann út í
vatn og votlendi. I þessum eldsum-
brotum er talið að Mývatn hafi
myndast í núverandi mynd.
ÞJÓÐÚARÐURINN í JÖKULS-
ÁRGUÚFRUM
Þjóðgarðurinn í Jökulsárgljúfmm var
stofnaður árið 1973. Ári síðar var hann
stækkaður og aftur árið 1978 þegar
meginhluti Ásbyrgis bættist við. Þjóð-
garðurinn er nú um 150 ferkílómetrar.
Jökulsárgljúfur eru stærstu og hrikaleg-
ustu árgljúfur á íslandi. Þau em um 25
kílómetrar á lengd, um hálfur kilómetri
á breidd og dýptin er víða um 100
metrar. Efst í Jökulsárgljúfrum, um
þijátíu ki'Iómetra í norðaustur frá Mý-
vatni, er Dettifoss, sem oft er talinn
voldugasti og hrikalegasti foss Evrópu.
Hann er 45 metra hár og um 100 metra
breiður. Meðalvatnsmagn í fossinum er
talið 193 rúmmetrar á sekúndu.
Skammt ofan við Dettifoss er Selfoss,
úu til fjórtán metra hár, og nokkm neð-
ar í gljúfrinu Hafragilsfoss, um 27
metrar. Þessi fossasamstæða á óvíða
sinn líka.
ÁSBYRGI — HÓFFAR SLEIPNIS
Ásbyrgi er stórbrotið náttúmfyrir-
brigði, hamrakví með 100 metra háum
hamraveggjum. Þar er mikill birkiskóg-
ur. Þjóðsaga segir Ásbyrgi vera hóffar
eftir Sleipni, hest Óðins, og sé Eyjan
eftir hóftunguna. Vegur liggur inn í
botn Ásbyrgis og er þar vinsæll áning-
arstaður. Við Ásbyrgi er þjónustumið-
stöð náttúruverndarráðs með ýmiss
konar aðstöðu fyrir ferðamenn.
HUÓÐAKLETTAR
Hljóðaklettar em klettaþyrping við
Jökulsá. Þar em hellar, skútar og kynja-
myndaðir stuðlaklettar þar sem stuðl-
amir liggja á ýmsa vegu.
MERKAR JARÐMYN DANIRÁ
TJÖRNESI
Á allri vesturströnd Tjömess em ein-
hverjar merkustu jarðmyndanir á ís-
landi. Þar skiptast á hraunlög, ár-,
vatna- og sjávarset ásamt jökulmðning-
um. Af þeim má rekja breytingar á
loftslagi, gróðri og sædýrah'ft um millj-
ónir ára. Auðveldast er að komast að
Tjömeslögunum við svonefndan Hall-
bjarnarstaðakamb. Þar liggur vegur
niður á bakkana rétt norðan við bæinn
Ytri-Tungu, en þar eru lögin þykkust
og skeljaauðugust. Á Tjömesi við bæ-
inn Héðinshöfða er minnismerki um
Einar Benediktsson skáld eftir Ríkharð
Jónsson myndhöggvara, reist 1972.
Við Imbuþúfu, Hafnarbjörgum, á
Tjömesi austanverðu, er útsýnisskífa og
sér þaðan vítt um Öxarfjörð.
MIÐHÁLENDIÐ
HERÐUBREIЗ DROTTNINC
FJALLANNA
Herðubreið er eitthvert fegursta fjall
á íslandi, regluleg í lögun og tignarleg
þar sem hún gnæfir, 1682 metrar að
hæð, yfir Mývatnsöræfum. Hún hefur
oft verið nefnd drottning íslenskra
flalla. Útsýn af fjallinu er geysimikil.
Þaðan má sjá alla meginjökla landsins,
yfir Austfjarðahálendi sunnan frá
Vatnajökli og um Norðausturland og á
haf út og vestur til Eyjafjarðarfjalla.
Ganga á Herðubreið er erfið. Algengt
er að gengið sé á fjallið norðvestanvert.
Herðubreið er móbergsstapi og er
talið að fjallið sé myndað í gosi sem
byrjað hefur undir jökli og brætt geil
upp í gegnum jökulinn. Smám saman
hafa laus gosefiii hlaðist upp í geilinni
og tsveggir hennar haldið að meðan á
upphleðslunni stóð. Loks hefur gígur-
inn náð upp úr leysingavatninu í geil-
inni og jafnframt tekið fyrir myndun
lausra gosefha en hraun farið að renna
og orðið til hraunhella efst á stapanum.
Lausu gosefnin í neðri hluta stapans
hafa með úmanum límst saman og orð-
ið að móbergi og þegar jökullinn
bráðnaði stóð stapinn eftir með sínum
snarbröttu skriðmnnu hliðum og þver-
hníptu móbergshömmm jafnlangt upp
og jökullinn náði, en þar fyrir ofan með
hraunbungu og gíg á hvirflinum.
HERÐUBREIÐARLINDIR
CRÓDURVIN Á MIÐHÁLEND-
INU
Herðubreiðarlindir hafa löngum þótt
ein fegursta gróðurvin miðhálendisins,
þar sem blátærar lindir og lygnar tjamir
umvafðar gróskumiklum gróðri eru
sem paradís mitt í auðn sanda og blás-
inna hrauna. Einnig er gróskulegt í
Grafarlöndum eystri þó að þau séu ekki
eins rómuð fyrir fegurð og Herðubreið-
arlindir. Þessi svæði vom bæði, ásamt
fjallinu Herðubreið, lýst ffiðland sam-
kvæmt nátúímvemdarlögum árið 1974
og nefnist Herðubreiðarfriðland.
I friðlýsingu Herðubreiðarfriðlands
felst meðal annars að öllum er frjálst að
fara um svæðið og dveljast þar, en ætl-
ast er til að fylgt sé merktum ökuslóð-
um, tjaldað á merktum tjaldsvæðum en
forðast sé að spilla vatni, skerða gróður
og skaða dýralíf.
ASKJA
Askja er sigketill, 45 úl 50 ferkíló-
metrar, í Dyngjufjöllum norður af
Vatnajökli. I hluta sigketilsins er
Öskjuvatn, sem myndaðist í miklum
náttúruhamförum í tengslum við stór-
gos árið 1875. Öskjuvatn er dýpsta vatn
landsins, 220 metrar á dýpt, og stærð
þess er tólf ferkílómetrar. Rétt við vatn-
ið er sprengigígurinn Víti, um 100
metrar að þvermáli og fimmúu til sex-
úu metrar að dýpt. I botni jsess er volgt
vatn. Askja er megineldstöð og þar
hafa orðið mörg eldgos, hið síðasta
1961. Hægt er að aka til Öskju á háum
bílum með fjórhjóladrifi en ganga þarf
nokkum spöl úl að komast inn að vatn-
inu.