Morgunblaðið - 21.12.2004, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ María Helgadótt-ir fæddist á Ísa-
firði hinn 5 septem-
ber 1908. Hún lést í
Seljahlíð, heimili
aldraðra, hinn 14.
desember síðastlið-
inn á 97. aldursári.
Foreldrar hennar
voru Lára Tómas-
dóttir, f. í Reykjavík
26. nóvember 1888,
d. 29. júní 1980, og
Helgi Ketilsson, vél-
stjóri og íshússtjóri,
f. á Ísafirði 30. nóv-
ember 1885, d. 8
september 1968. Þau byggðu og
bjuggu í Odda á Ísafirði. Odda-
systkinin voru sjö: Magnús Þor-
steinn vélstjóri, f. 27.10. 1907, d.
6.5. 1963 María, húsmóðir og við
verslunarstörf, sem hér er kvödd,
Helgi, f. 9.11. 1910, d. 27.12. 1910,
Helgi Einar Haukur, hagfræðing-
ur, f. 29.11. 1911, d. 12.4. 1998,
Högni, skrifstofumaður, f. 26.9.
1916, d. 14.4. 1990, Lára, Loft-
skeytamaður, f. 3.1. 1924, d.17.8.
1979, og Helga Guðrún píanó-
kennari, f. 26.8. 1926.
María lærði ung að spila á píanó
og spilaði á kaffihúsum og undir
þöglu kvikmyndunum, ásamt að
afgreiða í bakaríi.
María giftist 18.
september 1928
Guðmundi Ástráðs-
syni, loftskeyta-
manni á Ísafirði, f.
16. apríl 1904 í
Reykjavík, d. 6. jan-
úar 1995. Hann var
sonur hjónanna Ást-
ráðs Hannessonar
frá Englandi í Borg-
arfirði og Ingibjarg-
ar Sigríðar Einars-
dóttur frá Arnar-
holti í Reykjavík.
María og Guðmund-
ur fluttu frá Ísafirði til Reykjavík-
ur í september 1942. Þau áttu þrjú
börn. Þau eru: 1) Anna Guð-
mundsdóttir, f. 30.12. 1929, gift
Helga Helgasyni, f. 7.1. 1926, d.
12.3. 1994. 2) Inga Ástráðs Guð-
mundsdóttir, lyfjafræðingur, f.
19.3. 1935. 3) Þorsteinn Bjarni
Ástráðs Guðmundsson búfræðing-
ur, f. 12.11. 1945, kvæntur Þrúði
Jónsdóttur, f. 9.10. 1947. Barna-
börnin eru sjö, barnabarnabörnin
níu og barnabarnabarnabarnið er
eitt.
Útför Maríu verður gerð frá
Neskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.
Elskuleg móðir mín er farin. Eng-
ar fleiri ferðir upp í Seljahlíð að
spjalla við hana.
Hún var alltaf á undan mér að lesa
dagblöðin og reif úr þeim þær grein-
ar sem hún vildi að við læsum. Þetta
var ótrúlegt, hún var 96 ára, komin í
rafknúin hjólastól heyrnin orðin
mjög slæm og hjartað hafði stækkað
mikið. Þess vegna frestuðum við í
lengstu lög að hugsa um aðskilnað.
Svo gerðist allt svo hratt, fyrst
blóðtappi, sem var fjarlægður úr
handlegg, og síðar annar í melting-
arvegi. Mótstaðan var lítil og bar-
áttan stutt. Hún talaði ekki um dauð-
ann en óskaði sér að fá að sofna
rólega útaf.
Mamma var lánsöm kona. Hún
átti harðduglega móður, og list-
elskan föður, vel sjálfmenntaðan í
tónlist og tungumálum. Systkinin
voru samhent og brá vart skugga á
samskipti þeirra og fjölskyldna
þeirra. Hún eignaðist traustan, góð-
an og greindan eiginmann, og allir
þeirra afkomendur eru á lífi og eng-
inn til vandræða. Það mundu margir
þakka fyrir. Mamma var gædd góðri
kímnigáfu, sem ég kunni ekki að
meta fyllilega sem krakki, þar sem
mér fannst sögur hennar af fljót-
færni sinni vandræðalegar og skildi
bara ekki, hvað hún skemmti fólki og
var vinsæl.
