Morgunblaðið - 06.07.2004, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚLÍ 2004 23
TVEGGJA daga Ísr-aelsheimsókn Moham-eds ElBaradei, fram-kvæmdastjóra Alþjóða-
kjarnorkumálastofnunarinnar
(IAEA), hefst í dag og er búist við
því að hann muni krefja stjórn
landsins um skýr svör varðandi
kjarnorkumál landsins, hvort það
eigi kjarnavopn eða búi yfir tækni-
þekkingu og áhöldum til þess að
framleiða þau.
ElBaradei sótti landið heim fyr-
ir sex árum síðan og ræddi þá þau
mál við Benjam-
in Netanyahu,
þáverandi for-
sætisráðherra
Ísraels. Ísraelar
hafa hvorki
staðfest né neit-
að því að eiga
kjarnorkuvopn
fram til þessa.
Talsmenn IAEA
vilja ekki tjá sig
um hversu mikinn þrýsting fram-
kvæmdastjórinn muni leggja á
stjórnina í heimsókn sinni en Ísr-
ael hefur átt aðild að stofnuninni
allt frá stofnun hennar 1957. „Við
drögum þá ályktun að Ísrael geti
framleitt kjarnorkuvopn og eigi
þau jafnvel,“ sagði talsmaður
stofnunarinnar, Mark Gwozdecky.
Ísraelska dagblaðið Haaretz
segir Ariel Sharon, forsætisráð-
herra Ísraels og ráðamenn ísr-
aelsku kjarnorkustofnunarinnar
ekki hafa í hyggju að ræða þau
mál af nokkurri alvöru. Opinber
afstaða Ísraelsstjórnar sé að frið-
arsamningar verði að nást milli
Ísraels og allra nágrannaríkja
þess áður en hægt sé að semja um
kjarnorkumál. Ísrael muni heldur
ekki semja um slíkt á meðan Ír-
anar séu í laumi að þróa kjarna-
vopn.
ElBaradei hefur gagnrýnt Ísr-
aelsstjórn fyrir að eiga með leynd
kjarnorkuvopn og skapa með því
ójafnvægi í Mið-Austurlöndum.
Hún ætti frekar að fjalla um þann
möguleika að gera Mið-Austur-
lönd að kjarnorkulausum heims-
hluta, að áliti framkvæmdastjór-
ans.
Litlar líkur á
árangri í heimsókninni
Morgunblaðið ræddi við ElBar-
adei þann 27. janúar á þessu ári og
spurði þá meðal annars um meint
kjarnorkuvopn Ísraela. „Ég hef
ítrekað sagt að til lengri tíma litið
sé ekki hægt að búa við þær að-
stæður að sumum þjóðum leyfist
að eiga kjarnorkuvopn á meðan
öðrum leyfist það ekki,“ sagði El-
Baradei. „Þetta ósamræmi, þessi
ósamkvæmni, tryggir að sum ríki
telja sig hafa ástæðu til að koma
sér upp kjarnorkuvopnum.
Ástæða er til að hafa sérstakar
áhyggjur af þessari stöðu í þeim
heimshluta þar sem hvað mestur
órói ríkir, þ.e. í Mið-Austurlönd-
um.“
Háttsettir embættismenn sem
þekkja vel til starfsemi IAEA
segja að heimsókn ElBaradeis
muni ekki breyta afstöðu Ísraela
og sérstaklega þá í ljósi þess að
erkifjendur þeirra Íranar séu að
gera tilraunir með framleiðslu
slíkra vopna í laumi.
„Færið mér frið“
Fyrrverandi forsætisráðherra
Ísraels, Shimon Peres, sagði árið
1995 að ef friður næðist í Mið-
Austurlöndum gætu þau orðið
kjarnorkuvopnalaus. „Færið mér
frið og við munum sleppa hönd-
unum af atóminu,“ sagði Peres.
