Morgunblaðið - 21.12.2004, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
GIGTARLYFIÐ vioxx kann að
hafa valdið dauða hundrað þúsund
Bandaríkjamanna. Sagt er að þeir
sem taka lyfið í 18 mánuði (þarf
skemmra og lítið til, segja nýjar
upplýsingar) er meira
en helmingi hættara
við hjartaáfalli og
heilablóðfalli en þeir
sem ekki taka það. Í
Spegli Ríkisútvarpsins
nýlega var sagt að
þetta væri mesta lyfja-
áfall síðari ára en síð-
an var í þættinum rætt
við aðstoðarlandlækni.
Það hefur einnig kom-
ið fram í fréttum að
vioxx var mjög mikið
notað hér á landi.
Þessar upplýsingar
vekja upp ýmsar pæl-
ingar og spurningar.
Lyfið fékk hér markaðsleyfi 1.
mars 2000. Á miðju ári 2001 bentu
sölutölur til þess að 3.000 manns
tækju lyfið að staðaldri. (Lækna-
blaðið 2001, lyfjamál 98.) Lyfið var
tekið af skrá 1. október 2004. Það
hefur því aldeilis haft tímann fyrir
sér. Hvað hafa margir hér á landi
notað vioxx? Hvað hafa margir dá-
ið? Hafi tiltölulega jafn margir Ís-
lendingar notað lyfið og Bandaríkja-
menn eru dánir hér af völdum þess
um 100 manns ef lögmál lífeðl-
isfræðinnar og tölfræðinnar eru þau
sömu á Íslandi og í
Bandaríkjunum. Hvað
ef hlutfallslega fleiri
hafa tekið lyfið á Ís-
landi en í Bandaríkj-
unum? Það er alla vega
næsta víst að vioxx
hefur leitt af sér dauða
allmargra Íslendinga.
Er þá ekki ástæða til
að rannsaka tengslin
milli notkunar okkar á
vioxx og dauðsfalla af
völdum hjartaáfalla og
heilablóðfalla þann
hættulega langa tíma
sem lyfið hefur verið
notað hér?
Hvað um þá sem hafa notað vioxx
að staðaldri allan þann tíma sem
það var hér á markaði og eru enn á
lífi? Hverjar eru líkurnar á heila-
eða hjartaslögum eftir 55 mánaða
notkun á vioxx fram yfir þá sem
ekki hafa tekið lyfið? Kannski 70
eða 80 eða jafnvel 100 prósent?
Hvað gerist þegar menn hætta að
nota vioxx eftir langa notkun?
Ganga hin skaðlegu áhrif þá til baka
eða er skaðinn varanlegur? Hvað ef
einhver lífhræddur vildi láta rann-
saka hvort lyfið hefur skaðað hann?
Á hann að borga slíkar rannsóknir
fullum fetum úr eigin vasa? Heil-
brigðisráðuneytið hefur samið við
framleiðanda vioxx um fullar endur-
greiðslur til sjúklinga fyrir síðustu
lyfjapakkana sem þeir voru að nota
þegar lyfið var tekið af markaði.
Hvernig komu þessir samningar til?
Gerði ráðuneytið einhverjar kröfur
á hendur lyfjafyrirtækinu, þurfti að
slá af kröfum áður en samningar
tókust? Upplýsa á almenning um
allan gang samninganna.
Með þessum samningi er sjúk-
lingum gert að bera sjálfir allan
fyrri kostnað af beinlínis lífs-
hættulegu lyfi, um 320 þúsund á
mann fyrir 55 mánuði, án hlut-
deildar Tryggingastofnunar. Fyr-
irtækið hefur hins vegar grætt milj-
ónir! Markaðsstjóri þess sagði í
Morgunblaðinu 14. desember að
endurgreiðslur lyfja sem þegar sé
búið að taka væru óframkvæm-
anlegar. Slík endurgreiðsla er þó
líklega vel framkvæmanleg ef vilji
er fyrir hendi. Hægt væri að hafa
samráð við sjúklinga um upplýs-
ingar úr sjúkraskrám lækna sem
skrásetja allar lyfjaávísanir og úr
skrám lyfjabúða. Heilbrigðisyfirvöld
ættu að hafa forgöngu um einhverja
aðgerð en ekki láta lyfjafyrirtækið
segja sér fyrir verkum. Það er ekki
peninganna vegna sem þetta er
sjálfsögð krafa heldur vegna lág-
marks ábyrgðar og virðingar í garð
þeirra sem hafa skaðað heilsu sína
með því að taka eitrið vioxx í góðri
trú. Markaðsstjórinn sagði líka að
þó langvarandi notkun vioxx geti
hugsanlega aukið hættu á hjarta- og
æðasjúkdómum virkaði lyfið sem
skyldi gegn liðagigt og hafi gert
verulegt gagn fyrir sjúklinginn.
