Morgunblaðið - 06.07.2004, Blaðsíða 21

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚLÍ 2004 21
ÓLAFUR Teitur Guðnason,
blaðamaður á Viðskiptablaðinu,
fjallaði á dögunum um svonefndar
Bessastaðabækur, eftir Gunnar
Smára Egilsson, ritstjóra Frétta-
blaðsins. Bækurnar skrifaði Gunnar
Smári sem blaðamaður á Alþýðu-
blaðinu, en þær fjöll-
uðu um Ólaf Ragnar
Grímsson, forseta Ís-
lands. Um var að
ræða eins konar dag-
bækur Ólafs, ritaðar í
fyrstu persónu, eins
og Ólafur hefði ritað
þær sjálfur. Stíllinn
var háðslegur og
gagnrýnin sem þarna
birtist var mjög
harkaleg. Eins og
Ólafur Teitur benti á
var Sigurður Guð-
jónsson, forstjóri
Norðurljósa, í stóru
hlutverki í dagbók-
unum og þá iðulega í
tengslum við kosn-
ingaskuldir Ólafs. Til
dæmis á Degi 59.
Dagur 59
„Ég veit svei mér
ekki. Er það eðlilegt
að forseti lýðveldisins
sé kominn upp á ein-
hvern lögmann úti í
bæ um fjárhagslegt
sjálfstæði sitt? Þegar Sigurður var
farinn var ég vonlaus og magn-
þrota. Það féll á mig höfgi og mér
rann í brjóst. Mig dreymdi að Mar-
lon Brando kæmi til mín og minnti
mig á að hann ætti hjá mér greiða
og vildi að ég gerðist sérstakur
verndari einhvers glæpahrings. Ég
hrökk upp með andfælum þegar ég
kyssti hring sem hann bar á litla
putta hægri handar. Hvað hef ég
gert? Er ég platforseti? Er Sig-
urður Guðjónsson hinn raunveru-
legi forseti eða einhver skjólstæð-
ingur hans? Ég verð sjálfur að finna
leið til að borga þessar 25 milljónir
til að losna. Ég verð. Ég verð.“
Ritstjórinn snýst í hringi
Í dag er höfundur bókanna orðinn
ritstjóri Fréttablaðsins og einhver
harðasti stuðningsmaður Ólafs. Nú
kvartar hann sáran undan því að
sjálfstæðismenn hafi rofið hefðina
um sameiningartáknið! Það er auð-
vitað ekki lögbrot að skipta um
skoðun, sem er reyndar eins gott
fyrir ritstjóra Fréttablaðsins, því
þessa dagana snýst hann í hringi. Í
leiðara Fréttablaðsins 19. júní síð-
astliðinn sagði hann í fyrirsögn:
„Ólafur keppir við árangur Vigdís-
ar“. Í leiðaranum sagði hann Ólaf
geta vel við unað ef hann fengi 80%
atkvæða þeirra sem mættu á kjör-
stað, þótt Vigdís Finnbogadóttir
hefði fengið rúmlega 90% árið 1988.
Fimm gírar afturábak
Svo bætti ritstjórinn við: „Ef kosn-
ingaþátttakan fer mikið niður fyrir
65 prósent má hins vegar ætla að
hluti kjósenda hafi setið heima til að
lýsa andstöðu við Ólaf Ragnar.
Jafnvel þótt hann fengi 90 prósent
atkvæða við slíka kjörsókn gæti
hann ekki túlkað niðurstöðuna sem
sigur.“ Á kjördag bakkaði ritstjór-
inn með þetta og sagði þá í leiðara
að ef Ólafur fengi atkvæði frá yfir
50% atkvæðisbærra manna yrði það
varnarsigur. Ólafur ynni hins vegar
mikinn sigur fengi hann stuðning
55–58% atkvæðisbærra manna. 90%
af 65% er einmitt 58,5%, sem viku
áður var enginn sigur í huga rit-
stjórans!
Í leiðaranum frá 19. júní sagði
ritstjórinn: „[...]Raunverulegir and-
stæðingar Ólafs verða hins vegar að
reikna sér auða seðla og hluta
þeirra sem sitja heima á kjördag.
