Morgunblaðið - 21.12.2004, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
ÞRÁTT fyrir óöld og erfitt ástand í Írak reynir fólk eft-
ir bestu getu að lifa lífinu með sem eðlilegustum hætti.
Hér er fólk að kaupa inn fyrir jólin í verslun í Bagdad
en kristnir menn í landinu eru um 800.000 talsins.
AP
Jólin í stríðshrjáðu Írak
Mjög er nú skyndilega tekið að hitnaundir Donald Rumsfeld, varnar-málaráðherra Bandaríkjanna,þrátt fyrir að ekki séu nema fá-
einir dagar síðan staðfest var að George W.
Bush Bandaríkjaforseti hefði beðið Rumsfeld
að sitja áfram í ríkisstjórn. Umræður um það
hvort Rumsfeld beri að víkja hafa komið upp
að nýju eftir að fréttist að hann undirriti ekki
sjálfur samúðarskeyti til fjölskyldna her-
manna sem látist hafa í Írak.
Umtalsverðar breytingar verða á ríkisstjórn
Bush við upphaf síðara kjörtímabils hans og
þykir mörgum að Rumsfeld megi vel við una
að vera boðið að sitja áfram. Hann hefur verið
harðlega gagnrýndur fyrir frammistöðu sína
og kannski ekki síður framkomu í embætti en
er hins vegar dyggur stuðningsmaður Bush
forseta, þeir eru sagðir deila sýn á veröldina,
og kann það að skýra hvers vegna Bush hefur
haldið tryggð við hann. Ljóst er hins vegar að
stuðningur við Rumsfeld fer þverrandi á öðr-
um vígstöðvum, þ.e.a.s. á Bandaríkjaþingi, og
kann það að verða til þess að Rumsfeld hrökkl-
ist úr embætti á einhverjum tímapunkti í ná-
inni framtíð.
Chuck Hagel, öldungadeildarþingmaður
fyrir Repúblikanaflokkinn, var ekki að skafa
utan af því á sunnudag. „Ég ber ekkert traust
til Rumsfelds,“ sagði hann en Hagel er einn af
reyndari þingmönnum repúblikana.
Hagel gekk ekki svo langt að fara fram á af-
sögn Rumsfelds en hann sagði að þau vand-
kvæði sem Bandaríkjaher mætti enn í Írak
væru „vitnisburður um hversu mikið vantaði
upp á að menn hefðu gert sannfærandi, skýrar
og raunhæfar áætlanir um hvað tæki við í Írak
að Saddam föllnum“.
„Við erum búin að vera þarna í 21 mánuð.
Staðan er verri en hún hefur nokkru sinni ver-
ið,“ sagði Hagel í sjónvarpsþættinum „Face
the Nation“ á CBS-sjónvarpsstöðinni.
Skrifar framvegis
undir samúðarskeytin
Sprengjutilræðin í Najaf og Karbala á
sunnudag, þar sem tugir sjíta fórust, hafa
minnt menn á að ekki er allt eins og best verð-
ur á kosið í Írak. Gagnrýni á störf Rumsfelds
nú kemur hins vegar einnig í kjölfar frétta
þess efnis að ráðherrann skrifaði ekki per-
sónulega undir samúðarskeyti til ættingja fall-
inna hermanna í Írak.
Blaðið Stars and Stripes greindi frá því í
nóvember að sérstök vél stimplaði undirskrift
Rumsfeld á skeytin og hafði síðan eftir nokkr-
um, sem fengið höfðu slík skeyti, að þeim væri
misboðið. Töldu viðkomandi að varnar-
málaráðherrann sýndi hinum föllnu, sem látið
hefðu líf sitt fyrir þjóð sína, ekki tilhlýðilega
virðingu.
Rumsfeld segir í yfirlýsingu vegna málsins
að hann hafi sjálfur samið hvert einasta þeirra
meira en 1.000 samúðarskeyta sem send voru
út en að hann hafi ekki undirritað þau per-
sónulega því að hann hafi viljað tryggja að
skeytin bærust ættmennum fallinna hermanna
hratt og vel. Hyggst hann þó framvegis und-
irrita skeytin, að því er fram kom í The Wash-
ington Post.
Ekki er langt síðan Rumsfeld þurfti að
svara beinskeyttum spurningum hermanna,
sem þjóna í Írak, á fundi sem haldinn var í
Kúveit. Þótti sumum sem ráðherrann hefði þar
gert lítið úr þeim áhyggjum sem hermennirnir
létu í ljósi varðandi aðbúnað sinn og öryggi í
Írak.
