Morgunblaðið - 29.04.2004, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 FIMMTUDAGUR 29. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
F
ramlag kvenna er
vanmetið og framlag
karla er ofmetið,“
sagði dr. Nasrin
Shahinpoor í fyr-
irlestri sínum um þróun og skil-
greiningu á hnattvæðingu, kostum
hennar og göllum, og um mismun-
andi áhrif hennar á konur og
karla. Hún er gestaprófessor við
Butler University í Bandaríkj-
unum, fædd í Íran. Fyrirlesturinn
flutti hún á vegum Rann-
sóknastofu í kvenna- og kynja-
fræðum við HÍ.
Shahinpoor sagði að velferð-
arkerfið að mestu konum að
þakka, því þær önnuðustu ókeypis
hjúkrun sjúkra, styrktu fátæka og
menntuðu og
önnuðust
börnin. En
þegar það
kom að því að
reisa sjúkra-
hús og byggja
skóla voru aðeins karlar spurðir
álits. Lítið var gert úr framlagi
kvenna, þær ekki virtar viðlits. Og
svo er enn. Hnattvæðingin og
markaðurinn þrýstir nú konum
víða um heim niður á botn. Dr.
Nasrin bað fundargesti að skoða
fötin sín; sennilega hönnuð af kon-
um og saumuð af konum í verk-
smiðjum í Asíu, á lægstu hugs-
anlegu launum. „Oft eru þær og
börnin sett undir vinnukerfi þar
sem þeim er ekki hleypt heim til
sín fyrr en eftir tiltekin afköst, og
fyrr fá þau ekki launin,“ sagði
hún.
Dr. Nasrin nefndi annað sem
ástæða er til að vekja athygli á –
en það er ný tegund af þrælahaldi.
Hún sagði að þótt Kúveit hefði
verið frelsað í fyrra Persaflóa-
stríðinu, þá hefðu ekki allir sloppið
úr ánauð.
Ríka fólkið í Kúveit hafi fátæk-
ar Asíukonur í vinnu hjá sér. Þess-
ar konur höfðu yfirgefið lönd sín,
heimili og börn til að afla peninga.
Þær gættu barna í Kúveit til að
geta framfleytt eigin börnum í
heimalöndum sínum. Vegabréf
þeirra voru í vörslu húsbænda
þeirra og þær komust hvorki lönd
né strönd – enda án réttinda.
Margar voru beittar ofbeldi og
einnig misnotaðar kynferðislega.
„Hvers vegna voru engar fréttir af
þessu?“ spurði dr.Nasrin og að
svipuð þróun ætti sér nú stað á
Vesturlöndum.
Algengasta mótbáran við at-
hugasemdum um stöðu þessara
kvenna er setningin: „Ef þær
fengju ekki þessa vinnu, þá fengju
þær ekkert, þannig að þetta er
betra en ekkert.“ Réttlæting fyrir
því að konur og börn séu þrælar í
vestrænum verksmiðjum í fátæk-
um heimsálfum þessi: „Annars
yrðu þau bara atvinnulaus og
fengju ekki neitt.“ Röksemd-
arfærslan snýst um það að í raun
ætti að þakka verksmiðjueigend-
unum fyrir að skaffa þeim vinnu
með þessu móti. Sýn þeirra er
sjálfsmiðuð, sjúk og banvæn.
Konurnar „velja“ þetta hins
vegar aðeins af algjörri neyð,
vegna þess að velmegunarríkin
loka á allar aðra möguleika: Ann-
aðhvort þetta eða ekkert!
Af erindi Nasrin sprettur
spurningin: Hvernig eru sjón-
armið, viðhorf, hæfni og reynsla
kvenna metin á Íslandi, t.d. í við-
skiptalífinu? Svar: Tvær konur á
móti 85 körlum eru í stjórnum
fimmtán félaga í úrvalsvísitölu
Kauphallar Íslands. Önnur er hjá
KB banka og hin í Burðarás. Eng-
in kona er í stjórn Landsbankans
eða Íslandsbanka, Bakkavör,
Granda, Og fjarskipta eða Marel.