Ef þeir leita eftir sigri í kosning-
unum þurfa hátt í 40
prósent að sitja heima
eða mun fleiri en 5 pró-
sent þeirra sem mæta
á kjörstað að skila auðu
– helst hátt í 20 pró-
sent.“
Skipt um skoðun
Allir vita hvernig fór.
Kjörsókn var aðeins
um 62,5% og Ólafur
fékk aðeins 67,9% at-
kvæða þeirra sem
mættu. Aðeins um
42,5% atkvæðisbærra
manna greiddu honum
atkvæði sitt. Ekki einu
sinni varnarsigur sam-
kvæmt skilgreiningum
ritstjóra Fréttablaðsins
frá því á kjördag. Auðir
seðlar voru um 20,5%,
meira en það sem rit-
stjórinn taldi andstæð-
inga Ólafs þurfa til að
teljast hafa sigrað
hann. En hver skyldi
fyrirsögn leiðara
Fréttablaðsins hafa verið 27. júní,
daginn eftir kjördag? Jú: „Sigur
fyrir Ólaf Ragnar“. Ritstjórinn
strikaði bara yfir sín fyrri orð um
hvað teldist sigur, hvað varnarsigur
og hvað tap. „Þótt það séu ekki góð
tíðindi fyrir forseta að hátt í fimmt-
ungur kjósenda skili auðu í mót-
mælaskyni eru niðurstöður þessara
kosninga hins vegar nokkur sigur
fyrir Ólaf Ragnar.“
Bara platritstjóri?
Ég veit ekki hvaða álit ritstjóri
Fréttablaðsins hefur á lesendum
sínum. Getur varla verið mikið. Ef
til vill heldur hann að fólk lesi ekki
nema annan hvern leiðara og sé um
viku að gleyma því sem þar stend-
ur. Túlkunaræfingar ritstjóra
Fréttablaðsins fyrir og eftir for-
setakosningarnar eru gott dæmi um
hvernig hann dregur taum ákveð-
inna aðila, breytir forsendum og fer
jafnvel með rangt mál ef það hent-
ar. Það er næstum því fyndið að sjá
leiðara Fréttablaðsins þessa dag-
ana. Til dæmis mánudaginn 28.
júní, undir fyrirsögninni „Flokkur í
álögum“, þar sem ritstjórinn á við
Sjálfstæðisflokkinn. Upprifjun á
Bessastaðabókunum gefur tilefni til
að spyrja hvort ritstjórinn sé í álög-
um. Kannski hann sitji nú og spyrji
sig spurninganna úr skáldverki
sínu: Er ég bara platritstjóri? Er
Sigurður Guðjónsson hinn raun-
verulegi ritstjóri?
Ritstjóri í álögum?
Birgir Tjörvi Pétursson fjallar
um ritstjóra Fréttablaðsins.
Birgir Tjörvi
Pétursson.
’Kannski hannsitji nú og spyrji
sig spurning-
anna úr skáld-
verki sínu: Er
ég bara plat-
ritstjóri?‘
Höfundur er héraðsdómslögmaður.
VÍÐA um lönd berjast menn nú
við afleiðingar af flutningi manna
á lífverum milli landa og heims-
hluta. Sumt í þessum efnum hefur
gerst í grandaleysi nánast fyrir til-
viljun en einnig er um
ákvarðanir að ræða
sem menn töldu vera
til hagsbóta en hafa á
ýmsum tilvikum
reynst hermdargjöf
og snúist í andstöðu
sína. Er þar bæði um
að ræða dýra- og
plöntutegundir og
höfum við Íslendingar
ekki farið varhluta af
því. Klassísk dæmi
eru minkur og lúpína
en fleira hefur bæst í
það safn án þess vart
verði stefnumörkunar og við-
bragða af hálfu stjórnvalda eins og
lög þó kveða á um.
Alþjóðasamningar og
innlend löggjöf
Í ýmsum aðþjóðasamningum og
samþykktum sem Ísland er aðili
að eru ákvæði sem kveða á um að-
gát við flutning lífvera milli landa
og er stöðugt að bætast í það safn.
