Morgunblaðið - 21.12.2004, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
að er verið að láta
þjóðina halda að hún
eigi eitthvað sem
hún á ekkert í,“
sagði Sigurður Lín-
dal, prófessor emeritus, á fundi
fyrir fáum árum þegar hann
gerði athugasemd við orðið
þjóðlendur. Þetta orð þýddi ekk-
ert annað en hrein og bein rík-
iseign á landi. Það má því með
réttu halda því fram að kröfu-
gerð fjármálaráðuneytisins fyrir
óbyggðanefnd, þar sem ríkið vill
slá eign sinni á hálendið, afrétt
og beitarland bænda, sé ein
mesta ríkisvæðing síðari tíma.
Þetta er óþolandi tilhugsun og
úr takti við það sem ríkis-
stjórnin
stendur fyrir.
Nú má það
vera svo að
hægt sé að
færa fyrir því
sannfærandi
rök að nauðsynlegt hafi verið að
eyða óvissu um mörk eign-
arlanda. Það réttlætir samt ekki
þann ofstopa og yfirgang fjár-
málaráðuneytisins gagnvart ein-
staklingum í dreifðari byggðum
landsins þegar það setur fram
kröfur sínar. Reyndar hafa
kerfiskallar ráðuneytisins reynt
að halda því fram opinberlega
að þeim beri skylda til að setja
fram ítrustu kröfur og aldrei
megi gefa eftir ríkisland sam-
kvæmt lögum. Hagsmunakallar
kerfisins túlka alltaf allt ríkinu í
vil þótt það brjóti gegn ein-
staklingunum. Tilgangurinn
helgar meðalið eins og borgarar
margra ríkja fengu að kynnast á
síðustu öld þegar hagsmunir
heildarinnar voru leiðarljós
stjórnmála- og embættismanna.
Af hverju er ekki hægt að
fara fram af hógværð? Af hverju
vilja þeir í fjármálaráðuneytinu,
sem undirbúa kröfugerð ríkisins
og fjármálaráðherra ber ábyrgð
á, sýna slíkan tuddaskap? Síðan
þarf fólk að verja stórfé og tíma
til að verjast þessum ágangi. Nú
heyrist að þinglýstir pappírar,
aldagamlar hefðir og traustar
heimildir dugi ekki til að
tryggja eignarrétt einstakling-
anna. Um helgina var flutt frétt
af því að bændur á Austurlandi
þyrftu að horfa framan í þá ógn
að ríkinu yrði afhent land sem
næði upp að bæjarhlaðinu! Við
munum eftir baráttu bænda á
Suðurlandi og málaferlin sem
þeir stóðu í. Það er ekkert grín
að verjast yfirgangi stjórnvalda,
sem skattleggja borgarana, og
nota svo peningana til að sækja
af þeim rétt. Þessi stefna rík-
isstjórnarinnar er furðuleg og
lyktar af þankagangi sósíalista,
sem vilja troða öllu undir pils-
fald stjórnvalda. Eða kannski
kommúnista sem vildu (og vilja)
þjóðnýta allt sem hönd var á
festandi. Þjóðlendur er einmitt
orð sem þeir myndu nota.
Ég átta mig ekki á því hvort
nauðsynlegt sé fyrir ríkið að fá
staðfestingu á því að það eigi
hálendið. Það getur sett reglur
um meðferð og nýtingu svæð-
isins. Ég er samt ekkert sér-
staklega fylgjandi svona al-
menningum eins og felst í
hálendinu sem enginn á. Það
ætti frekar að styrkja einka-
eignaréttinn og vinna að því yf-
irlýsta markmiði að koma flest-
um hlutum úr höndum ríkisins.
Líka hálendinu. Ég myndi að-
eins styðja þennan málatilbúnað
fjármálaráðuneytisins, að því
gefnu að farið væri fram af hóg-
værð gagnvart bændum, ef til
stæði að skýra eignarréttinn á
hálendinu. Er ekki alltaf verið
að segja að Íslendingar eigi há-
lendið hvort eð er? Af hverju
ekki að stíga skrefið til fulls og
afhenda þeim hálendið án end-
urgjalds.
