Tíminn - 18.03.1973, Blaðsíða 19

Sunnudagur 18. marz 1973.
TÍMINN
19
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
P'ramkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Aðrar skrifstofur: Simi 18300. Askriftagjald 300 kr.
á mánuði innan lands, i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
Iðnrekstrarsjóður
Eitt þeirra frumvarpa, sem rikisstjórnin
hefur lagt fyrir Alþingi, er um stofnun Iðn-
rekstrarsjóðs.
Aðildin að EFTA og viðskiptasamningurinn
við EBE, sem taka mun gildi 1. næsta
mánaðar, gjörbreyta aðstæðum islenzks iðn-
aðar. Verndaður innlendur markaður minnkar
að mun, i staðinn verðum við að keppa á
stórum evrópskum markaði þar sem 300
milljónir manna búa.
Ein afleiðing þessara nýju aðstæðna verður,
að islenzk iðnfyrirtæki tapa nokkrum hluta
heimamarkaðarins i hendur erlendra útflutn-
ingsfyrirtækja, og er nauðsynlegt að vega upp
minnkandi heimamarkað með auknum út-
flutningi iðnaðarvara. Til að afla útflutnings-
markaða fyrir iðnaðinn verður að bæta vöru-
gæði, tryggja að staðið sé við sölusamninga og
afhendingartima og lækka framleiðslukostnað
að miklum mun.
Af þessum ástæðum þarf að auka framleiðni
islenzkra iðnfyrirtækja mjög verulega. Tvö-
falda þarf afköst iðnaðarins frá þvi sem nú er.
Ef það mistekst, mun iðnaðinum ekki
heppnast að halda hæfum starfskröftum eða
greiða samkeppnishæf laun, en afleiðingar
þess yrðu atvinnuleysi. Til að tryggja fulla at-
vinnu innanlands er auk þess þörf mikillar
magnaukningar iðnaðarvöruframleiðslu,
stofna þarf mörg ný iðnfyrirtæki, breyta þeim,
sem fyrir eru og stækka þau.
Enn er það eitt, sem gerir stórátak i útflutn-
ingsaukningu og almennri iðnþróun aðkallandi
nú og hvetur til skjótra og markvissra aðgerða,
en það eru náttúruhamfarirnar I Vestmanna-
eyjum, mestu verstöð landsins.
Það lætur nærri að um 12% af heildarút-
flutningi sjávarafurða landsmanna hafi komið
frá Vestmannaeyjum árið 1971, eða tæp 9%
heildarútf lutnings.
Það er nú þegar ljóst, að verstöðin I Vest-
mannayjum verður ekki nýtt á þessari vertið,
að undanskilinni þeirri loðnubræðslu, sem þar
hefur farið fram og það er auðsætt, að eldgosið
hefur i för með sér verulegt útflutningstap og
mikinn kostnaðarauka fyrir þjóðarbúið. Út-
flutningstapið mun án efa nema hundruðum
milljóna króna.
En rikisstjórnin er sannfærð um, að
islenzkur iðnaður sé þess megnugur að tvö-
falda útflutning sinn á næstu 12-18 mánuðum,
ef rétt er við bakið á honum stutt. Iðnaðurinn
ætti þess vegna að geta hlaupið i það skarð,
sem myndaðist við ógnirnar i Eyjum. Sér-
fræðingar Sameinuðu þjóðanna, sem hér hafa
dvalizt við athuganir og áætlanagerð i
islenzkum iðnaði, eru um þetta sammála.
Samkvæmt bráðabirgðatölum nam útflutn-
ingur iðnaðarvara — að undanskildu áli —1200
milljónum króna árið 1972 og var þar um 33%
aukningu að ræða frá árinu áður.
Það er talið raunhæft takmark fyrir næsta
ár, að iðnaðarvöruútflutningurinn nemi helm-
ingi hærri upphæð eða 2400 milljónum króna.
Rikisstjórnin beitir sér fyrir stofnun Iðn-
rekstrarsjóðs til þess að styðja iðnrekendur til
að ná þessu marki.
Til þess að markið náist, verður að koma til
skilningur og samvinnuáhugi iðnrekenda.
íslenzk iðnfyrirtæki eru of smá og stjórnun
þeirra verður að stórbatna. í átaki til aukn-
ingar útflutnings verður að koma til marg-
vislegrar skipulagsbreytingar. Iðnrekstrar-
sjóður á m.a. að létta þær. —TK
Patrik Keatley, The Guardian:
Bretar hafa skipt um
stefnu gagnvart Afríku
Stjórn Heaths var fyrst hliðholl stjórnum hins hvíta minnihluta,
en óstundar nú vinsamleg skipti við stjórnir innfæddra
Anna prinsessa um borö i rússnesku herskipi f höfninni í Massawa.