Stefna Ísraela í kjarnorkumál-
um, að gefa ekki skýr svör, er til
þess gerð að halda grannþjóðun-
um í hæfilegri fjarlægð og hindra
mögulegar árásir þeirra á landið.
Ísraelum hefur tekist vel að fela
spor sín í kjarnorkumálum, þeir
virðast kaupa kjarnorkuupplýsing-
ar fremur en að stunda sýnilegar
tilraunir. Þeir munu á sínum tíma
hafa átt samstarf um rannsóknir
við stjórn hvíta minnihlutans í
Suður-Afríku sem reyndi að koma
sér upp kjarnorkuvopnum.
Ísraelar hafa ekki undirritað
Samninginn um bann við út-
breiðslu kjarnavopna (NPT) en
dagblaðið Haaretz heldur því fram
að ElBaradei muni hvetja Ísraela
til undirskriftar. En litlar líkur
eru sagðar á því að honum verði
kápan úr því klæðinu. Allsherjar-
þing Sameinuðu þjóðanna hefur
lagt fram 13 ályktanir frá árinu
1987 þar sem það hvetur Ísraela
til þess að gerast aðili að samn-
ingnum.
Ísrael talið eiga
300 kjarnaodda
Stjórn Bandaríkjanna hefur þó
ekki þrýst þar á vegna samkomu-
lags sem Richard Nixon, þáver-
andi Bandaríkjaforseti, og fyrr-
verandi forsætisráðherra Ísraels,
Golda Meir, gerðu með sér 1969
þar sem ákveðið var að Banda-
ríkjastjórn myndi ekki þrýsta á
slíka aðild af hálfu Ísraela.
Sannanir þykja feikinógar fyrir
kjarnorkuvopnaeign Ísraela.
Kjarnorkuvísindamaðurinn Mor-
dechai Vanunu, sem starfaði við
Dimona-kjarnorkuverið, sagði í
viðtali við breska dagblaðið
Sunday Times árið 1986 að Ísrael-
ar ættu mikinn fjölda kjarnorku-
vopna. Hann var látinn dúsa í ísr-
aelsku fangelsi í 18 ár fyrir vikið
og var látinn laus þann 21. apríl
síðastliðinn. Ísraelskir ráðamenn
hafa þar að auki margir verið
hársbreidd frá því að staðfesta
kjarnorkuvopnaeign stjórnvalda.
Sérfræðingar telja að Ísraelar
eigi allt að 300 kjarnaodda og séu
tæknilega færir um að setja fleiri
slíka saman með hraði. David Al-
bright, fyrrum kjarnorkueftirlits-
maður í Írak, segir að þrátt fyrir
ófriðarástandið í Mið-Austurlönd-
um sé kannski rétti tíminn nú fyrir
heimsókn ElBaradeis. Ógn stafi
ekki lengur af mögulegum gereyð-
ingarvopnum Íraka og Íranar hafi
verið „einangraðir“ með alþjóðleg-
um kröfum um að þeir upplýsi um
sín kjarnorkumál. Haaretz telur
að aukinn samstarfsvilji Líbýu-
manna, sem horfið hafi frá áætl-
unum sínum um auðgun úrans,
muni beina enn frekari athygli að
kjarnorkumálum í Ísrael.
Kjarnorkumálastofnun Ísraels
vígði nýtt vefsvæði síðastliðinn
sunnudag, 4. júlí. Ensk útgáfa
þess sýnir tvær ljósmyndir af
kjarnaofnunum í Dimona og Sorek
en hvergi er minnst á kjarnorku-
vopnaeign eða tæknigetu til fram-
leiðslu þeirra.
ElBaradei krefur
Ísraela svara
Fréttaskýring|Ísraelar hafa fram til þessa ávallt neitað að segja
af eða á um það hvort þeir eigi kjarnorkuvopn. Æ fleiri krefjast
þess nú að þeir leysi frá skjóðunni.
 




