Morgunblaðið - 24.03.2005, Side 30

30 FIMMTUDAGUR 24. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í ÞEIM borgum í Evrópu sem ég
hef heimsótt eða búið í hef ég sjaldan
komið til borgar þar sem ekki hefur
verið lítill eða stór kjarni sem kall-
aður hefur verið gamli miðbærinn.
Þar er oftast mikill meirihluti húsa
að minnsta kosti eldri en 100 ára og
af ástæðum sem virðast sumu fólki
alveg huldar er þetta
án undantekninga sá
staður sem fólki líður
best á. Þar blómstra
markaðir, veitingahús,
kaffihús og smá-
vöruverslanir en hins
vegar finnst eigendum
stærri verslunarkeðja
þeir oft eiga erfitt upp-
dráttar þar. Vegna
þessa kveina stór-
kaupmenn í einum kór
að gamli bærinn sé að
dauða kominn og eitt-
hvað þurfi að gera. En
ólíkt því sem nú er að
gerast hér á landi, hlusta yfirvöld í
flestum borgum Evrópu takmarkað
á þetta og leyfa gömlu byggðinni að
halda áfram að dafna á afmörkuðum
svæðum, á sínum eigin forsendum,
ekki forsendum stórkaupmanna.
Málið er einfalt, þegar stór-
kaupmenn tóku sig til og reistu bíl-
vænar verslunarmiðstöðvar þá
kipptu þeir að nokkru leyti fótunum
undan samsvarandi verslun í þröng-
um götum miðbæjanna. Aðrir hafa
hins vegar séð sér hag í að vera þar
áfram en hér á landi má hins vegar
segja að stórkaupmenn hafi tekið
miðbæinn í gíslingu og ætli ekki losa
um takið nema að þeir fái að rífa þar
allt þetta gamla og reisa hús eftir
sínu höfði. Þetta boðar ekki gott og
má einfaldlega ekki gerast.
Hús eru nefnilega ekki bara hlutir
sem hafa ákveðið notagildi í einhvern
vissan tíma líkt og tannburstar, ef
svo væri myndum við ekki tala um
húsagerðarlist. Vel gerð hús eru
listaverk og ef það ætti að skipta um
hér um bil öll hús á 100 ára fresti, þá
myndum við glata jafn-
mikilli menningu eins
og ef við héldum alls-
herjar bókabrennur á
100 ára fresti.
Rýmið í Reykjavík er
það illa nýtt að núlif-
andi arkitektar ættu
ekki að vera í vandræð-
um með að skrifa sögu
okkar tíma og hafa gert
það, í Smáralindinni,
Kringlunni, Grafarvog-
inum og í þeim auðu
reitum sem eru út um
allt í miðbænum.
Gömlu húsin í mið-
bænum hafa öll sögulegt gildi í sjálfu
sér. Það skapast viss verðmæti við
það að hlutir séu notaðir og sumt öðl-
ast fegurð við það eitt að eldast. Tök-
um sem dæmi þröskuld, viðurinn
sem hann er búinn til úr er nánast
verðlaus en eftir 100 ára notkun er
hann orðin að listaverki sem tíminn
hefur mótað.
Þeir sem halda að þetta snúist
bara um Laugaveginn eru ekki með á
nótunum, þetta mál er miklu stærra,
ef einhverjum hluta gamla bæjarins
væri haldið þokkalega við, væri
kannski hægt að sætta sig við að ein
gata væri eyðilögð en því miður er
Laugavegurinn, þótt að það hljómi ef
til vill undarlega, ein af heillegri göt-
um miðbæjarins. Á sama tíma og
verið er að kynna niðurrif á Lauga-
vegi stendur til að rífa 2 glæsileg
timburhús við Lækjargötu norð-
vestur, til stendur að rífa eitt af fal-
legri húsum Reykjavíkur við Kirkju-
stræti, götu sem gæti auðveldlega
verið fallegasta gata Reykjavíkur og
er á svæði sem hefði átt að skilgreina
sem verndað svæði fyrir löngu. Verið
er að undirbúa að reisa háhýsi mitt
inn í lágreista byggð í vesturbænum
og bílastæðahúsum er þröngvað inn í
götumyndir hvar sem pláss fæst, ný-
lega voru nokkur falleg hús við
Njálsgötu rifin. Gamli bærinn, eins
og hann leggur sig, á undir högg að
sækja. Ekkert gæti verið fjær sann-
leikanum en að ofverndunarstefna
ríki eins og sumir vilja vera að láta.
Það sem vantar í deiliskipulagið og
er tortryggilegt er að ekkert svæði í
Reykjavík hefur enn verið skilgreint
sem einhvers konar „Gamli bær“, ef
t.d. Kvosinni eða Þingholtunum væri
bjargað, þá væri ef til vill öllum sama
um Laugaveg.