Af 44 stjórnarformönnum skráðra
félaga er ein kona. Hún er hjá
Símanum. (Sjá greinar í dag í Við-
skiptablaði Morgunblaðsins um
þessa stöðu.)
Þessi niðurstaða sýnir, að mínu
mati, að hæfni og reynsla kvenna
er næstum einskis metin í ís-
lensku viðskiptalífi. Jafnvel
stjórnir fyrirtækja, sem eiga að
þjóna fjölskyldum, heimilum og
ýta undir farsæld, eins og Lands-
bankans og Íslandsbanka eru full-
skipaðar körlum. Enginn laus stóll
handa konu. Þegar fyrsta stjórn
nýs Landsbanka var skipuð sett-
ust í hana tómir karlar og sér-
staklega var tekið fram að einn
stjórnarmeðlimur væri ungur – til
að sjónarmið unga fólksins heyrð-
ust. Það hvarflaði ekki að þeim að
ef til vill væri vit í því að heyra
stöku sinnum sjónarmið kvenna,
þó ekki væri nema bara vegna
þess að þær eru helmingur mann-
kyns.
En hverning er staðan hjá hinu
opinbera? Í jafnréttislögum er
ekki kveðið á um kynjakvóta nema
í eitt ráð og hann fyrir karla: Það
er sjálft Jafnréttisráð. Þar skal til-
nefna karl og konu. En í grein um
þátttöku í nefndum og ráðum á
vegum hins opinbera er aðeins
sagt að ávallt skuli á það minnt að
þar ættu að sitja jafnmargir karl-
ar og konur – ef hægt. En það er
ekki skylda. Afleiðingin er m.a. að
í þremur ráðuneytum er staða
kvenna afleit. Af æðstu embætt-
ismönnum þar eru þær aðeins
10% í samgönguráðuneytinu og
14% í landbúnaðarráðuneytinu og
sjávarútvegsráðuneytinu.
Mér sýnist fullyrðing dr. Nasrin
um að framlag kvenna sé van-
metið og karla ofmetið eigi fylli-
lega við á Íslandi. Það er sífellt að
sannast, því að hlutfall þeirra hef-
ur lækkað á þessari öld á Alþingi
og einnig í stjórnum í veigamestu
fyrirtækjunum í viðskiptalífinu.
Hæfni konu var einnig greinilega
vanmetin þegar tækifæri gafst til
að auka hlut kvenna í Hæstarétti.
Þegar að henni kom skipti eitt-
hvað allt annað miklu meira máli
en hún. Þegar karl skal skipa þá
eru verðleikar hans lofaðir og sér-
fræðikunnátta (of)metin. Konu er
á hinn bóginn hafnað á þeim for-
sendum að ekki sé fært að skipa
hana bara vegna þess að hún sé
kona. Ekki er lagður sami mæli-
kvarði á hæfni og reynslu kvenna
og karla. Það er klárt og kvitt.
Það er því ekki nóg að eyða
lagalegum hindrunum fyrir jafn-
rétti, því þá á eftir að glíma við
duldar tilhneigingar til að útiloka
konur frá völdum. Það er ekki nóg
að segja að jafnrétti sé réttlæti.
Dr. Nasrin ráðleggur fólki ein-
dregið frá því að taka mark á orð-
um valdamanna, aðeins á verkum
þeirra.
Fullskipað
körlum
„Framlag kvenna er vanmetið en
karla ofmetið,“ fullyrðir dr. Nasrin
Shahinpoor. Þetta virðist eiga vel við
á Íslandi, því flestallar stjórnir úr-
valsvísitölufyrirtækjanna eru full-
skipaðar körlum.
