Morgunblaðið - 21.08.2005, Qupperneq 6

6 SUNNUDAGUR 21. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
L†
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
L
YF
2
91
02

08
/2
00
5
www.lyfja.is
- Lifið heil
FRESHMINT
105 STK. 2 MG
FRESHMINT
105 STK. 4 MG
Nicorette
Ágústtilboð
10% afsláttur
FÆST ÁN LYFSEÐILS
Garðatorgi - Grindavík - Keflavík - Kringlunni - Lágmúla - Laugavegi - Setbergi - Smáralind - Smáratorgi - Spönginni -
Egilsstöðum - Höfn - Fáskrúðsfirði - Seyðisfirði - Neskaupstað - Eskifirði - Reyðarfirði - Ísafirði - Bolungarvík - Patreksfirði -
Borgarnesi - Grundarfirði - Stykkishólmi - Búðardal - Húsavík - Kópaskeri - Raufarhöfn - Þórshöfn - Sauðárkróki - Blönduósi -
Hvammstanga - Skagaströnd - Selfossi - Laugarási
Nicorette nikótínlyf eru fáanleg án lyfseðils og eru notuð þegar reykingum er hætt eða þegar dregið er úr
reykingum. Til að ná sem bestum árangri skal ávallt fylgja leiðbeiningum í fylgiseðli. Skammtar eru einstaklings-
bundnir eftir því hve mikið er reykt, hvort hætta á reykingum eða draga úr þeim. Því ber að kynna sér upplýsingar
um notkun í fylgiseðli. Í fylgiseðlinum eru upplýsingar um: verkun og notkun, varúðarreglur, mikilvægar upplýsingar
sem nauðsynlegt er að lesa áður en lyfin eru notuð, hugsanlegar aukaverkanir og aðrar upplýsingar. Leitið til læknis
eða lyfjafræðings ef þörf er á frekari upplýsingumumlyfin. Þeir sem fengið hafa ofnæmi fyrir nikótíni eða öðrum
innihaldsefnum lyfsins, nýlegt hjartaáfall, óstöðuga versnandi hjartaöng, alvarleg hjartsláttarglöp eða nýlegt
heilablóðfall eiga ekki að nota Nicorette nikótínlyf. Börn yngri en 15 ára, þungaðar konur og konur með barn á
brjósti eiga ekki að nota Nicorette nikótínlyf nema að ráði læknis. Lesið allan fylgiseðilinn vandlega áður en byrjað
er að nota lyfið. Geymið fylgiseðilinn. Nauðsynlegt getur verið að lesa hann síðar.
Vonir um að samkomulagnáist um aðferðafræði íviðræðum Heimsvið-skiptastofnunarinnar
(WTO) um landbúnaðarviðskipti á
fundi í Hong Kong í lok þessa árs hafa
minnkað eftir árangurslausa fundi í
sumar. Guðmundur B. Helgason,
ráðuneytisstjóri í
landbúnaðarráðu-
neytinu, segir lík-
legt að í því sam-
komulagi sem
stefnt er að felist
verulegar lækk-
anir á tollum og
minni innanlands-
stuðningur við
landbúnað.
Viðræður um
frjálsari viðskipti með landbúnaðar-
vörur eru flóknar og tímafrekar. Að
viðræðunum koma 148 ríki með ólíka
hagsmuni. Ekki er aðeins tekist á um
hagsmuni milli ríkja heldur einnig
innan ríkja, en landbúnaðarstefnan
spilar víða stóra rullu í stjórnmálum
einstakra ríkja.
Tilgangur viðræðnanna er að auka
frjálsræði með landbúnaðarvörur
með því að lækka tolla og minnka
beinan og óbeinan stuðning við land-
búnaðarframleiðsluna sem talinn er
trufla verðmyndun. Líkleg áhrif af
slíku samkomulagi eru í megindrátt-
um, að samdráttur verður í landbún-
aði í iðnríkjunum, en á móti kemur að
þróunarríkin munu eiga auðveldara
með að koma landbúnaðarvörum á
framfæri í iðnríkjunum. Að margra
mati eru markaðshindranir í viðskipt-
um með landbúnaðarvörur ein orsök
fátæktar í þróunarríkjunum.
Árið 1994 tókst samkomulag um
tollalækkanir og aukið frjálsræði í
viðskiptum með landbúnaðarvörur.