Ragnar Árnason, prófessor í
hagfræði, sem sat m.a. í auð-
lindanefnd ríkisstjórnarinnar,
hefur lýst þeirri hugmynd sinni
að stofna hlutafélög um það sem
kallað er þjóðlendur og afhenda
öllum Íslendingum hlutabréf.
Hann sagði séreignaréttinn for-
sendu verulegs hagvaxtar, sem
byggðist m.a. á uppsöfnun fjár-
magns og sérhæfingu. Yfirgrips-
miklar tilraunir hefðu verið
gerðar með ríkisrekstur í sósíal-
ísku ríkjunum á 20. öldinni. Og
líka í velferðarríkjum Vestur-
landa. Niðurstaðan var hin sama
að mati Ragnars. Ríkisrekstur
hefði verið óhagkvæmur, leitt til
sóunar og alls staðar væri verið
að hverfa frá ríkiseign og
-rekstri þar sem unnt væri.
Reynslan hefði sýnt að land í
ríkiseigu væri mjög illa nýtt.
Með því að koma þjóðlendum í
einkaeigu hyrfu ókostir sam-
eignar og ríkisrekstrar.
Nú er tækifæri til að stíga
þetta skref. Verðmætin sem fel-
ast í hálendinu eru meiri í dag
en fyrir tugum ára. Nýir nýting-
armöguleikar og þekking á auð-
æfum öræfanna gerir það fýsi-
legra en áður að skilgreina
eignaréttinn betur. Betri tækni
auðveldar þá vinnu og að stýra
nýtingu svæðisins í framtíðinni.
Einar Oddur Kristjánsson,
þingmaður Sjálfstæðisflokksins,
setti fram kunnuglega gagnrýni
á Seðlabanka Íslands í kjölfar
hækkunar stýrivaxta fyrir
stuttu. Allt til ársins 2001 voru
afskipti stjórnmálamanna af
peningamálastefnunni óþarflega
miklar. Þá hvein í þingsalnum
þegar efnahagsstærðir hreyfð-
ust í áttir sem þjónuðu ekki
þeirra hagsmunum.
Svona var það þá. Einar Odd-
ur, sem talar oft af mikilli skyn-
semi, ætti að vita að þetta er
liðin tíð. Þegar lögum um Seðla-
bankann var breytt árið 2001
var honum falið eitt markmið;
„að stuðla að stöðugu verðlagi“.
Sjálfstæði hans var aukið og
ábyrgð gerð skýrari.
Seðlabankinn á ekki að elta
stundarhagsmuni Einars Odds
eða fulltrúa hans um stund-
arsakir heldur huga að hags-
munum almennings í þessu landi
til langs tíma. Stjórnendum
hans er annað hreinlega ekki
heimilt ef það gengur gegn
meginmarkmiðinu, sem er verð-
stöðugleiki. Þetta ætti Einar
Oddur að vita. Hann samþykkti
lögin.
Landið
ríkisvætt
Prófessorarnir Sigurður Líndal og
Ragnar Árnason og þingmennirnir
Geir Haarde og Einar Oddur
Kristjánsson eiga það sameiginlegt að
koma fyrir í pistli dagsins.
VIÐHORF
Eftir Björgvin
Guðmundsson
bjorgvin@mbl.is
Dómsmálaráðherra
hefur að undanförnu, í
a.m.k. tveimur grein-
um í Morgunblaðinu,
reynt að réttlæta og
afsaka eigin gjörðir
vegna ásetnings hans
um að hægja á eða stöðva starfsemi
Mannréttindaskrifstofu Íslands
(MRSÍ). Skrif hans bera öll merki
þess, að hann sé þungt haldinn af
samviskubiti og/eða eftirsjá – yfir
gjörðum sínum. Það er sérstakt
fagnaðarefni, því það gefur fyrirheit
um að hann muni láta af fyrri
áformum – langi a.m.k. til að gera
það. Spurningin er sú, hvort hann
sé nægilega stór til að
viðurkenna það í verki?