VIÐHORF
Eftir Gunnar
Hersvein
guhe@mbl.is
CURLING – eða krulla, eins og
íþróttin hefur stundum verið nefnd á
íslensku – er íþrótt sem kemur manni
á óvart ef maður nær að stíga skrefið
frá því að hlæja að henni yfir í að vera
sjálfur þátttakandi í leiknum. Víst er
að margir hafa brosað þegar sýnd
hafa verið myndbrot frá keppni á Ól-
ympíuleikunum. Það fólk sem síðan
prófar íþróttina heldur
einfaldlega áfram að
brosa – ekki að íþrótt-
inni eða þeim sem hana
stunda, heldur vegna
þess hve skemmtileg
þessi íþrótt er.
Margar íþróttir
í einni
Segja má að í curling
sameinist skák, snóker,
boccia, heimilisstörf og
margt fleira en um leið
er þetta ágætislík-
amsrækt fyrir þá sem
vilja og geta tekið dálítið á með kúst-
inum. Í meginatriðum gengur leik-
urinn út á að senda steina eftir braut á
ísnum, yfir í eða að hring á hinum
enda brautarinnar. Það lið sem á síðan
innsta stein í hringnum þegar lotu lýk-
ur skorar stig. Í hverjum leik eru sex
eða fleiri lotur. Hve mörg stig liðið
skorar fer síðan eftir því hve marga
steina það á innar í hringnum en innsti
steinn andstæðingsins er. Leikurinn
verður ekki útskýrður nákvæmlega
hér en bent er á vefinn www.curling.is
þar sem finna má upplýsingar um
íþróttina.
Vaxandi áhugi
Curlingdeild Skautafélags Akureyrar
hefur starfað frá 1996 en starfsemin
tók verulegan kipp á síðastliðnu ári og
hefur iðkendum fjölgað mikið nú í vet-
ur. Einn þáttur í efldri starfsemi eru
erlend samskipti og til marks um þann
kraft sem er í curlingdeildinni er að á
liðnu ári fóru lið frá Akureyri tvívegis
til Danmerkur til keppni í íþróttinni.
Eitt lið tók þátt í Öresunds Cup í apríl
og tvö í Tårnby Cup í nóvember og
stóðu sig með prýði. Þá kom lið frá
Tårnby í Danmörku til keppni á Ak-
ureyri í byrjun maí 2003.
Ice Cup – alþjóðlegt mót
Eðlilegt framhald af þessum uppgangi
starfsins er síðan að bæta við og efla
erlend samskipti og var ákveðið síð-
astliðið haust að efna til alþjóðlegs
móts á Akureyri nú í vor. Hefur mótið
fengið nafnið ICE CUP og verður
haldið í Skautahöllinni á
Akureyri 30. apríl og 1.
maí. Kynning á mótinu
hófst í Danmerkurferð-
inni í nóvember en því
miður setti Grænlands-
flug áætlanir og kynn-
ingu mótsins í uppnám.
Með kynningarátaki í
febrúar og mars tókst
þó að vekja mikinn
áhuga á mótinu. Nú er
ljóst að lið frá Kanada
og Svíþjóð koma til leiks
að þessu sinni en mjög
margir hafa lýst áhuga á
að taka þátt í þessu móti á næsta ári
og/eða síðar. Þessi áhugi segir okkur
tvennt; annars vegar að vanda verður
vel til allrar umgjarðar mótsins nú
þótt erlend lið verði ekki eins mörg og
við hefðum kosið. Hins vegar að ein-
sýnt er að mótið verður fastur liður á
komandi árum.
Stórviðburður í framtíðinni
Akureyringar – og reyndar fleiri –
geta státað af stórviðburðum á
íþróttasviðinu sem draga að fjölda
þátttakenda, aðstandenda og annarra
áhugasamra áhorfenda; viðburðum
sem eru mikilvægur þáttur í starfsemi
viðkomandi íþróttafélaga sem og
fjölda fyrirtækja á svæðinu og eru í
hugum margra órjúfanlegur hluti af
bænum. Nægir í því sambandi að
nefna Pollamót Þórs og Andrésar and-
ar-leikana. Í þeim anda viljum við
starfa og stuðla að því að gera Ice Cup
að stórviðburði innan fárra ára. Hluti
af því að standa fyrir stórviðburði á
íþróttasviðinu er að til þess fáist
stuðningur frá fyrirtækjum og stofn-
unum. Nú þegar höfum við notið vel-
vilja margra og fyrir það viljum við
þakka, jafnt fyrirtækjum sem hafa
stutt okkur og fjölmiðlum fyrir að
sýna starfsemi okkar áhuga. Sér-
staklega viljum við þakka íþrótta- og
tómstundaráði Akureyrar og Vetr-
aríþróttamiðstöð Íslands fyrir stuðn-
ing við uppbyggingu íþróttarinnar.