Samkomulagið, sem kennt er við
Úrúgvæ, tókst eftir 7–8 ára samn-
ingaviðræður. Árið 2001 var sam-
þykkt í borginni Doha í Katar að ráð-
ast í nýja samningalotu. Upphaflegt
markmið var að ljúka viðræðunum á
fjórum árum, en nú er útséð um að
það takist.
Í sumar lauk nýrri fundalotu án ár-
angurs. Þetta þýðir að ólíklegt er að
vonir rætist um að samkomulag um
aðferðafræði Doha-samningsins náist
á fundi í Hong Kong í desember á
þessu ári. Ef yfirleitt verður einhver
árangur á fundinum í Hong Kong er
raunhæfast að það verði aðeins sam-
komulag um afmarkaða þætti.
Viðræðurnar snúast um þrjú meg-
inatriði. Í fyrsta lagi um markaðsað-
gang fyrir landbúnaðarvörur þar sem
fyrst og fremst er tekist á um tolla-
lækkanir. Í öðru lagi er stefnt að sam-
komulagi um innanlandsstuðning,
þ.e. heimildir hvers lands til að
styrkja sinn landbúnað og í hvaða
mæli. Í þriðja lagi er tekist á um út-
flutningsbætur, þ.e. greiðslur sem
lönd nota til að niðurgreiða verð á út-
fluttum landbúnaðarvörum.
ESB endurskilgreinir
sinn landbúnað
Talsvert mikið hefur verið horft á
innanlandsstuðninginn í viðræðun-
um. Búið er að búa til skilgreiningar á
þessum stuðningi, sem kallaðar eru
gular, bláar og grænar greiðslur. Gul-
ar greiðslur eru skilgreindar sem
framleiðslutengdar og markaðstrufl-
andi. Bláar greiðslur falla undir það
sem kalla má framleiðslutakmark-
andi áætlanir. Grænar greiðslur kall-
ast stuðningsaðgerðir sem ekki
tengjast framleiðslu búvara og hafa
lítil eða engin markaðstruflandi áhrif.
Markmið WTO er að ná samkomulagi
um verulegan niðurskurð á gulum
greiðslum, en hins vegar verður ekki
sett neitt þak á hinar svokölluðu
grænu greiðslur enda eru þær ekki
taldar markaðshamlandi.
Það er alveg ljóst að þessar skil-
greiningar hafa ekki bara orðið til
þess að þjóðir hafa ákveðið að draga
úr innanlandsstuðningi, eins og stefnt
var að. Þær hafa einnig orðið til þess
að sumar þjóðir hafa ákveðið að
breyta stuðningnum til þess að hægt
sé að flokka hann undir grænar
greiðslur. Þetta á ekki síst við um
Evrópusambandið (ESB), sem hefur
á síðustu árum breytt og endurskil-
greint landbúnaðarstefnu sína á þann
hátt að verulegur hluti stuðnings við
landbúnaðinn er nú skilgreindur sem
grænar greiðslur. Það eru ekki allar
þjóðir sáttar við þessar breytingar og
þessa nýju skilgreiningu ESB. Sum-
ar þjóðir hafa viljað herða skilgrein-
ingar varðandi grænu greiðslurnar.
Afstaða ESB er hins vegar sú að ef
breyta eigi þeim skilgreiningum sem
þegar er búið að ná samkomulagi um
sé tilgangslaust að halda viðræðunum
áfram. Það er því ólíklegt að tekið
verði tillit til gagnrýninnar á ESB.
Heimildir einstakra ríkja til að
styrkja landbúnað sinn eru reiknaðar
út á grundvelli stuðnings á svoköll-
uðum viðmiðunarárum. Heimildirnar
eru því mismunandi milli ríkja.
„Það stefnir allt í að allar þessar
tölulegu stærðir, hvort sem um er að
ræða tolla eða heimildir til að stunda
viðskiptatruflandi stuðning, verði
skornar verulega niður. Þegar ég segi
verulega þá á ég við verulega umfram
það sem gert var í Úrúgvæ-sam-
komulaginu á sínum tíma. Það er ekki
loku fyrir það skotið að ESB þurfi að
taka á sig 60–70% niðurskurð á heim-
ildir varðandi innanlandsstuðning-
inn,“ segir Guðmundur Helgason.