Grunnur var lagður með Sáttmál-
anum um verndun líffræðilegrar
fjölbreytni, sem íslensk stjórnvöld
undirrituðu í Ríó 1992 og Alþingi
staðfesti 1994 svo og með Bern-
arsamningnum um verndun villtra
plantna, dýra og lífsvæða í Evr-
ópu, en hann hefur verið í gildi
hvað Ísland varðar frá árinu 1993.
Á síðasta ári var á vegum aðila að
þeim samningi samþykkt sérstök
stefnumörkun (strategy) um inn-
flutning framandi tegunda. Á síð-
asta áratug flutti undirritaður
ítrekað frumvarp til
laga um málsmeðferð
varðandi innflutning
plantna svo og um
gróður- og landslags-
vernd. Varð það til
þess að í lög um nátt-
úruvernd (nr. 44/1999)
voru tekin ákvæði um
innflutning ræktun og
dreifingu lifandi líf-
vera (41. gr.) og sér-
stakur kafli um lands-
lagsvernd. Eins og
lögin kveða á um setti
umhverfisráðherra
sérstaka reglugerð (nr. 583/2000)
með það að markmiði „... að koma
í veg fyrir að útlendar plöntuteg-
undir valdi óæskilegum breyt-
ingum á líffræðilegri fjölbreytni í
íslenskum vistkerfum“. Skipaði
ráðherra sérfræðinganefnd um
málið sér til fulltingis, bæði að því
er varðar dýr og plöntur. Í nefnd-
inni eiga sæti fimm fulltrúar og
jafn margir til vara og er formað-
ur hennar Sigurður Á. Þráinsson
tilnefndur af ráðherra.
Ótrúlegur seinagangur
Fimm árum eftir skipun nefnd-
arinnar virðist sem sáralítið bita-
stætt hafi komið út úr starfi henn-
ar, a.m.k. að því er varðar
innflutning og ræktun plantna og
hefur jafnvel meira en ár liðið á
milli funda í nefndinni. Með þessu
háttalagi eru stjórnvöld að bregð-
ast lögboðinni skyldu en vandinn
sem við er að fást vex ár frá ári
eins og allir sjá sem hafa augu op-
in og eitthvað þekkja til gróðurrík-
isins. – Alaskalúpínan er öllum
sýnileg, dæmigerð innrásarplanta í
íslensku umhverfi sem festir ekki
aðeins rætur á ógrónu landi heldur
dreifist yfir lyngmóa og kæfir lág-
vaxinn gróður sem fyrir er. Innan
fárra áratuga mun lúpína ef ekk-
ert er að gert þekja hlíðar og lág-
lendi í heilu landshlutunum. Fleiri
ágengar tegundir hafa bæst í
þennan hóp svo sem skógarkerfill
og nú síðast tröllahvönn sem er al-
þekkt og vaxandi vandamál í ná-
grannalöndum eins og Danmörku.
Hvað dvelur menn að bregðast við
svo augljósum vanda og stór-
spjöllum á íslenskri náttúru?
Innflutningur lífvera,
hvað líður stefnumörkun?
Hjörleifur Guttormsson fjallar
um flutning lífvera milli landa ’Hvað dvelur menn aðbregðast við svo aug-
ljósum vanda og stór-
spjöllum á íslenskri
náttúru?‘
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er líffræðingur, fyrrum
alþingismaður og ráðherra.
Sængurfataverslun,
Glæsibæ • Sími 552 0978
Rómantískur
rúmfatnaður
NÚ VIRÐIST liggja fyrir að ekk-
ert verður af fyrirhugaðri þjóð-
aratkvæðagreiðslu um fjölmiðlalög-
in þar sem ríkisstjórn Íslands hefur
ákveðið að leggja fyrir Alþingi að
afnema lögin sem fyr-
irhugað var að kjósa
um og leggja þess í
stað fram nýtt og
breytt frumvarp.