Fólki sem þekkingu hefur á gam-
alli byggð hefur verið úthýst úr öllum
nefndum sem hafa með skipulag að
gera. Í Laugavegsdeiliskipulaginu
hefur hræðsla við fáeina stór-
kaupmenn orðið til þess að málinu
hefur ítrekað verið vísað í nýja skipu-
lagshópa vegna þess að útkoman var
þeim ekki þóknanleg. Stórkaupmenn
og verktakar virðast stjórna öllu.
Í þeim hnút sem málin standa í
dag held ég að ein lausnin væri að
gefa kaupmönnum frjálsar hendur
frá Laugavegi 65 og upp að Hlemmi,
leyfa niðurrif á 65, 67, 69, og 73,
hugsanlega að flytja eða setja í
geymslu einhver af þeim. Á þessum
reitum ásamt Stjörnubíósreitnum
væri síðan hægt að koma fyrir stærð-
arinnar verslunarrými. Á sama tíma
ætti að gera átak í uppbygginu á
eldri húsum neðar á Laugavegi, laga
glugga, setja rétt klæðningarefni og
gera kröfu um að húsunum væri
sómasamlega haldið við án þess þó
að standa í vegi fyrir því að þau séu
stækkuð, á móti gæti komið til lækk-
un á fasteignagjöldum og húsvernd-
arstyrkir. Eftir kannski 10–15 ár
mætti síðan endurskoða þetta og sjá
þá hvort svæðið þætti eftirsókn-
arverðara.
Það skiptir engu máli út frá hvaða
forsendum þetta mál er skoðað, nið-
urif þetta margra húsa í miðbænum
þjónar engum tilgangi og getur ein-
ungis minnkað verðmæti þessa
svæðis. Það er ekkert sem bendir til
að fleiri fermetrar af verslunarrými í
miðbænum skili sér sem þjóðfélags-
legur hagnaður og möguleikar í t.d.
ferðaþjónustu verða stórlega skertir
til framtíðar. Fólk sem hefur engan
tilfinningu fyrir sögu, menningu og
húsagerðarlist þessa lands hefur
fengið að hafa alltof mikil áhrif á
skipulagningu miðbæjarins og
ráðskast með verðmæti sem varða
ekki bara nútíð heldur framtíð okkar
og við verðum öll fátækari fyrir vikið.
Gamli miðbærinn
Þórður Magnússon fjallar
um uppbyggingu miðbæj-
arkjarna í borgum
’… ein lausnin væri aðgefa kaupmönnum
frjálsar hendur frá
Laugavegi 65 og upp að
Hlemmi. Á sama tíma
ætti að gera átak í upp-
byggingu á eldri húsum
neðar á Laugavegi.‘
Þórður
Magnússon
Höfundur er tónlistarmaður.
UNDARLEG er sú
hremming að vera
vændur um karl-
pungahátt, ef ekki
hreina og klára
heimsku, fyrir að
vekja athygli á rýrum
hlut íslenskra kvenna
við leikstjórn í kvik-
myndagerð okkar.
Það fannst Baltasar
Kormáki þó upplagt
að væna mig um í
„opnu bréfi“ hér í
Morgunblaðinu í gær
undir fyrirsögninni
Með augun í pung.
Mér hafði orðið á sú
leiða yfirsjón í Sjón-
arhorni Lesbókar um
síðustu helgi að
gleyma að nefna
myndina Dís, sem
Silja Hauksdóttir
leikstýrði og Baltasar
framleiddi, í upptaln-
ingu á örfáum leikn-
um bíómyndum eftir íslenskar
konur síðustu árin.
Mér er ljúft að biðjast velvirð-
ingar á því, en meira álitamál er
hvort Stormviðri eftir Sólveigu
Anspach teljist al-
íslensk mynd, þótt
Sólveig sé hinn merk-
asti leikstjóri og ís-
lensk í aðra ætt.
Hvað um það. Þessi
yfirsjón, sem allt
sanngjarnt fólk sér að
flokkast undir saklaus
mistök, breytir engu
um tilefni og heildar-
niðurstöðu grein-
arinnar, þ.e. að konur
eru af einhverjum
ástæðum í algjörum
minnihluta í leik-
stjórn leikinna ís-
lenskra bíómynda.
Um þetta meginatriði
er Baltasar, sem í
þessu samhengi titlar
sig „framleiðanda
kvennakvikmynda,“
mér trúlega sammála.
En honum virðist
finnast útúrsnúningar
og dylgjur í minn
garð mikilvægari.