Rannsóknir sýna að vioxx eykur lík-
ur á hjarta- og æðasjúkdómum,
ekki neitt hugsanlega, heldur hrein-
lega um meira en 50%. Lyfið hefur
leitt til dauða þúsunda manna. Það
læknar sjúkdóminn en drepur sjúk-
linginn! Gagnsemi lyfs við sjúkdómi
sem ekki er lífshættulegur verður
auðvitað að engu ef það veldur öðr-
um lífshættulegum sjúkdómi og
mörgum dauðsföllum. Orð markaðs-
stjórans er því ekki aðeins hrein
rökleysa heldur einnig algjört sið-
leysi. Ekki síst vegna þess að upp-
lýsingar um skaðsemi vioxx lágu
fyrir árið 2000 en fyrirtækið lét sér
á sama standa.
Er annars nokkur í heilbrigð-
iskerfinu sem ber einhvers konar
ábyrgð á þeirri staðreynd að vioxx
var mjög mikið notað hér á landi?
Ekki hafa sjúklingarnir sjálfir skrif-
að upp á lyfið.
Þegar aðstoðarlandlæknir var í
Speglinum sneiddi hann hjá öllum
erfiðum spurningum og gerði eins
lítið úr vandanum og hægt er. Upp-
lýsingaskortur heilbrigðisyfirvalda
er hálf óhugnanlegur og viðbragðs-
leysið ekki síður í ljósi helstu stað-
reynda málsins: Hundrað þúsund
Bandaríkjamenn hafa dáið vegna
notkunar vioxx og þetta sama lyf
var mjög mikið notað hér á landi í
hálft fimmta ár. Það merkir að mjög
margir Íslendingar hljóta að hafa
orðið fyrir skaða eða jafnvel dáíð af
völdum lyfsins. Samt hefur málið
lítið verið rætt og næstum því ekk-
ert verið að gert. Einungis máttlaus
leiðari í Læknablaðinu og auvirði-
legur samningur heilbrigðisyfir-
valda við framleiðanda vioxx sem
virkar sem móðgun við sjúklinga.
Verða heilbrigðisyfirvöld ekki að
gera miklu betur? Og sjúklingar
ættu að vera glaðvakandi yfir rétti
sínum í þessu máli.
Læknar sjúkdóminn
en drepur sjúklinginn
Sigurður Þór Guðjónsson
fjallar um gigtarlyfið vioxx ’Heilbrigðisyfirvöldættu að hafa forgöngu
um einhverja aðgerð en
ekki láta lyfjafyrirtækið
segja sér fyrir verkum.‘
Sigurður Þór
Guðjónsson
Höfundur er rithöfundur.
Hvernig væri að
upplýsa þjóðina á já-
kvæðan hátt um
manneldi? Hvernig
væri að byrja á börn-
unum okkar, til dæmis
í leikskóla, að kenna
þeim hvað er gott að
borða og halda því
áfram upp grunnskól-
ann?
Vita þeir sem hafa
áhyggjur af fjár-
munum sem fara í
ofeldi þjóðarinnar að
það hefur ekki einu
sinni verið til námsefni
fyrir grunnskóla
landsins í heim-
ilisfræði? Núna í haust
kom út kennsluefni
fyrir 7. bekk. Það er
ekki til neitt fyrir 8.,
9. og 10. bekk. Náms-
efnið fyrir yngri bekk-
ina hefur verið að koma út smátt
og smátt. Það myndi enginn taka í
mál að kenna t.d. íslensku eða
stærðfræði án námsefnis.
Heimilisfræði er að vísu val í 9.
og 10. bekk en ætti að sjálfsögðu
að vera skylda, það sjá flestir.
Ekki veitir af að kenna þessum
unglingum neysluvenjur og manna-
siði, sem einnig mikil tími fer í að
kenna í heimilisfræði.
Það virðist vera „lausn“ ís-
lenskra ráðamanna að byrgja aldr-
Í KASTLJÓSI hinn 13. desem-
ber var viðtal við Ástu Ragnheiði
Jóhannesdóttur vegna þeirrar til-
lögu hennar að banna auglýsingar í
sjónvarpi sem höfða til barna fyrir
klukkan níu á kvöldin. Það eru
ekki mörg börn sem eru komin í
rúmið klukkan níu. Svipuð frétt
var ekki alls fyrir löngu í útvarpi,
það að breskum ráðamönnum hefði
einnig dottið þetta í hug. Leysum
við ofeldi og rangt mataræði fólks-
ins í landinu með boðum og bönn-
um?
Mér er vel kunnugt um vanda-
málið sem þjóðin á í vegna neyslu-
mála. Trúlega eru það ekki mjög
margir í þessu þjóðfélagi sem átta
sig á því hversu alvarlegt þetta er,
því það er það svo sannarlega.
ei brunnin, heldur
klóra í bakkann þegar
skaðinn er skeður.