Chuck Hagel er þannig ekki fyrsti áhrifa-
maðurinn úr Repúblikanaflokknum sem gagn-
rýnir Rumsfeld, fyrir örfáum dögum sögðu
bæði John McCain, öldungadeildarþingmaður
frá Arizona, og Trent Lott, sem einnig situr í
öldungadeildinni, að þeir teldu að Rumsfeld
ætti að hætta fyrr en síðar.
Þá vakti athygli grein sem einn helstu
kennismiða svonefndra hauka í Bandaríkj-
unum – þ.e. harðlínumanna í varnar- og utan-
ríkismálum en Rumsfeld er jafnan talinn í
þeirra hópi – ritstjórinn William Kristol ritaði í
The Washington Post í síðustu viku. Þar sagði
hann að hermenn Bandaríkjahers ættu skilið
betri varnarmálaráðherra en þann sem þeir
hefðu nú.
Verst væri þó sjálfsagt fyrir Rumsfeld ef
hann hefði nú endanlega glatað trausti hátt-
settra liðsmanna Bandaríkjahers – en blaðið
Christian Science Monitor segir einmitt frá því
í gær að þar á bæ rifji menn upp á þessum
tímapunkti að Rumsfeld kom í veg fyrir að
hermannafjöldi í Írak í innrásinni í fyrra yrði í
samræmi við áætlanir; er kenningin sú að ef
mun fleiri hermenn hefðu verið í landinu
fyrstu vikurnar og mánuðina eftir fall Saddam-
stjórnarinnar þá væri staðan í baráttunni við
skæruliðana nú ekki eins tvísýn og raun ber
vitni. „Allar meiriháttar hugmyndir þeirra
[Rumsfelds og nánustu ráðgjafa hans] um Írak
hafa reynst rangar,“ hefur blaðið eftir hátt-
settum yfirmanni í landhernum.
Engan veginn er þó víst að Rumsfeld verði
látinn hætta, a.m.k. ekki strax. Richard Lugar,
öldungadeildarþingmaður frá Indiana, sagði
t.a.m. í þættinum „Meet the Press“ á NBC-
sjónvarpsstöðinni á sunnudag að Rumsfeld
ætti að axla ábyrgð en að hann ætti þó að sitja
áfram. „Hann þarf að hlusta […] og hann er að
því. En það gæti haft truflandi áhrif að skipta
um ráðherra á þessu stigi,“ sagði Lugar sem
er formaður utanríkismálanefndar öld-
ungadeildarinnar.
„Stendur sig stórkostlega“
John Warner, formaður hermálanefndar
öldungadeildarinnar, tók í sama streng, lýsti
ekki yfir stuðningi við Rumsfeld en sagði
óskynsamlegt að skipta um ráðherra einmitt
þegar baráttan við skæruliða í Írak stæði sem
hæst. Sagði hann ljóst að erfiður tími væri
framundan í Írak, bæði fyrir og eftir kosning-
arnar sem á að halda 30. janúar nk. Betra væri
að bíða með allar breytingar.
Talsmenn Bandaríkjaforseta voru hins veg-
ar ekki að spara lýsingarorðin, sögðu frammi-
stöðu Rumsfelds í embætti „stórkostlega“.
„Rumsfeld varnarmálaráðherra stendur sig
stórkostlega og forsetinn ber fullt traust til
hans,“ sagði Andrew Card, skrifstofustjóri
Hvíta hússins.
Reuters
Donald Rumsfeld, varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, á fréttamannafundi í ráðuneytinu.
Farið að hitna
undir Rumsfeld
Fréttaskýring | Áhrifamiklir þingmenn Repúblikanaflokksins í Bandaríkjunum segjast ekki lengur bera traust til
Donalds Rumsfelds varnarmálaráðherra. Ekki er þó þar með sagt að hann verði látinn víkja, a.m.k. ekki strax.
MÍKHAÍL Khodorkovskí, stofnandi
Yukos-olíufélagsins, sakaði í gær
rússnesk stjórnvöld um að hafa
„eyðilagt“ stærsta og best rekna ol-
íufélag í landinu en einn af horn-
steinum þess, Yuganskneftegas, var
seldur um helgina til nýs fyrirtækis,
sem ekki er enn vitað hver á. Margt
bendir þó til, að það hafi verið sett
upp af ríkisgasfyrirtækinu Gazprom
í því skyni að komast hjá málaferl-
um erlendis.
Khodorkovskí, helsti eigandi Yuk-
os, sem verið hefur á bak við lás og
slá síðan í október í fyrra, fór hörð-
um orðum um söluna og lögfræð-
ingar hans hafa hótað málshöfðun-
um, sem hugsanlega eiga eftir að
velkjast um í rússneska dómskerf-
inu í nokkur ár.
„Ríkið hefur gefið sjálfu sér fal-
lega jólagjöf, eyðileggingu best
rekna olíufélags í landinu,“ sagði
Khodorkovskí í yfirlýsingu, sem lög-
fræðingar hans komu á framfæri.
Talsmaður Gazprom neitaði því,
að fyrirtækið hefði staðið að baki til-
boðinu í Yuganskneftegas en þeir,
sem vel fylgjast með, telja, að það
hafi sett upp fyrirtækið Baikal Fin-
ance Group til að komast hjá hugs-
anlegum málaferlum í Bandaríkjun-
um vegna sölunnar.
„Gazprom notaði lepp til að kaupa
Yuganskneftegas,“ var aðalfyrir-
sögnin í Ízvestía í gær en Baikal
bauð hæst og fékk fyrirtækið fyrir
um 588 milljarða ísl. kr.
Búist hafði verið við, að Gazprom,
stærsti gasframleiðandi í heimi,
hreppti Yuganskneftegas og gerði
þannig að raunveruleika þann
draum rússneskra stjórnvalda að
koma olíuauðlindinni aftur undir
ríkið. Yukos fékk hins vegar úr-
skurð dómara í Houston í Texas fyr-
ir því, að Gazprom mætti ekki bjóða
í Yuganskneftegas og þess vegna
hætti Gazprom við það á síðustu
stundu.
Dagblaðið Vremya Novostei sagði
í gær, að Baikal Finance Group
hefði verið skráð í borginni Tver,
sem er norðvestur af Moskvu, 15.
desember síðastliðinn og hefði eng-
an síma að því er séð yrði. Hafa lög-
fræðingar Yukos hótað að höfða mál
gegn því í Bandaríkjunum og Evr-
ópu, það er að segja strax og ljóst er
orðið hver eða hverjir standa að því.
Eins og fyrr segir telja flestir, að
eigandinn sé í raun Gazprom en þó
er ekki talið útilokað, að hann sé ol-
íufyrirtækið Surgutneftegaz, einka-
fyrirtæki, sem nýtur velvildar
stjórnvalda. Það gæti síðar selt Yug-
anskneftegas til Gazprom.
Náðarhöggið
Með sölunni á Yuganskneftegas
hafa rússnesk stjórnvöld líklega
greitt Yukos náðarhöggið en atlagan
að því hófst er því var gert að reiða
fram meira en 1.700 milljarða ísl. kr.
vegna ógreiddra skatta. Af þeirri
upphæð eru enn ógreiddir 585 millj-
arðar kr. og vegna þess, að sögn
rússneskra embættismanna, verður
haldið áfram að selja eigur fyrirtæk-
isins.
Segir stjórn-
völd hafa eyði-
lagt Yukos
Moskvu. AP, AFP.
VIKURITIÐ Time hefur útnefnt George W. Bush Bandaríkjaforseta mann ársins.
Bush var endurkjörinn forseti í nóvember sl. en fulltrúar Time, sem einnig valdi
Bush mann ársins árið 2000 eftir að hann hafði fyrst verið kjörinn forseti Banda-
ríkjanna, sögðu ástæðuna þá að Bush hefði setið fast við sinn keip hvað stjórn-
arstefnuna varðar og að honum hefði í þetta sinn tekist að sannfæra meirihluta
kjósenda um að hann ætti skilið að sitja í Hvíta húsinu í fjögur ár til viðbótar.
Í nýrri könnun sem Time birti samhliða útnefningu Bush kemur fram að 49%
Bandaríkjamanna telja nú að hann standi sig vel í starfi og helmingur Bandaríkja-
manna telur enn að allt stefni í ranga átt í Bandaríkjunum. Fyrir kosningar var það
talið ávísun á ósigur en Bush sigraði þrátt fyrir mikla óvissu í efnahagsmálunum
og þrátt fyrir Íraksstríðið, sem kostað hefur næstum 1.300 Bandaríkjamenn lífið.
George W. Bush valinn
maður ársins hjá Time
AP