Aukin aðstaða, fleiri félög
Vandi okkar í curlingdeild SA er hins
vegar sá að við þurfum að deila ísnum
með þeim sem stunda listhlaup og ís-
hokkí. Ekki það að við höfum neitt
undan þeim að kvarta heldur er það
einfaldlega svo að í þeirri nákvæmn-
isíþrótt sem curling er þarf ísinn að
vera spegilsléttur og jafn. Við vinnslu
á ís fyrir listhlaup og hokkí er ekki
þörf á sömu nákvæmni og nauðsynleg
er til að gera góðan ís fyrir curling.
Draumur okkar sem stundum curl-
ing er því sá að eignast okkar eigið hús
– en hann kann að vera nokkuð fjar-
lægur. Fer ekki nánar út í það að sinni
en rökstyð það ef til vill síðar hvernig
slík bygging getur eflt ferðaþjónustu á
svæðinu.
Annar draumur er að fleiri fengjust
til að stunda curling en Akureyringar.
Nú eru í Reykjavík tvær skautahallir
og þrátt fyrir það sem ég nefndi hér að
ofan um þörf á sérstakri aðstöðu fyrir
curling þá er skautasvell engu að síður
ágætisbyrjun. Félagar mínir hér á Ak-
ureyri hófu að iðka curling á útisvelli
og gerðu það í nokkur ár áður en
byggð var skautahöll. Maður getur
auðvitað ekki annað en tekið ofan fyrir
slíkum frumkvöðlum. Ég vil þess
vegna skora á sunnanmenn að taka nú
höndum saman um að veita Akureyr-
ingum einhverja keppni – Íslands-
meistaratitill er í húfi!
Íþrótt sem kemur á óvart!
Haraldur Ingólfsson skrifar
um curling eða krullu ’Í curling sameinistskák, snóker, boccia,
heimilisstörf og margt
fleira. ‘
Haraldur Ingólfsson
Höfundur er curlingmaður
á Akureyri.
LEIÐARI Morgunblaðsins síð-
astliðinn þriðjudag fjallaði um fjöl-
miðlafrumvarp Davíðs Oddssonar.
Hvatti leiðarahöfundur
til þess, að umræða um
frumvarpið yrði mál-
efnaleg, en ekki per-
sónuleg.
Meginröksemd
þeirra sem telja að
þörf sé á lagasetningu
um eignarhald á fjöl-
miðlum virðist vera sú,
að nauðsynlegt sé að
tryggja fjölbreytni í
fjölmiðlun. Ástæðan
fyrir því, að nú er
hlaupið til og lög sett
með hraði, hlýtur þá að
vera sú, að fjölbreytni í fjölmiðlun sé
ekki næg og fari hraðminnkandi. Til
viðbótar er því gjarna haldið fram,
að eigendur fjölmiðla hneigist til
þess að reyna að hafa áhrif á umfjöll-
un þeirra um ýmis mál og ef margir
fjölmiðlar séu á sömu hendi geti því
fréttaflutningur bjagast.
Flestir yfirlýstir stuðningsmenn
lagasetningar hafa tekið frumvarpi
Davíðs Oddssonar um eignarhald á
fjölmiðlum fagnandi. Frumvarpið
kveður á um að sami aðili megi ekki
eiga bæði dagblað og ljósvakamiðil
og að fyrirtæki með ráðandi stöðu á
markaði sínum megi ekki eiga fjöl-
miðla.