Það væri hægt að
gera mikið í manneld-
ismálum sem gæti
dregið úr ýmsum
kvillum þjóðarinnar á
jákvæðan hátt: Fræða
börnin, gefa út gott
námsefni. Hafa hollan
mat ódýrari en þann
óholla, hafa vatn að-
gengilegra fyrir alla,
bæði í skólum og
vinnustöðum.
Mér er fullkunnugt
um að þetta tekur
langan tíma, en góðir
hlutir gerast hægt og
það verða hinir hátt-
virtu ráðamenn þjóð-
arinnar að skilja.
Þetta gæti sparað
sjúkradaga, margan
lyfseðilinn svo ég ekki tali um
sjúkrarúmin, sem eru orðin þjóð-
inni svo dýr að fólk hefur mikla
samvisku af að þurfa að leggjast á
sjúkrahús.
Er ekki kominn tími til að við
hættum „átökum“ og „öllum nefnd-
arstörfunum“ og vinnum markvisst
að hlutunum, það myndi í tímans
rás skila mun meiri árangri.
Þarf að setja lög?
Guðrún Þóra Hjaltadóttir
fjallar um manneldismál
Guðrún Þóra
Hjaltadóttir
’Hvernig væriað upplýsa
þjóðina á já-
kvæðan hátt
um manneldi?‘
Höfundur er kennari og
næringarráðgjafi.
ÉG HVET ykkur, kæru land-
ar, sem hafið ekki enn gefið ykk-
ur tóm til að drífa í að lýsa andúð
ykkar á einhliða ákvörðun for-
sætis- og utanríkisráðherra Ís-
lands um stuðning við innrásina í
Írak.
Eins og fram hefur komið
stendur nú yfir fjársöfnun Þjóð-
arhreyfingarinnar til að kosta
birtingu yfirlýsingar í New York
Times, sbr. www.thjodarhreyf-
ingin.is.
Þið lýsið einfaldlega yfir
stuðningi við þetta framtak með
því að hringja í síma 90-20000 og
leggjast þannig eitt þúsund krón-
ur til söfnunarinnar við hverja
hringingu. Þar sem sívaxandi
fjöldi er nettengdur, er gráupp-
lagt að að leggja söfnuninni lið
með millifærslu fjárframlaga inn
á reikning Þjóðarhreyfingarinnar
(kt. 640604-2390) 1150-26-833.
Allt það fé sem safnast, um-
fram kostnað vegna ofanskráðrar
birtingar mun renna til Rauða
kross Íslands til hjálpar stríðs-
hrjáðum íbúum Íraks.
Um leið og ég óska ykkur
gleðilegra jóla, árs og friðar, er-
uð þið hvött til að vekja athygli
vina og vinnufélaga á þessari
söfnun.
Sveinn Aðalsteinsson
Ekki í okkar nafni
Höfundur er viðskiptafræðingur.
SKV. frétt Fiskistofu er vaxandi
útflutningur á óunnum ferskum fiski.
15. nóv. sl. var búið að flytja út yfir 40
þúsund tonn í ár á móti 28 þúsund
tonnum sama tíma í fyrra. Á vef
Fiskistofu – þegar
þetta er skrifað – er
áætlaður útflutningur –
óunninn og óvigtaður –
meira en 240 tonn vik-
una 13.–19. des. 2004.
Starfsskilyrði fisk-
vinnslu standast ekki
samkeppnislög. Dæmi:
1. Fiskistofa beitir
öfgum við vigtun sjáv-
arafla – svo íslensk
fiskvinnsla þarf að
borga stórfé fyrir und-
irvigt í afla.
2. Á sama tíma þarf
ekki að vigta fisk sem
sendur er til útlanda.
3. Í vinnsluskipum –
þarf ekki að vigta inn á
vinnslulínur.
4. Í vinnsluskip þarf
ekki „löggilta vigt-
armenn“ – ekki heldur
erlendis.
5. Löggilta vigt-
armenn þarf bara í ís-
lenska fiskvinnslu og
tvöfalda vigtun með
margföldum kostnaði!
Löggiltir vigtarmenn –
hérlendis – þurfa að
taka „próf“ á fimm ára
fresti fyrir 60 þúsund krónur – þó að
bílpróf dugi ævilangt!
6. Íslensk fiskvinnsla fær ekki að
bjóða í svokallaðan „gámafisk“ Til
eru „alltíplati“ ákvæði um að vinnsl-
an „geti sent tilboð“ en umgjörðin
þannig að enginn getur nýtt þetta.