Ég bar mig upp við Láru frænku
og hún var fljót að gefa mér lexíu
þarna fyrir 60 árum. „Taktu eftir
því, góða mín, að hún mamma þín er
stórskemmtileg kona, og aldrei er
hún fyndin á annarra kostnað. Það
er náðargáfa.“
Við skyndileg veikindi pabba,
hann fékk heilablóðfall nóttina eftir
60 ára brúðkaupsafmæli þeirra 18.
sept. 1988, þurfti mamma að vera
átta ár ein í Ljósheimunum, en pabbi
dó 6. janúar 1995 á Hrafnistu.
Þá voru fæturnir á mömmu mjög
farnir að gefa sig vegna slitgigtar, en
að vanda hjálpaði glaðlyndi og píanó-
ið henni þessi erfiðu ár án pabba. Ár-
ið 1996 komst hún að í Seljahlíð og
þar leið henni mjög vel. Þrátt fyrir
neikvæða umræðu í Þjóðfélaginu um
aðstöðu og niðurlægingu aldraðra,
þá hlýtur mamma að hafa verið mjög
heppin.
Hún var alltaf ánægð þar, og við
systkinin þökkum að heilum hug öllu
starfsfólki þar.
Við systur ólumst upp í Odda á
Ísafirði til 1942. Þar bjuggu afi og
amma í öðrum enda húsins en við í
hinum. Stríðið geisaði, pabbi og afi
nældu títuprjónum í landakortið
þegar vígstaðan breyttist, og lífið
var að hluta til pólitík. Með árunum
breyttust hugsjónir stórfjölskyld-
unnar ekki mikið, að vísu voru áföllin
á tímabili stór og þegar afi lá bana-
leguna haustið 1968 var ekki haft
hátt um þessa hluti.
Mamma vildi alltaf vera flokks-
bundin, en svo fór þó að 1998 sagði
hún sig úr Alþýðubandalaginu og
hélt sér til dauðadags lengst til
vinstri eins og hún sagði.
Nú á síðustu árum, þegar heil-
brigðis- og menntamál lúta í lægra
haldi hjá fjárveitingavaldinu í okkar
ríka og hamingjusama þjóðfélagi
fyrir sendiherrum og húsum þeirra,
þá get ég ekki annað en dáðst að
lækni, sem fær 96 ára gamla konu
inn á vinnustað sinn. Þar á hann
ásamt öðru starfsfólki að spara fyrir
a.m.k. einu sendiráði á ári. Hvað ger-
ir hann ? Er ekki best að lina þján-
ingar þeirrar gömlu og hvernig? Jú,
hann hikar ekki, og trúr sinni
hugsjón og eið fjarlægir hann
blóðtappann með aðgerð. Við þökk-
um honum innilega fyrir þann tíma
sem hann gaf okkur í viðbót með
mömmu.
Að lokum, elsku mamma, þér
fannst þú finna fyrir nærveru pabba
allt síðasta ár, hann svæfi í sófanum í
herberginu þínu, en brosandi sagði
matmóðirin María, að hann fengi
ekkert að borða hjá sér.
Hvort þau pabbi hittast nú veit ég
ekki, en jarðneskar leifar hennar
koma til hans fljótlega. Mamma vildi
örugglega segja núna: Þökk sé þessu
lífi, þökk sé samhentri og góðri fjöl-
skyldu.
Með þakklæti og virðingu.
Þín
Inga.
Að setjast niður og velja úr öllum
þeim myndbrotum sem þjóta um
hugann um ömmu mína og setja
saman í minningargrein, er erfitt.
Það er af svo mörgu að taka og kalla
flest myndbrotin fram bros og
ánægjutilfinningu.
Amma sem við systkinin kölluðum
„ömmu Helgó“ var fædd í Odda á
Ísafirði. Hún var næstelst sinna
systkina. Amma var sérstaklega
skemmtileg kona og hörkudugleg.
Hún var hrókur alls fagnaðar hvar
sem hún kom. Amma var gamansöm
en aldrei á annarra kostnað, einung-
is sinn eigin. Hún var fljótfær og
gerði sjálf oft grín að því. Amma var
mikil hannyrðakona. Klaustur- og
harðangurssaumur voru hennar
uppáhald. Hún fór í Húsmæðraskól-
ann Ósk á Ísafirði árið 1928.
Tvær góðar vinkonur átti amma
frá barnæsku þar til þær létust í
hárri elli, þær Ellu, sem giftist til
Englands, og Sossu, sem bjó í
göngufæri frá ömmu í Vesturbæn-
um.
Ung lærði amma að spila á píanó.