 
 
   
 
  
 
50#

&  
  $6
3 
) 73$3 0 $
 0 
 4  
2     7.
#0  7 $3 0"     7
'1023!456257892"
651:5
8
$$,




:
7&

3 "
6 5 1 :
(0 !
 7

8  
& &'3

 4 


!
"
:
Q
R
-


;

#
$%
&
'
(
9 .$

CB0).A0 &
CA00 
A00 
*H


DA00 &
.A00 
D000 
, H


C00 &
DB0 
A0 
%<

9 .$

( . 

&
  
2  
( 6 :

;

' 

(0 "# $
, 
 

' & 
&8

4&&
'3
  57
-
')  &
( 6 CA00 & 
AE?1&   @0'7


H

)D.+  -4)<
&
-
3H
)D.+
:
4 5++)DA00 &
, <+
! 
% 


 4

%<

2 

,8

*8
 
%7 "4 <
!  
 3
$3 0" 
2  
Mohamed
ElBaradei
’Ísraelum hefur tekistvel að fela spor sín í
kjarnorkumálum, þeir
virðast kaupa kjarn-
orkuupplýsingar fremur
en að stunda sýnilegar
tilraunir.‘
tta sátta-
nar og
iðlafrum-
r að fjöl-
starfa.
, formað-
– græns
hefði upp-
ar til að
þjóðarat-
miðlalög-
lfum sól-
ð hefjast,
nir af því
an „til að
ð“, sagði
nýja fjöl-
hann það
ótrúlega
æstvirtan
n hugleitt
eða kannað hvort frumvarp ríkis-
stjórnarinnar sé þinglegt? Er ekki í
því fólgin óþingleg ætlan um að fara
á svig við stjórnarskrána og hafa
með brögðum af þjóðinni réttinn til
þess að kjósa um málið í samræmi
við ákvæði 26. gr. stjórnarskrárinn-
ar?“ spurði hann.
Næstur í pontu var Guðjón A.
Kristjánsson, formaður Frjálslynda
flokksins. Minnti hann einnig á, eins
og fleiri stjórnarandstæðingar, að til
þessa þings hefði verið boðað til að
setja lög um framkvæmd þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar. „Stjórnarand-
staðan hefur nú lagt fram frumvarp
um framkvæmdina enda var það
verkið sem þessi fundur átti að ljúka
og annað mál ekki á dagskrá.“ Sagði
hann að nú ætti að haga málum á
annan veg; „afnema lög og koma í
veg fyrir að málskotsrétturinn sé
virtur og setja ný fjölmiðlalög“.
Spurði hann því næst hvert ríkis-
stjórnin væri að fara. „Vilja menn
ekki fá dóm þjóðarinnar? Þola menn
ekki að íslenska þjóðin fái að taka af-
stöðu til einstaks máls og móta sér
þær lýðræðishefðir sem víða eru í
löndunum hér í kringum okkur?“
Engin synjun í gildi
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði að sú aðferð, að boða til þjóð-
aratkvæðis, með þeim hætti, sem
miðað væri við í 26. grein stjórnar-
skrárinnar, þekktist hvergi í heim-
inum. Þá sagðist hann telja að á
fundi fulltrúa ríkisstjórnarinnar og
stjórnarandstöðunnar í síðasta mán-
uði hefði náðst ágætt samkomulag
um að þingið kæmi saman á þessum
degi. Síðan sagði hann: „Í þessum
efnum liggur það fyrir að lög taka
gildi við synjun forseta. Það liggur
einnig fyrir – og þá auðvitað um leið
– að ef þingið fellir slík lög úr gildi
með lagasetningu þá eru þau ekki
lengur í gildi. Þá er engin synjun í
gildi. Og sérstaklega þegar búið er
um hnútana – eins og gert er hér – að
það verði séð til þess að þingkosn-
ingar hafi farið fram áður en lögin fá
endanlegt gildi. Þá er ekkert vanda-
mál á ferðinni, augljóslega ekkert
vandamál á ferðinni.“
Davíð sagði síðan að hann hefði
tekið eftir tvennu í málflutningi Öss-
urar Skarphéðinssonar í fjölmiðlum
kvöldið áður. „Í fyrsta lagi að þetta
væri fullkomin uppgjöf ríkisstjórn-
innar og síðan var þetta algjörlega