SIR Alec Douglas-Home
flytur ræðu i Lagos, höfuðborg
Nigeriu, og nefnir skæruliða i
Suður-Afriku „baráttumenn
frelsisins”. Hinum megin álf-
unnar er önnu prinsessu
fagnað um borð i flaggskipi
rússneska flotans á Indlands-
hafi. Þar ræðir hún kumpán-
lega við Vladimir Kruglysa-
kov aðmirál.
Þessar tvær svipmyndir
sýna vel breytta stefnu rikis-
stjórnar Heaths gagnvart
svertingjum i Afriku. Jafn-
framt gerist það, að stjórnin á
ekki önnur skipti við hvita
minnihiutann i Rhodesiu en
þau, að Sir Alec sendir Ian
Smith harðorða fyrirspurn,
um, hvers vegna Peter Nies-
ewand, fréttaritari The
Guardian og annarra brezkra
fréttastofnana, hafi verið
tekinn höndum án ákæru.
IHALDFLOKKURINN var
kjörinn út á hugsjónastefnu-
skrá árið 1970. Rikisstjórn
hans hefir nú hafnað hugsjón-
unum fyrir hentistefnuna og
hefir haft endaskipti á flestum
stefnuatriðunum. Rikisstjórn
Ihaldsmanna gerði sér i fyrstu
far um að benda öðrum
vestrænum stjórnum á þá
hættu.sem stafaði af
rússneska flotanum á Ind-
landshafi. Arsþing Ihalds-
flokks Samveldisins sam-
þykkti ályktun vorið 1970 um
Sovétflotann og nauðsyn þess,
að Bretar fengju vini sina
meðal andkommúnista til
aðstoðar gegn hættunni á
Indlandshafi.
1 þessu efni var mælt með
Vorster og rikisstjórn hans i
Suður-Afriku. Alyktunin
hvatti til hvers konar aðstoðar
við hann og eflingar flota-
stöðvarinnar i Simonstown.
Heath forsætisráðherra,
Carrington lávarður og Sir
Alec Douglas-Home utanrikis-
ráðherra voru þessari stefnu-
yfirlýsingu sammála og flýttu
sér að fylgja henni eftir.
Tveimur dögum eftir að rikis-
stjórn Ihaldsflokksins settist
að völdum, eða 23. júni 1970,
var fréttamönnum tjáð, að
stjórnin væri fylgjandi vopna-
sölu til Suður-Afriku og bráður
bugur yrði undinn að þvi að
hefja hana.
Einnig var þvi lýst yfir, að
deilan við Rhodesiu yrði snar-
lega leyst i eitt skipti fyrir öll.
Óákveðni Wilsons og rikis-
stjórnar Verkamanna-
flokksins var fordæmd. Stjórn
thaldsflokksins taldi Ian
Smith hófsaman mann og
kvaðst ætla að ræða við hann
af alvöru og kurteisi, enda
yrði hann að öðrum kosti ef til
vill leystur af hólmi af erfiðari
mönnum, sem stæðu miklu
lengra til hægri. Utanrikisráð-
herra færi á sinum tima flug-
leiðis til Salisbury og gengi frá
skynsamlegum samningum á
staðnum. Og hann flaug I
nóvember 1971.
NÚ er svo að sjá sem
þessum tengslum við hvita
valdamenn i Suður-Afriku hafi
verið hafnað og vinsamleg
sambóð viö svarta Afriku-
menn sé ástunduð i staðinn.
För önnu prinsessu um borð i
sovézka flaggskipið er eftir-
tektarverð, enda leggur
konungsfjölskyldan ekki út i
hin tæpu vöð millirikjamála
nema með samþykki rikis-
stjórnarinnar. Brezki sendi-
herrann i Ethiópiu ritaði Sir
Alef nákvæmlega um helztu
atburði, en þar var prinsessan
gestur Haile Selassie keisara
fyrstu þrjá dagana.
Svo stóð á, að hin árlega
flotastefna i Massawa i
Ethiópiu stóð yfir og þar áttu
að koma herskip sjö þjóða, þar
á meðal skip þriggja kjarn-
orkuvelda af fimm. Anna
prinsessa fór auðvitað um
borð i brezka beitiskipið HMS
Antrim. Henni bar ekki skylda
til að blanda geði við
Sovétmenn, hvað þá að fara
um borð i flaggskipið Skritnii,
en hún gerði það samt og svo
er að sjá sem aðmirállinn sé
væntanlegur til London.
Meðan Anna prinsessa lék
sitt stjórnmálahlutverk sem
gestur hjá föður Einingar-
samtaka Afriku var Sir Alec
Douglas-Home önnum kafinn
á vesturströnd álfunnar. Hann
var hinn virðulegasti á göngu
sinni um Lagos og umgekkst
gestgjafa sinn mikið, dr. Okoi
Arikpo utanrikisráðherra
Nigeriu. Hann átti einnig mjög
vinsamlegar viðræður við
Gowon hershöfðingja leiðtoga
hernaðarstjórnarinnar i
Nigeriu, og bauð honum til
London sem gesti brezku
stjórnarinnar. Þar kemur
konungsfjölskyldan einnig við
sögu, þar sem gert er ráð fyrir
veizlu i Buckinghamhöll með
þátttöku drottningar og
Philips prins. Jack Gowon
hefir hins vegar ekki gefið
ákveðið svar.