Oft spilaði hún á kaffihúsum og öðr-
um skemmtunum á Ísafirði. Einnig
vann hún í Gamla bakaríinu þar sem
afi sá hana fyrst 1925, þá nýbúinn að
ráða sig vestur sem loftskeytamann
á togarann Hávarð frá Ísafirði. Eftir
það lágu spor þeirra óslitið saman
þar til afi lést í ársbyrjun1995. Afi og
amma voru mjög ólík, hann rólegur
og kíminn en hún fljótfær og stund-
um frek. Afi hafði oft gaman af fljót-
færni ömmu. Þau hófu búskap í
Odda þar sem þau eignuðust dætur
sínar tvær. Árið 1942 fluttu þau til
Reykjavíkur og bjuggu fyrst á
Smiðjustíg 13 þar sem þeim fæddist
eini sonurinn. Oft var mjög gest-
kvæmt á Smiðjustígnum enda mið-
svæðis og því góður áningarstaður
fyrir gesti. Ef amma átti erindi út úr
húsi, setti hún tímanlega upp hatt
svo gestir gætu séð að hún var á för-
um fljótlega. Amma og afi voru oft á
tíðum með matargesti enda amma
frábær kokkur. Árið 1955 fluttu þau
á Dunhaga 15 þar sem þau bjuggu
þar til amma gat ekki lengur gengið
stigann upp á þriðju hæð. Þá fluttu
þau í lyftublokk í Ljósheimunum.
Afi vann lengst af hjá Veðurstofu
Íslands og las hann oft veðurfregnir
seint á kvöldin í útvarpið. Stundum
fengum við eldri systkinin að vaka
eftir því.
Afi og amma áttu stóra lóð og
sumarbústað í Lækjarbotnum sem
þau byggðu 1943. Oft fórum við
systkinin með þeim þangað dag-
stund. Afi undi sér þar vel enda bú-
inn að rækta þar þennan líka fallega
garð upp úr hrjóstrugum jarðvegin-
um.
Þegar við vorum börn komu afi,
amma og Inga frænka oft í heimsókn
á sunnudögum. Amma hafði með-
ferðis í ljósgrænum dunk kringlur
og vínarbrauð sem hún hafði bakað.
Vínarbrauðin eru þau bestu vínar-
brauð sem ég hef á ævi minni
smakkað.
Amma fór í Seljahlíð nokkru eftir
að afi dó og leið henni þar vel. Amma
var afskaplega vel liðin í Seljahlíð.
Þar var hún vel þekkt fyrir gleði sína
og kátínu. Hún var hreinskilin,
stundum einum of. Veit ég að þar er
hennar sárt saknað.
Amma var oft fengin til að spila á
píanó í Seljahlíð þegar eitthvað stóð
til, bæði fyrir vistmenn og gesti. Hún
tók þátt í félagslífinu þar og hafði
gaman af.
Eftir að hún kom í Seljahlíð hélt
hún áfram að sauma út og bættust
við perlusaumur og leirgerð. Allt
sem hún tók sér fyrir hendur var
gert af mikilli alúð og vandvirkni. Ef
hún var ekki ánægð með þá hluti
sem hún hafði gert eyðilagði hún þá
eða rakti upp. Amma hafði mikla
ánægju af að gefa handavinnu sína.
Til dæmis var hennar leirstytta valin
sem gjöf handa biskupi Íslands þeg-
ar hann kom þangað í heimsókn í
fyrra.. Það er ótrúlegt hvað hún
gerði fallega hluti komin á tíræðis-
aldur.
Amma var ern fram á síðustu
stund. Daginn áður en hún dó kvaddi
hún með orðunum „farðu varlega,
Maja mín“ því úti var hálka.
Börn ömmu voru henni góð. Að
öðrum ólöstuðum þá var Inga henni
sérstaklega góð. Hún hafði alltaf
tíma fyrir ömmu. Hún lagði á henni
hárið, baðaði hana oft og hjálpaði
henni á alla lund. Inga heimsótti
ömmu nánast dag hvern.
Þegar amma dó var maður í raun
ekki tilbúin að missa hana. Amma
var svo tímalaus einstaklingur. Hún
varð aldrei gömul þótt árin segðu
annað. Hún hafði stálminni enda
ótrúleg kona að öllu leyti. Amma var
afar ungleg og falleg eldri kona.
Við sem áttum þessa ömmu meg-
um vera þakklát fyrir að hafa fengið
að hafa hana svona lengi, erna eins
og hún var.
María Helgadóttir.
Það eru margir þreyttir síðustu
dagana fyrir jól, þegar þeir keppast
við að hafa allt tilbúið áður en hátíðin
gengur í garð. Amma María var líka
orðin þreytt og hafði henni hrakað
mikið á árinu og stundum óskaði hún
þess að fá eilífan frið. Þann frið fékk
hún að morgni 14. desember sl. eftir
skamma sjúkdómslegu á dvalar-
heimilinu Seljahlíð, á nítugasta og
sjöunda aldursári.
Hún var fædd 5. september 1908 á
Ísafirði og var næstelst í sjö barna
hópi þeirra heiðurshjóna Helga Ket-
ilssonar og Láru Tómasdóttur sem
lengst af bjuggu í Odda á Ísafirði.
Amma bjó á Ísafirði til ársins 1942
þegar hún flutti með eiginmanni sín-
um Guðmundi Ástráðssyni loft-
skeytamanni til Reykjavíkur. Það
hafa sjálfsagt verið þung spor að yf-
irgefa heimahagana enda var það
ekki vilji þeirra heldur aðstæður
kreppunnar sem áttu mestan þátt í
þeirri erfiðu ákvörðun.
Í Reykjavík bjuggu þau síðan út
sitt ævikvöld. Afi lést á nítugasta og
fyrsta aldursári á Hrafnistu snemma
árs 1995.
Fyrst bjuggu þau við Smiðjustíg
og síðar lengst af við Dunhaga. Þau
voru síðan saman stuttan tíma í
Ljósheimum en eftir skamma veru
þar var afi lagður inn á Hrafnistu en
amma bjó áfram í Ljósheimunum til
ársins 1996 þegar hún flutti á dval-
arheimilið í Seljahlíð.
Í huga mínum voru þau amma og
afi alltaf tilbúin að hlusta á okkur
börnin og unglingana og vildu lið-
sinna okkur eins og kostur var. Þau
voru mjög ólík að eðlisfari, amma op-
in og hispurslaus og jafnvel fljótfær,
en afi rólegur og frekar til baka.
Samt hafði hann alltaf lúmskt gaman
af uppátækjum hennar og ræddi oft
um þau. Hjónaband þeirra var ham-
inguríkt alla tíð. Þau eignuðust þrjú
börn, Önnu, f. 1929, Ingu, f. 1935, og
Þorstein, f. 1945. Ömmubörnin eru
orðin 16 og það yngsta eins árs
langalangömmubarn.
Það er margs að minnast í fari
ömmu. Það sem stendur hvað hæst
er dugnaðurinn, hvort sem hún stóð í
eldhúsinu, vann að hannyrðum eða
spilaði á píanóið. Meðan hún hafði
fulla starfsorku þá var það hennar
mesta yndi að fá gesti og sjá vel um
þá í mat. Betri mat eða kökur fékk
maður ekki enda varði hún löngum
stundum í eldhúsinu við matartil-
búning og bakstur.
Tónlist lá opin fyrir henni og spil-
aði hún frá barnsaldri á píanó og
hafði atvinnu af því á yngri árum.
Hún spilaði allt fram yfir nírætt og
var stundum fengin til að taka í
píanóið í Seljahlíð.
Hannyrðir áttu og hug hennar og
gerði hún marga klukkustrengi,
dúka og teppi sem prýða heimili af-
komenda og vina. Seinustu árin vann
hún mikið með leir og gaf ávallt verk
sín og fannst oft hlutur eftir hana í
jólapökkunum. Vandvirkni og þraut-
seigja einkenndu verk hennar.
Seinustu árin fór amma milli staða
í vélknúnum hjólastól enda gáfu fæt-
urnir sig smám saman. Þar var
kappið fullmikið á köflum og kom
það stundum niður á húsgögnum í
herbergi hennar sem létu á sjá eftir
ákeyrslur.
Eftir að amma flutti í Seljahlíð
fækkaði heimsóknum mínum til
hennar og er það dapurlegt enda var
alltaf gaman að heimsækja hana.
Hún var stálminnug fram til síðasta
dags og hafði frá mörgu fróðlegu að
segja frá fyrri tíma um fjölskylduna,
vinina og ástandið í heiminum. Hún
var alla tíð pólitísk og stóð föst á sínu
án þess þó að efna til ófriðar. Hún lét
sig miklu skipta málefni nútímans og
fylgdist vel með fréttum. Verst var
hvað hún tók áhyggjur og veikindi
fjölskyldunnar inn á sig.
Þannig fann maður ekki til aldurs-
munar þegar maður ræddi við hana
en kannski frekar til minnimáttar-
kenndar yfir þekkingu hennar.
Amma var frekar jákvæð mann-
eskja og sagði skemmtilega frá.