Það lýsir sér-
kennilegu, smá-
smugulegu hugarfari,
sem er vita ófrjótt og
gagnslaust í skynsamlegum um-
ræðum um nauðsynlega eflingu ís-
lenskrar kvikmyndagerðar.
Með augun
í aukaatriðum
Árni Þórarinsson
svarar opnu bréfi
frá Baltasar
Kormáki
Árni Þórarinsson
’Þessi yfirsjón,sem allt sann-
gjarnt fólk sér
að flokkast und-
ir saklaus mis-
tök, breytir
engu um tilefni
og heildarnið-
urstöðu grein-
arinnar …‘
Höfundur er blaðamaður.
VIÐ Íslendingar
eldumst og ber að
fagna því. Ísland er
land gnægtar og þess
vegna ættu allir að
lifa mannsæmandi
lífi.
Eldri borgarar
byggðu þetta góða
land síðari kyn-
slóðum til hagsældar.
Hvernig launum við
þeim fyrir vikið?
Í dag eru um
30.000 eldri borgarar
á Íslandi og búa um
11.000 þeirra við
mjög bág kjör.
Í Reykjavík eru
um 16.000 eldri borg-
arar en aðeins 8.000
þeirra eru í Félagi
eldri borgara.
Nú þarf nýkjörinn
formaður FEB að
reyna að ná til eldri borgara í
gegnum börnin þeirra því öll eig-
um við það fyrir höndum að eldast
(vonandi sem flestir). Það eru
stjórnmálamenn í
þessu landi sem
ákvarða kjör eldri
borgara.
Hvernig geta þeir
ætlast til að eldri
borgara lifi á 80.000
krónum á mánuði
brúttó þegar stjórn-
málamenn liggja allir
mjög nálægt millj-
óninni í mánaðarlaun.
Eldri borgarar gætu
verið stór þrýstihópur
sem skipti verulega
miklu máli hvað mál-
efni þeirra varðar ef
þeir hefðu bara nennu,
kraft og þor.
Því hvet ég upp-
komin börn eldri borg-
ara í þessu landi til að
láta sig málefni þeirra
varða og hvetja for-
eldra sína til að vera
virkir og standa vörð
um hagsmuni sína.
Valdið er þeirra,
ekki stjórnmálamann-
anna. Höfum þetta
hugfast.
Náum til eldri
borgara í gegnum
uppkomin börn
þeirra
Ásgerður Jóna
Flosadóttir fjallar
um aldraða og
efnahag þeirra
Ásgerður Jóna
Flosadóttir
’Hvet ég upp-komin börn
eldri borgara
í þessu landi
til að láta
sig málefni
þeirra
varða … ‘
Höfundur er stjórnmálafræðingur og
formaður Fjölskylduhjálpar Íslands.
SAMFYLKINGIN í Kópavogi
hefur að undanförnu sýnt fram á
með ýmsum dæmum hvað kostar
að búa í Kópavogi. Hefur þetta
komið skýrt fram bæði í grein
Hafsteins Karlssonar bæjarfull-
trúa hér í Morgunblaðinu 25. febr-
úar sl. og í bæjarblaðinu Kópavogi
sem borið er í hvert hús í bænum.
Þar er borinn saman kostnaður
milli sveitarfélaga um margvísleg
efni og því miður er Kópavogur
alltof oft hæstur. Slíkar upplýs-
ingar ættu að geta orðið grund-
völlur undir efnislega umræðu um
stöðu fjölskyldnanna í bænum og
hvaða aðgerða þarf að grípa til.
Í nýjasta tölublaði Voga, mál-
gagni Sjálfstæðisflokksins í Kópa-
vogi, grípur Jón Gunnarsson, for-
maður fulltrúaráðs flokksins,
aftur á móti til ,,gamla góða mál-
flutningsins. Erum við, bæjar-
fulltrúar Samfylkingarinnar, sak-
aðir um ,,slúður“ og ,,lygar“ og að
fara ,,niðrandi“ orðum um bæjar-
félag sitt. Ekki eru færð nein rök
eða tilvitnanir til að styðja svo
stór orð.
Hér með skora ég á Jón Gunn-
arsson, formann fulltrúaráðs
Sjálfstæðisflokksins í Kópavogi,
að benda á hvar hallað er réttu
máli. Ég hvet hann í allri vinsemd
til að ræða bæjarmál á málefna-
legan hátt en ekki í þeim anda sem
hann gerir í Vogum. Umræða í
þeim anda er bæjarfélaginu ekki
til framdráttar og íbúum þess
ekki til upplýsingar.
Flosi Eiríksson
Staðreyndir, Jón!
Höfundur er oddviti
Samfylkingarinnar í Kópavogi.
Fréttir á SMS