ERFITT er að ákveða
nákvæmlega hvenær höfð
voru endaskipti á stefnu Breta
i Afriku. Dr. Arikpo, sem Sir
Alec heimsótti i Lagos i
febrúar 1973, var höfuðand-
stæðingurhans á leiðtogafundi
Samveldislandanna i
Singapore 1971, þegar deilt
var um vopnasöluna til
Suður-Afriku.
Hvenær urðu stefnuhvörfin?
Sumir segja, að þau hafi
orðið skömmu eftir að fundur
þeirra Sir Alecs og Smiths i
Salisbury i nóvember 1971 fór
út um þúfur. Þá ætluðu
Nigeriumenn að tryllast og
mörg, þung orð féllu á þingi
Sameinuðu þjóðanna i garð
Breta, bæði af munni fulltrúa
stjórnarinnar i Nigeriu og
margra annarra rikisstjórna
svertingja i Afriku. Þó er
álitið, að einkaorðsending
eftir venjulegum samskipta-
leiðum hafi ráðið úrslitum hjá
Heath. Það mun staðreynd, að
fjárfesting Breta i Nigeriu var
i bráðri hættu, en hún nemur
350 milljónum sterlingspunda
og rúmur helmingur i oliu-
vinnslu.
ÉG komst að þvi af tilviljun
nokkrum mánuðum siðar, að
gerðar höfðu verið itrekaðar
tilraunir til að reyna að sann-
færa Gowon um að allt yrði i
lagi ef Pears kæmist að
jákvæðri niðurstöðu um
áætlunina i Rhodesiu. Gowon
hershöfðingi var þá staddur i
Kairó og Sir Richard
Beaumont sendiherra Breta
þar var send full skjala-
mappa flugleiðis og skipað að
afhenda hana leiðtoga
Nigeriu.
En Nigeriumenn létu sér
ekki segjast. Þeir trúðu þvi
statt og stöðugt, að Suður-
Afrikumenn og fleiri þar á
meðal de Gaulle hershöfðingi
— stæðu á bak við flug með
vopn og vistir til uppreinsar-
mannanna i Biafra. Þeir vitna
i skjöl þessari skoðun sinni til
stuðnings.
Nigeriumenn eru sann-
færðir um, að sjálfstæði
landsins stafi viðvarandi
hætta af rikisstjórnum hins
hvita minnihluta á suðurodda
álfunnar. Leiðtogunum er
almenningsálitið innanlands
viðkvæmt mál og töldu sig
tilneydda að gripa til örþrifa-
ráða ef Bretar héldu fast við
að gera við þessar rikis-
stjórnir samninga, sem liktust
friðkaupum. Fjárfesting
Breta i oliuvinnslu i Nigeriu
var greinilega i hættu.
ÞEGAR Pears lýsti yfir, að
hin fyrirhugaða áætlun nyti
ekki hylli Rhodesiumanna
yi'irleitt, var farin önnur
sendiför, sem fáum er kunn.
Richard Wood ráðherra, sem
fer með erlenda aðstoð, steig
upp i flugvél á föstudegi. Tals-
menn utanrikisráðuneytisins
sögðu hann vera að fara i
venjulega vináttu heimsókn til
Nigeriu til þess að líta þar á
framkvæmdir, sem aðstoð
hefði verið veitt til. Helgin var
naumast eðlileg.timi til slikra
hluta, og sendimenn Breta i
Lagos urðu að beita nokkurri
snilli til þess að finna nærri
borginni framkvæmd, sem
unnt væri að nota að yfirvarpi.
Þegar Wood gekk á fund
Jacks Gowon i skrifstofu hans
i hermálaráðuneytingu, fékk
honum afrit af óbirti skýrslu
Pears og sagði honum jafn-
framt, að ekkert yrði úr
samningunum við Ian Smith,
tók andrúmsloftið snöggum og
miklum stakkaskiptum. Vinir
minir i Lagos tjá mér, að á
þeirri stundu hafi hin mikla
stefnubreyting Breta orðið.
Carrington lávarður var
næsti brezki ráðherrann, sem
fór til Lagos, og siðan hefir
ferðum brezkra ráðherra til
Afriku fjölgað ört. Wood er
nýkominn heim úr þriggja
vikna ferðalagi til Afrikurikja
meðal annarra Zambiu,
Kenya og Mauritius. Lafði
Tweedsmuir dvaldi mikinn
hluta janúarmánaðar i
Vestur-Afriku, en hafði áður
lagt leið sina til Zambíu og
Malawi.
CARRINGTON Iávarður
Framhald á bls 39