7. ESB mokar milljörðum evra rík-
isstyrkjum í fiskiðnað þarlendis –
sem skerðir samkeppnisstöðu ís-
lenskrar fiskvinnslu samsvarandi.
„Kvótaskerðingu“ er svo beitt –
þegar fiskur er sendur til útlanda
óvigtaður. Menn geta látið vigta fisk-
inn nettó hérlendis og sloppið við
þessa „skerðingu“ – en gera það
ekki? Er það ekki meira en 15%
virði? Kostar ekki minna en 15% að
vigta fiskinn?
Orðið „kvótaskerðing“ er blekk-
ing. Þeir sem sigldu – á viðmiðunar-
árum kvótakerfisins – fengu 25%
extra aflaheimildir 1983, þannig varð
til reikniregla. Nafninu var svo
breytt í „kvótaskerðing“. Reikni-
reglan var síðar lækkuð í 15%.
Úthluta átti öllum kvóta 1. sept sl.
Sjávarútvegsráðherra hefur dregið
að úthluta byggðakvóta 3.200 tonn-
um. Hendir svo þessu eldfima máli í
sveitarstjórnarmenn –
á sama tíma og Alþingi
fer í jólafrí! En það
stendur ekki í mönnum
að afgreiða vikulega
stærsta „byggðakvót-
ann“ – leyfi til að senda
óunninn og óvigtaðan
afla á Humber-svæðið í
Bretlandi og víðar –
samtals í yfir 50 þúsund
tonn í ár!
Sjávarútvegs-
ráðherra kynnti 14 des.
sl. nýtt verkefni „Sam-
keppnishæfni sjávar-
útvegs“. Nú á enn að
fara að rannsaka hvað
þetta er allt gott! Vant-
ar meira kjaftæði – eða
fleiri skýrslur? Þarf
ekki einfaldlega að taka
til hendinni – og laga
reglugerðir í sjáv-
arútegi – að gildandi
samkeppnislögum?
Setja svo útflutningstoll
á útfluttan óunninn fisk
til samræmis við rík-
isstyrki EB til fisk-
vinnslu – pr kr/kg!
Breyta líka reglum um
vigtun sjávarafla –
þannig að sömu vigtarreglur gildi
hérlendis, erlendis og í vinnslu-
skipum.
Selja á fisk sem ætlaður er til út-
flutnings fyrst á uppboðsmörkuðum
hérlendis. Erlendir aðilar geta keypt
fisk á fiskmörkuðum hérlendis og
borgað svo útflutningstoll til sam-
ræmis við ríkisstyrki EB til fisk-
vinnslu – pr kr/kg – plús gjald vegna
hafrannsókna, landhelgisgæslu og
auðlindagjald sem er að taka gildi.
Lausn á vanda fiskvinnslunnar er
ekki meira snakk – fleiri skýrslur,
aukinn byggðakvóti – eða fekari tafir
með einhverju snakki – heldur inn-
leiðing aukinna markaðsviðskipta í
sjávarútvegi – eins og skylt er skv.
samkeppnislögum.
Humber-
byggðakvótinn
Kristinn Pétursson skrifar
um fiskveiðistjórnun
’Vantar meirakjaftæði – eða
fleiri skýrslur?
Þarf ekki ein-
faldlega að taka
til hendinni – og
laga reglugerðir
í sjávarútvegi –
að gildandi sam-
keppnislögum?‘
Kristinn Pétursson
Höfundur er fiskverkandi
á Bakkafirði.
Eftirfarandi greinar eru á
mbl.is:
Guðrún Lilja Hólmfríðardótt-
ir: „Ég vil hér með votta okkur
mína dýpstu samúð vegna
þeirrar stöðu sem komin er
upp í íslensku þjóðfélagi með
skipan Jóns Steinars Gunn-
laugssonar í stöðu hæstarétt-
ardómara. Ég segi okkur af því
að ég er þolandinn í „Prófess-
orsmálinu“.“
Sveinn Aðalsteinsson: „Nýj-
asta útspil Landsvirkjunar og
Alcoa, er að lýsa því yfir að
Kárahnjúkavirkjun, álbræðsl-
an í Reyðarfirði og línulagnir
þar á milli flokkist undir að
verða „sjálfbærar“!“
Hafsteinn Hjaltason:
„Landakröfumenn hafa engar
heimildir fyrir því, að Kjölur sé
þeirra eignarland, eða eignar-
land Biskupstungna- og Svína-
vatnshreppa.“
María Th. Jónsdóttir: „Á
landinu okkar eru starfandi
mjög góðar hjúkrunardeildir
fyrir heilabilaða en þær eru
bara allt of fáar og fjölgar
hægt.“
Guðmundur Hafsteinsson:
„Því eru gráður LHÍ að inntaki
engu fremur háskólagráður en
þær sem TR útskrifaði nem-
endur með, nema síður sé.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar