Morgunblaðið - 16.01.2005, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 2005 47
MENNING
ÞAÐ er sagt að William Faulkner
hafi lesið hana á hverju ári og að
fyrrverandi forsætisráðherra Spán-
ar líti í hana dag hvern. Sérfræð-
ingur nokkur mælir með því að hún
sé lesin þrisvar á ævinni, en annar
öfundar alla þá sem hafa enn ekki
snert hana.
Don Kíkóti heitir sagan hugljúfa,
af kolvitlausa farandriddaranum og
meðreiðarsveini hans Sansjó Pansa.
Sumir segja segja söguna alþjóð-
lega, og hún hefur líka heyrst kölluð
biblía mannkyns.
Í þessari viku fagnar sagan um
Don Kíkóta 400 ára afmæli sínu, og
þar með hefst árslöng afmælisveisla
til heiðurs þessu merka bókmennta-
verki sem mannkynið elskar svo
mjög.
„Þetta er bók sem er hlaðin merk-
ingu fyrir allt mannkyn,“ segir How-
ard Mancing, prófessor í bók-
menntum við Purdue-háskólann í
Indiana. „Það er varla hægt að kom-
ast hjá því að sjá sjálfan sig í þeim
Don Kíkóta og Sansjó.“
Það var miðaldra og fremur mis-
heppnaður rithöfundur, sem hóf að
skrifa Don Kíkóta á síðari hluta 16.
aldar. Þetta var Miguel de Cerv-
antes Saaverdra, og meðan á skrif-
unum stóð þurfti hann að sumra
sögn oft og tíðum að dúsa í fangelsi.
En sögunni lauk hann, og fyrsta ein-
tak fyrsta hlutans kom úr prent-
smiðjunni 20. desember 1604. 16.
janúar 1605 hófst sala á bókinni, en
verkinu var þó ekki að fullu lokið
fyrr en árið 1615, ári fyrir andlát
skáldsins.
Gagnrýnendur og lesendur
sammála um ágæti Don Kíkóta
Don Kíkóti varð metsölubók frá
fyrsta degi. Aldirnar líða hjá, og í
dag er hún enn sú bók sem mest og
oftast hefur verið þýdd, prentuð og
lesin að Biblíunni einni undanskil-
inni.
„Ég hef lesið þúsund skáldsögur,
en aldrei neina sem mig hefur svo
oft langað til að leita aftur í,“ sagði
Mancing.
Það merkilega er, að gagnrýn-
endur og lesendur hvar sem er í ver-
öldinni, hafa sameinast um að veg-
sama Don Kíkóta. Árið 2002 völdu
100 virtir rithöfundar í 54 löndum
Don Kíkóta sem besta skáldverk
mannkyns. Bókin fékk helmingi
fleiri atkvæði en sú sem næst kom.
Bókabúðir um allan heim hafa nú
fyllt hillur sínar af nýjum útgáfum af
Don Kíkóta, sumar hverjar á geisla-
diskum, eða með ýmiss konar ítar-
efni í tilefni afmælisins. Stofnanir,
háskólar og opinberir aðilar kynna
ótæmandi lista af málþingum, ráð-
stefnum, upplestrum, leikgerðum,
námskeiðum, þingum, bíómyndum,
tónleikum – ekki bara í heimalandi
verksins, Spáni, heldur um veröld
alla. „Afmælisveislan mun smjúga
inn í hvert einasta almennings-
bókasafn í hverjum króki og kima
veraldarinnar,“ segir menningar-
málaráðherra Spánar, Carmen
Calvo. Á sama tíma fá fyrirtæki
skattafrádrátt gegn því að aðstoða
við að greiða niður veislukostnaðinn,
og skólabörn fá ókeypis barna-
útgáfur af verkinu.
„Það besta sem hægt er að gera til
að fagna þessu verki er einfaldlega
að lesa það.“
Hægara sagt en gert.
Í upprunalegri útgáfu spannar
Don Kíkóti þúsund síður í 126 köfl-
um. Sagan er skrifuð á fögru, fornu
máli, og lesturinn krefst því tals-
verðrar einbeitingar. Þýðingar og
útgáfur á nútímamáli geta létt les-
endum lífið, en flestir lesendur,
Spánverjar meðtaldir, kjósa þó
fremur að lesa verkið á því máli sem
það var ritað.
„Allir eiga þessa bók einhvers
staðar í hillunum hjá sér,“ segir
Juan Victorio miðaldabókmennta-
fræðingur, „en fæstir komast fram-
úr henni.“ Sjálfur kveðst hann fyrst
hafa lesið hana drengur að aldri fyr-
ir karlægan og ólæsan afa sinn.
„Það er ekki satt að það sé ekki
hægt að lesa þessa bók,“ segir annar
prófessor, Edward Friedmann, þeg-
ar hann kemur riddaranum og höf-
undi hans til varnar. „Það felst mikil
ánægja í því að lesa Don Kíkóta, en
það er ekki verra að lesa hana með
öðrum eða fá einhvers konar aðstoð
við lesturinn.“ Juan Victorio er ekki
eins viss, og segir að fólk þurfi í það
minnsta að vera í ákveðnu hugar-
ástandi til að geta lesið bókina, og
hafa steytt að minnsta kosti á nokkr-
um skerjum í lífsins ólgusjó.
Í rauninni er fátt eitt vitað um
skáldið Cervantes. Hann var ekki
menntaður, og þoldi ýmislegt harð-
ræði í lífi sínu. Hann særðist á
vinstri handlegg á vígvöllum við
Lepanto, var gísl í Alsír en flakkaði
síðar um Spán sem skattheimtu-
maður milli þess sem hann lét reyna
á hæfileika sína við yrkingar og
skrif. Þegar sagan um Don Kíkóta
kom út, árið 1605, hafði hann því
reynt margt í lífsins ólgusjó.
Bókmenntir | Fjögurhundruð ár frá útkomu sögunnar um Don Kíkóta eftir Miguel de Cervantes
Herleg veisla
fyrir sjónum-
hryggan riddara
Reuters
Dansarar ballettsins í Ódessa í Úkraínu sóttu Spán heim í vikunni og sýndu verk byggt á sögunni um Don Kíkóta.
Sýningin er liður í hátíðarhöldunum í tilefni af 400 ára afmæli sögunnar.
Madríd. AP.
NESKIRKJA mun bera mjúkan
strengjahljóm veggja á milli þegar
Strengjasveit Listaháskóla Íslands
heldur árlega tónleika sína í dag kl.
17. Á efnisskrá tónleikanna eru
verk eftir Vivaldi, Bach og Mahler,
en ókeypis er inn á tónleikana og
allir velkomnir.
Meðal verkanna sem leikin verða
er Konsert í G-moll fyrir tvö selló
og strengjasveit eftir Vivaldi. Ein-
leikarar verða Júlía Mogensen og
Guðný Jónasdóttir en þær eru báð-
ar á öðru ári við strengjadeild
Listaháskólans. Þá verður leikinn
Brandenborgarkonsert nr. 5 eftir
Bach, en í desember sl. efndu
Kasahópur Salarins og Strengja-
sveitin til samstarfs og fluttu verk-
ið á jólatónleikum Salarins. Ein-
leikarar í verkinu voru Sif Tulinus
fiðluleikari, Áshildur Haraldsdóttir
flautuleikari og Nína Margrét
Grímsdóttir píanóleikari. Hlust-
endum gefst því kostur á að heyra
þetta verk aftur á tónleikunum í
dag. Þriðja og síðasta verkið á efn-
isskránni verður Adagietto fyrir
hörpu og strengi eftir Gustav
Mahler. Verkið er fjórði kaflinn úr
fimmtu sinfóníu meistarans en er
oft flutt eitt og sér og þykir það
einstaklega fagurt.
„Þessi verk eru mjög óskyld,
bæði í formi og tilfinningu. Mahler
er t.d. afar þungur og safaríkur.
Hann er dramatískur og í verkinu
liggur mikill tregi,“ segir Júlía
Mogensen, sem leikur tvíleik á
selló ásamt Guðnýju Jónasdóttur í
Konserti Vivaldis. „Vivaldi er mjög
fallegur og getur snert mann. Tón-
list hans er mjög vel skrifuð og
upplyftandi. Sellóin komast vel í
gegnum leik hljómsveitarinnar.“
Stjórnandi á tónleikunum verður
Gunnar Kvaran sellóleikari, en
hann kennir bæði Guðnýju og Júlíu
við Listaháskólann.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ljúfir strengja-
hljómar ungra lista-
manna í Neskirkju
Tónleikarnir hefjast í Neskirkju kl.
17. Aðgangur er ókeypis og allir
velkomnir.