Skýringar
ráðherrans
Það er erfitt að finna
þráð í skrifum ráð-
herrans. Hann verður
sérlega tyrfinn þegar
hann reynir að útskýra
nýlega stefnubreytingu
ríkisstjórnarinnar
gagnvart MRSÍ. Þó má
skilja hann svo að
„krot“ embættismanns
inn á minnisblað þáverandi utanrík-
isráðherra til ríkisstjórnar árið
1998, geri það að verkum að rík-
isstjórnin beri ekki ábyrgð á fyrri
ákvörðun sinni. Þá ákvað hún að
skrifstofan fái framlög á fjárlögum í
stað þess að eiga árlegar fjárveit-
ingar undir geðþótta einstakra ráð-
herra. Stefnubreytingin nú, hvar
horfið var til fyrra horfs, sé því eng-
in stefnubreyting, því „krot“ emb-
ættismannsins á umrætt minnisblað
geri það að verkum að ríkisstjórnin
ber ekki ábyrgð á fyrri ákvörðun
sinni (það gerir þá væntanlega um-
ræddur embættismaður). Þetta er
svo kostulegt að erfitt er að jafna
nokkru til. Skrifin eru yfirklór
manns með vondan málstað. Það
veit hann manna best. Það er því
ástæða til að hvetja dóms-
málaráðherra til að endurskoða
fyrri ákvörðun sína – einsog hann
augljóslega langar til að gera – það
myndi bara stækka hann.
Dómsmálaráðherra
með samviskubit?
Lúðvík Berg-
vinsson skrifar um
stefnu ríkisstjórn-
arinnar varðandi
starfsemi Mann-
réttindaskrifstofu
Íslands
’Það er því ástæða til aðhvetja dómsmálaráð-
herra til að endurskoða
fyrri ákvörðun sína.‘
Lúðvík Bergvinsson
Höfundur er alþingismaður.
HERKVÍ? Ég segi nei. En það
fullyrðir Hjörleifur Guttormsson í
grein í Mbl. 3. sept sl.
Ég leitaði í orðabók Háskólans
og fann þá skýringu sem ég taldi
áður vera rétta og allt-
af haldið að þýddi að-
eins það eitt sem orðið
augljóslega merkir,
þ.e. við umsetin af her
og mikil ógn yfirvof-
andi. (Ég viðurkenni
að ég var dálítið
spenntur að sjá hvort
einhver önnur merk-
ing væri til staðar sem
ég fann ekki. Fæ von-
andi að frétta ef rangt
reynist.) Ef það er
herkví að vera umset-
in fjölda bíla, farar-
tækja og mikilla at-
hafna þá er það jákvætt.
Um 30 ára bið er nú á enda.
Ég bý við aðalgötuna en umferð-
in er við húsvegginn. Ég finn ekki
fyrir ógn en ég finn að hér eru
breyttir tímar og mikil bjartsýni
ríkjandi. Gríðarlegt líf alls staðar
hvar sem komið er. Framundan
eru bjartir tímar fyrir alla sem hér
búa og þeirra sem hingað eiga eftir
að flytja. Nú hefur draumurinn
ræst.
Þjóðin öll á eftir að njóta þeirrar
bættu afkomu sem álver þetta mun
hafa. Þetta er ekki í mínum huga
nein herkví. Ýmsir vaxtarverkir
fylgja auðvitað, en það er ekki
vandamál heldur aðeins verkefni.
Vinnan er nú hafin
af fullum krafti
Aumingja Vinstri grænir, þeir þola
bara alls ekki bætt lífskjör í þessu
landi. Þeir mega hafa sína skoðun
en þá finnst mér að einhvern tíma
sé mál að linni, þessi endalausi
söngur um að allt sé nú að fara til
fjandans taki nú enda. Eða vilja
þeir bara alls ekkert lýðræði.
Þeirra lífsskoðun finnst mér oft
vera að ofbeldi sé eðlilegt en það á
við í mínum huga þegar minnihlut-
inn krefst þess að ráða yfir meiri-
hlutanum.
Svo ég haldi mig við greinina
eiga tvær samsíða raflínur að girða
þéttbýlið af og spilla viðmóti eins
fegursta fjarðadals hérlendis. Ég
get tekið undir það að mér finnst
minn fjörður fagur en ef ég á að
vera hreinskilinn þá
finnst mér hann vera
bara eins og allir firð-
ir hver með sínum
sérkennum. Það má
öllum vera það vel
ljóst að til þess að
þeim áfanga verði náð
að bæta lífskjör okkar
og allrar þjóðarinnar
þarf eitthvað að gera.
Ég hef reynt fyrir
mörgum árum að tína
fjallagrös. Árangur
var örlítill en það
gerði ég aðeins einu
sinni.