Heimildir Íslands
skornar niður um 50%?
Guðmundur segir að það verði
væntanlega eitthvað minni niður-
skurður hjá Íslandi, „vegna þess að
við styðjum okkar landbúnað nokkru
minna en Evrópusambandið í krón-
um talið. Það liggur ekki fyrir hvað
við þyrftum að skera mikið niður.
Menn eru ekki komnir á það stig í við-
ræðunum. Menn eru enn að tala um
formúlur og þess háttar. Það er hins
vegar ekkert ósennilegt að við stæð-
um frammi fyrir helmings niður-
skurði á heimildum.“
Guðmundur sagði mikilvægt að
hafa í huga að munur væri á heim-
ildum til að styðja landbúnaðinn og
hins vegar raunverulegum stuðningi.
Heimildirnar væru oft talsvert meiri
en stuðningurinn.
Hafa ber í huga að þegar rætt er
um innanlandsstuðning er í meginat-
riðum verið að ræða um fjárframlög
frá ríkissjóði til landbúnaðarins, en
einnig getur verið um að ræða óbein-
an stuðning. Hluti viðskipta með
mjólkurvörur hér á landi er t.d. ennþá
undir opinberri verðlagningu og
þetta er skilgreint sem hluti af innan-
landsstuðningi við landbúnaðinn.
Nær allar greiðslur til íslenskra
mjólkurframleiðenda í dag eru skil-
greindar sem gular greiðslur, þ.e.
markaðshamlandi. Í nýjum mjólkur-
samningi eru reyndar stigin skref í þá
átt að færa stuðninginn yfir í þessar
svokölluðu grænu greiðslur. Nær all-
ur stuðningur við sauðfjárframleiðsl-
una er hins vegar skilgreindur sem
grænar greiðslur. Ástæðan er sú að
litið er svo á að greiðslurnar séu til
stuðnings við byggð í landinu.
Rætt er um að breytingarnar sem í
Doha-samningnum felast verði fram-
kvæmdar á sex ára tímabili og upp-
haflega var ráðgert að þetta breyt-
ingatímabil hæfist árið 2007. Um
næstu mánaðamót tekur gildi mjólk-
ursamningur sem íslenska ríkið gerði
við kúabændur, en hann gildir til árs-
ins 2012. Í samningnum er hins vegar
endurskoðunarákvæði, sem þýðir
væntanlega að samningurinn verður
endurskoðaður ef samkomulag tekst í
Doha-viðræðunum. Sama verður
væntanlega uppi á teningnum í nýj-
um sauðfjársamningi, en núverandi
samningur rennur úr gildi 2007.
Ísland í hópi landa sem
eru með hæstu tollana
Þótt viðræður um innanlands-
stuðninginn séu erfiðar eru viðræð-
urnar um tollalækkanir kannski erf-
iðasti hluti viðræðnanna. Þar er rætt
um að þjóðir sem hafa heimild til að
leggja á hæstu tollana lækki þá meira
en þjóðir sem eru með lægri tolla.
Þjóðirnar sem eru með hæstu heim-
ildirnar eru m.a. Ísland, Noregur og
Sviss og fleiri þjóðir innan svokallaðs
G-10 hóps. Innan G-10 hópsins eru
einnig Liechtenstein, Ísrael, S-Kó-
rea, Japan, Taívan og Máritíus.
„Þetta eru þjóðir sem flytja inn um
eða yfir helming af sinni fæðuþörf.
Þær eru því þegar umfangsmiklir
innflytjendur á landbúnaðarvörum,
en eru jafnframt með háa tolla og eru
með landbúnað sem er ekki fyllilega
samkeppnisfær í verði. Stjórnvöld í
þessum löndum hafa því fylgt þeirri
stefnu að vernda hann fyrir sam-
keppni með tollum. Þetta mun breyt-
ast verulega því þarna er stefnt að
mun meiri niðurskurði á tollheimild-
um en var í Úrúgvæ-viðræðunum.
Þar þurftum við að framkvæma 36%
meðaltalslækkun og engin einstök
tollalína mátti lækka um minna en
15%. Það liggur fyrir að ef þessi
samningur á að nást í höfn erum við
að tala um miklu hærri nálganir og
ekki eins sveigjanlega nálgun og var í
eldri samningi,“ segir Guðmundur.