Málefnaleg umræða snýst um að
greina og skýra hugtök og rök-
tengsl. Það er ánægjulegt að Morg-
unblaðið skuli hvetja til slíkrar um-
ræðu og ég hvet blaðið til að taka
frumkvæði. Til að byrja með væri
tilvalið að reyna að veita rökstudd
svör við eftirfarandi spurningum:
Hver eru tengsl fjölbreytni í fjöl-
miðlun og eignarhalds á fjölmiðlum?
Tökum dæmi: Ef einn aðili á 10 út-
varpsstöðvar sem allar útvarpa vin-
sælustu dægurlögunum, er þá fjöl-
breytni minni en ef 10
aðilar eiga þessar 10
útvarpsstöðvar? Er
fjölbreytni í fjölmiðlun
minni nú en t.d. áður en
Fréttablaðið og Skjár 1
komu til? Sjónvarps-
stöðvar og dagblöð eru
að minnsta kosti fleiri
nú. Hefur fjölbreytni í
fjölmiðlun eitthvað
með fjölda fjölmiðla að
gera? Hefur fjölbreytni
eitthvað með fjöl-
breytni skoðana að
gera?
Það er auðvitað lykilatriði að skil-
greina þau hugtök sem menn nota.
Hvernig ber að skilgreina fjöl-
breytni í fjölmiðlun?
Tryggja lögin
sjálfstæði ritstjórna?
Með lögunum verður aðeins fyr-
irtækjum með markaðsráðandi
stöðu óheimilt að eiga fjölmiðla. Er
hættan á afskiptum eigenda aðeins
bundin við slík fyrirtæki? Er hún
meiri, hafi eigandinn markaðs-
ráðandi stöðu á öðrum markaði?
Dettur einhverjum í hug í alvöru að
halda slíku fram? Er hún engin, sé
eigandinn til dæmis stjórn-
málamaður? Tryggja lögin sjálf-
stæði ritstjórna?
Leiða lögin til aukinnar
fjölbreytni í eignarhaldi?
Kann að vera að niðurstaða mark-
aðarins ráðist af því, að það er hag-
kvæmara að reka saman fleiri fjöl-
miðla en færri? Gæti hún orðið sú, að
ljósvakamiðlar Norðurljósa yrðu
reknir af enn nýjum eigendum (sem
kannski reyna að hafa áhrif á frétta-
flutning), Árvakur hf. reki Frétta-
blaðið og DV ásamt Morgunblaðinu,
Skjár 1 berjist áfram í bökkum?
Hefur þá tekist að auka fjölbreytni
eignarhalds? Gæti kannski verið, að
meginhindrunin fyrir fjölda einka-
rekinna ljósvakafyrirtækja sé staða
Ríkisútvarpsins á auglýsingamark-
aði?
Afstaða Morgun-
blaðsins er mikilvæg
Á mánudagskvöld samþykkti
Blaðamannafélag Íslands ályktun
gegn frumvarpinu. Félagið leggst
ekki gegn lagasetningu sem slíkri,
en vill að málefnaleg umræða fái að
eiga sér stað áður en frumvarp er
lagt fram og samþykkt? Eins og
ljóst er af ofangreindu fer því fjarri
að málefnaleg umræða hafi farið
fram um þetta mál. Ef marka má orð
leiðarahöfundar á þriðjudag er hann
sammála því. Má skilja orð leið-
arahöfundar í morgun, miðvikudag,
þannig, að Morgunblaðið styðji
þessa afstöðu Blaðamannafélagsins
og æski þess í raun að tími gefist til
málefnalegrar umræðu?
Málefnaleg umræða
Þorsteinn Siglaugsson skrifar
um fjölmiðlafrumvarp ’Málefnaleg umræðasnýst um að greina og
skýra hugtök og rök-
tengsl.‘
Þorsteinn Siglaugsson
Höfundur er hagfræðingur
og félagi í Sjálfstæðisflokknum.