óstjórnlega ósvífin aðgerð.“ Sagði
Davíð að þetta væri í fyrsta skipti
sem sagt væri að fullkomin uppgjöf
væri óstjórnlega ósvífin. Spurði hann
því næst hvernig hægt væri að sam-
þykkja að uppgjöf væri ósvífin.
Fjórða umræðan
Fleiri þingmenn stjórnarandstöð-
unnar tóku til máls. Bryndís Hlöð-
versdóttir, þingflokksformaður
Samfylkingarinnar, sagði áhöld um
það hvort þessar fyrirætlanir ríkis-
stjórnarinnar stæðust stjórnarskrá
og þingskaparlög. Með nýja fjöl-
miðlafrumvarpinu væri í raun verið
að hefja fjórðu umræðu um sama
málið á sama þingi. Það stæðist ekki.
Ögmundur Jónasson, þingflokks-
formaður Vinstri grænna, sagði að
ríkisstjórnin ætlaði með offorsi að
koma sömu löggjöfinni aftur í gegn-
um þingið og Magnús Þór Hafsteins-
son, þingflokksformaður Frjálslynda
flokksins, sagði ömurlegt að fylgjast
með því hvernig ríkisstjórnin reyndi
að koma sér undan því að fara eftir
stjórnarskránni.
a laginu, þ.e. handauppréttingu, og ekki verð-
gt að hringja til þingfunda eða atkvæða-
slu. „Ljós er ekkert í ræðupúlti né klukka og
forseti hafa þá reglu við fyrstu umræðu þeg-
mamörk gilda að slá létt í bjölluna þegar mín-
r eftir af ræðutímanum,“ sagði Halldór og
ingmenn um að sýna þessum aðstæðum skiln-
gi kom saman til sumarþings síðdegis í gær
ðan gagnrýndi
a harðlega
Morgunblaðið/ÞÖK
r
stjórnar-
á Alþingi
ðagreiðslu
nna svo-
yrir því að
gildra at-
Flutnings-
eru Össur
aður Sam-
grímur J.
Vinstri-
æns fram-
istjánsson,
lokksins.
byggist á
ngin kosn-
ur um lág-
nn meiri-
egi setja í
d fyrirhug-
reiðslu um
forseti Ís-
stingar 2.
gr. stjórn-
arskrárinnar,“ segir í greinar-
gerð frumvarpsins.
„Þeir þrír stjórnmálaflokkar
sem að frumvarpinu standa telja
engin rök hafa komið fram sem
réttlæta slíkar takmarkanir á
kosningarétti. Kosningahöft af
því tagi væru í andstöðu við ís-
lenska lýðræðishefð. Þau væru
ennfremur í andstöðu við fyrir-
mæli í ákvæðum stjórnarskrár-
innar sjálfrar um kosningar,
þjóðaratkvæðagreiðslur og jafn-
ræði borgaranna. Þá er hætt við
að lög af því tagi stæðust ekki al-
þjóðlega mannréttindasáttmála
sem Íslendingar hafa staðfest. Í
samræmi við þetta má benda á
að sérfræðingar á sviði stjórn-
skipunarréttar treysta sér ekki
til að fullyrða að ekki leiki að
minnsta kosti vafi á um að slíkar
takmarkanir kynnu að brjóta í
bága við stjórnarskrána. Þetta
kemur m.a. skýrt fram í skýrslu
starfshóps ríkisstjórnarinnar um
tilhögun þjóðaratkvæðagreiðslu
skv. 26. gr. stjórnarskrárinnar.
Alþingi hefur ríkar skyldur
gagnvart stjórnarskránni. Það
getur ekki sett lög sem vafi leik-
ur á að standist stjórnarskrána.“
Kostnaður greiddur
úr ríkissjóði
Frumvarpið er sértækt, þ.e.
það er samið í kringum þjóð-
aratkvæðagreiðsluna um fjöl-
miðlalögin. Er þar lagt til að
þjóðaratkvæðagreiðslan fari
fram 14. ágúst nk. og að at-
kvæðagreiðslur utan kjörfundar
hefjist svo fljótt sem auðið er eft-
ir að kjördagur hafi verið aug-
lýstur. Þá er lagt til að allur
kostnaður vegna atkvæðagreiðsl-
unnar skuli greiddur úr ríkis-
sjóði.
aldur meirihluti ráði