Aldrei man ég eftir því að hún gerði
viljandi gys að öðrum og yfirleitt var
hún sjálf í aðalhlutverki þegar hún
sagði hrakfallasögur. Hún talaði
ávallt vel um starfsfólkið í Seljahlíð
og var því þakklát fyrir þá hjálp og
hlýju sem það sýndi henni. Þessu
fólki ber að þakka sérstaklega fyrir
alla hjálpina og óska því velfarnaðar
í framtíðinni.
Nú þegar amma kveður og flytur
sig yfir á rólegri stað sem við eigum
öll eftir að finna um síðir vil ég þakka
henni fyrir þá hlýju sem hún sýndi
mér alla tíð, hvort sem var á barns-
árunum á Smiðjustígnum, þegar ég
bjó hjá henni á Dunahaga eða á síð-
ari tímum þegar ég flutti burt frá
höfuðborginni. Ég mun minnast
þessara stunda sem ljóss í hjarta og
vona að þær megi skila mér áfram í
lífinu sem betri manni.
Hvíldu í friði, amma mín.
Helgi.
Hún amma Helgó er farin til
himna. Amma mín sem varð aldrei
gömul þó aldurinn segði annað. Hún
var tilbúin að fara en horfði þó alltaf
til framtíðar. Hún var að hugsa um
hvort hún ætti að fá sér nýjan kjól
fyrir þessi jól eða þegar hún skoðaði
fasteignaauglýsingar sagðist hún
stundum láta sig dreyma; ,,þessi
íbúð væri fín fyrir mig“. Hún vildi
vera fín og hafði gaman af að láta
taka myndir af sér, algjör príma-
donna. Amma Helgó kom sér vel alls
staðar, hún var skemmtileg og sá
glaðværðina í öllu. Gaman var að
heimsækja hana í Seljahlíð þar sem
hún dvaldi síðustu ár. Amma átti og
spilaði á píanó við ýmis tækifæri, t.d.
við skírnir barnabarnabarna og
einnig fékk heimilisfólkið í Seljahlíð
að njóta þess á góðum stundum
fyrstu árin hennar þar.
Amma var mikið fyrir handa-
vinnu, og var mjög vandvirk. Það eru
ófáar perludúkkur, harðangurspúð-
ar eða leirmunir frá henni sem prýða
heimili ættingja og vina í dag. Síð-
ustu árin var hún komin í rafknúinn
hjólastól sem hjálpaði henni að
bjarga sér því ekki vildi hún ónáða
starfsfólkið að óþörfu. Á stólnum
komst hún ferða sinna og blússaði út
að njóta ferska loftsins, ekki síst
þegar sólar naut og þá varð hún fal-
lega brún. Amma hafði mikinn
áhuga á að vita hvað ég hefði séð á
ferðalögum mínum hérlendis sem
erlendis og sagði svo eftir að hafa
hlustað: ,,Ég á eftir að sjá þetta allt,
ég flýg þegar ég er farin yfir.“ Ég
naut líka þess fróðleiks sem hún bjó
yfir. Af árum hennar á Ísafirði og
heimili í Odda sem hún bar ætíð
sterkar taugar til. Amma og afi Guð-
mundur, sem lést fyrir tæpum tíu ár-
um, kynntust á Ísafirði þar sem afi
var loftskeytamaður. Á Ísafirði
bjuggu þau sín fyrstu búskaparár en
fluttu til Reykjavíkur og bjuggu
lengst af í Vesturbænum þar sem
þau kunnu mjög vel við sig. Þau
munu nú sameinast aftur á ný í Vest-
urbænum, í Hólavallakirkjugarði.
Á kveðjustund vil ég þakka þér
amma mín fyrir allt það sem þú hef-
ur gefið mér og fjölskyldu minni í
gegnum árum.
Að lokum geri ég orð þín að mín-
um: Guð geymi þig.
Inga Lára.
MARÍA
HELGADÓTTIR
 Fleiri minningargreinar um
Maríu Helgadóttur bíða birtingar
og munu birtast í blaðinu næstu
daga. Höfundar eru: Helga G.
Helgadóttir, Kolbrún Klara, Helgi
Steingrimsson og Friðrik G. Gunn-
arsson.
Minningarkort
Hjartaverndar
535 1825
Gíró- og greiðslukortaþjónustaPantanir í síma 562 0200
Á fallegum og notalegum
stað á 5. hæð Perlunnar.
Aðeins 1.250 kr. á mann.
Perlan
ERFIDRYKKJUR