Inn í minn haus geta ekki gengið
þau fræði að atvinnu megi hafa af
því að tína þau.
En sjálfsagt að nýta þá náttúru
eins og orkuna í vatnsföllum lands-
ins.
Aftur greinin. Ég hef ekki hug-
mynd um hvar þessir fossar eru og
ekki farið sérstaklega til að leita að
þeim. Það yrði falleg mynd þegar
línustaurar og allt sem þeim fylgir
eru komir á sinn stað og hafa það
sem ramma um þessa fossa.
Í texta með þeirri mynd sé ég
fyrir mér t.d.: Afl til framtíðar fyr-
ir íslenska þjóð. Njótum þeirra
bættu lífskjara sem þeir veita okk-
ur.
Hjörleifur kvartar sáran, aum-
ingja ég, þeir bara hlusta ekki á
mig. Skrítinn þjóðflokkur sem býr
hér á Reyðarfirði? Krefst engra
breytinga. Breytinga á hverju,
hætta við allar framkvæmdir og
væla áfram um að eitthvað þurfi að
gera, benda á ekki neitt, bara eitt-
hvað annað. Það eru fáir sem betur
fer, sem eru tilbúnir að gerast
meðlimir í þeim kór. Ef ég á að
vera heiðarlegur þá viðurkenni ég
að mér er það óskiljanlegt hve
margir taka undir þennan söng.
Ég veit að andstaða margra við
virkjun og álversframkvæmdir hér
á Reyðarfirði er ekki byggð á rétt-
um upplýsingum. Hún er í fjöl-
mörgum tilvikum eingöngu byggð
á einhliða áróðri í fjölmiðlum. Sú
umfjöllun er svo kapítuli út af fyrir
sig.
Það hefur enginn, svo ég hafi
heyrt, sagt að þessar framkvæmdir
kalli ekki á breytingar á umhverfi
og náttúru. Er ekki verið að breyta
og bæta um allt land, nýta það sem
landið hefur upp á að bjóða?
Sómastaðahúsið. Það er gamalt
hús hlaðið úr steinum. Það verður
beint á móti innkeyrslu að ál-
verinu. Það fær nýtt líf ef eitthvað
er og gæti orðið leiðarvísir að ál-
verssvæðinu. Bara plús fyrir þetta
sérstæða hús. Það verður á allan
hátt jafnsérstakt og hingað til.
Þessar framkvæmdir gætu frekar
haft þau áhrif að þær endurbætur
sem hús þetta þyrfti yrðu fram-
kvæmdar. Ég vona að svo verði.
Að lokum vil ég óska mér, þér
og Hjörleifi til hamingu með þann
áfanga að nú skuli framkvæmdir
hafnar og ekki aftur snúið.
Ég vona að við berum gæfu til
að þurfa ekki að hlusta á þennan
úrtölusöng endalaust. Það mætti
minnsta kosti hafa hlé eins og í
bíó.
Ég var að lesa grein Gunnars
Hersveins í Mbl. 5. okt. Ég get
ekki orða bundist um fræði- og
blaðamanninn. Mér finnst það
skoðun hans að það sé misskiln-
ingur að stuðla að auknum at-
vinnutækifærum á landsbyggðinni.
Bara flytja til Reykjavíkur. Akki-
lesarhæll okkar virðist í þessu til-
felli vera, að nægilega margir há-
skólamenntaðir menn fái ekki
störf. Ég legg til að hann komi
hingað austur og líti á það sem nú
er í gangi. Við höfum fengið for-
smekkinn af þeim framförum og
þeirri uppbyggingu sem í vændum
er. Það er frekar sorglegt að lesa
vandamálagreinar af þessu tagi.
Þær eiga aðeins heima í safni
Vinstri grænna.
Mínar bestu kveðjur til allra
þeirra sem hlut eiga að máli við að
koma þessum verkefnum í gang.
Eru Reyðfirðingar
í herkví?
Gunnar Hjaltason svarar
Hjörleifi Guttormssyni ’Ég vona að við berumgæfu til að þurfa ekki að
hlusta á þennan úrtölu-
söng endalaust.‘
Höfundur er trillukarl á Reyðarfirði.
Gunnar
Hjaltason
Fáðu fréttirnar
sendar í
símann þinn