Þriðji þáttur viðræðnanna snýr að
útflutningsbótum, en í því samkomu-
lagi sem unnið er að er stefnt að af-
námi allra útflutningsbóta. Ekki er
búið að ákveða við hvaða ár skuli miða
en Guðmundur segir líklegt að gefinn
verði lengri aðlögunartími en þessi
sex ár sem rætt er um að gildi fyrir
aðra þætti samkomulagsins.
Ísland afnam allar útflutningsbæt-
ur í byrjun tíunda áratugarins, en Ís-
land á hins vegar enn heimildir til út-
flutningsbóta vegna þess að við
greiddum slíkar bætur á viðmiðunar-
árum Úrúgvæ-samkomulagsins.
Samningamenn Íslands halda þessu
til haga í viðræðunum, að því er Guð-
mundur segir.
Þótt samkomulag takist um afnám
allra útflutningsbóta í Doha-viðræð-
unum eru eftir sem áður ýmis álita-
mál óleyst. Hvernig á t.d. að fara með
útflutning ríkisfyrirtækja þar sem
um kann að vera að ræða stuðning við
útflutning á landbúnaðarvörum þó að
hann sé kannski að einhverju leyti
dulinn? Matvælaaðstoð við þróunar-
löndin hefur einnig verið stór þáttur í
þessum hluta viðræðnanna.
„Bandaríkin eru langstærsti veit-
andi matvælaaðstoðar í heiminum, en
Bandaríkjamenn nota matvælaað-
stoð að nokkru leyti sem tæki til að
stýra framboðinu á heimamarkaði.
Þeir einfaldlega losa sig í mörgum til-
vikum við offramleiðslu í formi mat-
vælaaðstoðar. Þar að auki er mat-
vælaaðstoð ekki endilega kærkomin
þar sem hún er veitt vegna þess að
hún eyðileggur rekstrargrundvöll
framleiðenda sem eru að berjast í
bökkum heima við,“ segir Guðmund-
ur.
Afnám útflutningsbóta kemur
langmest við Evrópusambandið, en
ESB greiðir um 90% af öllum útflutn-
ingsbótum sem greiddar eru í heim-
inum. ESB hefur engu að síður heitið
því að afnema þessar bætur.
Í WTO-viðræðunum er gerður
greinarmunur á mismunandi teg-
undum opinberra styrkja og stuðn-
ingsaðgerða við landbúnaðinn.
Samkomulag er um skilgreiningar
á þessum stuðningi, en til hægð-
arauka er ýmist talað um grænar,
bláar eða gular greiðslur.
Grænar greiðslur kallast stuðn-
ingsaðgerðir sem ekki tengjast
framleiðslu búvara og hafa lítil eða
engin markaðstruflandi áhrif. Um
er að ræða ýmsar aðgerðir, t.d. al-
mennan stuðning við þjónustu við
landbúnaðinn, ótengdan tekju-
stuðning, byggðastuðning, rann-
sóknir í landbúnaði, stuðningsáætl-
anir í þágu umhverfisins og fleira.
Bláar greiðslur falla undir það
sem kalla má framleiðslutakmark-
andi áætlanir.
Gular greiðslur eru annar stuðn-
ingur, m.a. framleiðslutengdar og
markaðstruflandi stuðnings-
aðgerðir, sem WTO vill að dregið
verði úr. Beingreiðslur ríkisins til
mjólkurframleiðenda á Íslandi falla
undir þennan flokk, en þær nema
um fjórum milljörðum króna á
þessu ári.
Grænar, bláar eða gular greiðslur
Fréttaskýring | Hægt miðar í Doha-viðræðunum um viðskipti með landbúnaðarvörur
Stefnt að veru-
lega minni
stuðningi við
landbúnað
Allt útlit er fyrir verulega lækkun á tollum og
stuðningi við landbúnað í nýjum samningi WTO um
viðskipti með landbúnaðarvörur. Egill Ólafsson
skoðaði stöðuna í samningaviðræðunum, en mjög
hægt hefur miðað í þeim að undanförnu. Enginn
árangur varð t.d. í fundalotu sem lauk í sumar.
egol@mbl.is
Morgunblaðið/RAX
Stuðningur ríkisins við sauðfjárræktina er skilgreindur sem grænar greiðslur og lýtur því ekki takmörkunum.
Guðmundur B.
Helgason