Fréttablaðið leitaði
viðbragða Jónatans
Þórmundssonar við
þessum tíðindum hinn
5. júlí sl. Í viðtali er
haft eftir Jónatan að
fljótt á litið telji hann
að löggjafarvaldinu sé
heimilt að grípa til
þeirra aðgerða sem nú
hafa verið kynntar.
Jafnframt segir Jón-
atan: ,,Þingið getur fellt úr gildi
þessi lög. Ég held að formlega séð
fái það staðist. Hitt er svo annað
mál hvernig það lítur út lýðræð-
islega þegar búið er að taka ákvörð-
un um að þjóðin fái að segja skoðun
sína. Ég held að þetta standist lög-
fræðilega en ég er í meiri vafa um
þetta lýðræðislega.“
Ég geri ráð fyrir því að lögfræð-
ingurinn Jónatan hafi verið að tjá
sig um hinar formlegu heimildir Al-
þingis en ég er í meiri vafa um
þann sem hafði efasemdir um lýð-
ræðið í þessu sambandi. Mig grunar
að hér sé enn á ferðinni sá hvimleiði
kækur að greina ekki á milli þess
sem heyrir til lögfræðilegra skoð-
ana og þess sem heyrir til pólitískra
skoðana eða bara skoðana. Og af
því mér er annt um lögfræðina og
lýðræðið, eins og Jónatan býst ég
við, langar mig að bregðast við orð-
um Jónatans á þennan hátt:
Hin tilvitnuðu orð
benda til þess að Jón-
atan Þórmundssyni,
talsmanni viðbragðs-
hóps Þjóðarhreyfing-
arinnar, gangi illa að
greina á milli þess lög-
fræðings sem segja má
að í honum búi og þess
stjórnmálamanns sem
hann virðist langa til
að vera. Þegar sagt er
að Alþingi hafi form-
lega heimild til að af-
nema lög er verið að
lýsa lögfræðilegum
veruleika sem er satt
að segja mjög einfaldur. Svo ein-
faldur að það þarf ekki lögfræðing
til að koma auga á hann. Þegar
efast er um að það sé lýðræðislegt
að Alþingi geri það sem Alþingi hef-
ur heimild til að gera og er alltaf að
gera, þ.e. að afnema lög og setja ný,
þá er sú skoðun ekki lögfræðileg.
Það er e.t.v. einhvers konar nýlýð-
ræðisleg pæling sem kann að vera
ávöxtur nútímalegra umræðustjórn-
mála.
Ég er alveg ósammála Jónatan í
því að það geti verið eitthvað ólýð-
ræðislegt við að Alþingi geri það
sem Alþingi má, eða með öðrum
orðum nýti formlegar heimildir sín-
ar. Mér finnst það eiginlega liggja í
hlutarins eðli að það geti ekki verið
ólýðræðislegt. Hvort menn eru póli-
tískt sammála því að ríkisstjórnin
geri þetta eða vilji að hún geri eitt-
hvað annað, það er allt annað mál.
Ég tel alveg öruggt að enginn
ráðherra ríkisstjórnarinnar eða
þingmaður stjórnarmeirihlutans
hafi vilja eða ásetning til að brjóta
gegn stjórnarskránni, hvorki í
þessu máli né öðrum. Allt ann þetta
fólk lýðræðinu, það er ég líka viss
um. Menn kann hins vegar að
greina á um hvernig það verður
best tryggt, bæði gagnvart stjórn-
arskránni og í sjálfu sér. Þegar
Jónatan Þórmundsson og félagar
væna ráðherra og þingmenn stöð-
ugt um að vilja brjóta stjórn-
arskrána, með þeim rökum sem
þeir hafa teflt fram, eru þeir að
gengisfella lögfræðina. Og þegar
þeir væna þetta fólk stöðugt um að
vera andlýðræðislegt eru þeir að
gengisfella sjálfa sig.
Viðbrögð Jónatans
Heimir Örn Herbertsson skrif-
ar um breyttar forsendur
þjóðaatkvæðagreiðslu ’Og þegar þeir vænaþetta fólk stöðugt um að
vera andlýðræðislegt
eru þeir að gengisfella
sjálfa sig.‘
Heimir Örn
Herbertsson
Höfundur er héraðsdómslögmaður.