Tíminn - 18.03.1973, Blaðsíða 31

Sunnudagur 18. marz 1973.
TÍMINN
31
fyrsta og öðrum bekk, segir um
þetta atriði.
„Ef ég tryði öllu, sem börnin
segja mér um það, sem gerist
heima hjá þeim, myndi ég missa
trúna á manneskjuna minnst
fimm sinnum á dag. En reynslan
hefur kennt mér, að það er að
mestu leyti heilaspuni”
Eðlileg „drápsfýsn”
Það er mjög algengt, og verður
að teljast eðlilegt, að börn
„drepi” menn unnvörpum i leikj-
um sinum. Til dæmis fara gjarna
fram hinar ægilegustu fjölda-
aftökur á brúðleikjum, þegar
börn fá að stjórna leiknum sjálf.
Þannig fá þau útrás fyrir dulinn
ótta við einhvern, hvort sem það
er frændi, faðir eða stóri bróðir.
Það er engin ástæða til að lita
þetta atriði alvarlegum augum.
Samkvæmt kenningum Freuds og
fleiri sálfræðinga, verða öll börn
ástfangin i öðru foreldra sinna,
þegarþau eru u.þ.b. fjögurra ára
gömul, drengir i móður sinni og
stúlkur i föðurnum. (Þetta kallaði
Freud ödipusrakomplex, sbr.
grisku sögnina um ödipus, sem
drap föður sinn og giftist siðan
móður sinni). Freud gerði þetta
að mjög stóru atriði i sálkönnun
sinni og taldi, að sérhver drengur
liti ómeðvitað á föður sinn sem
keppinaut um hylli móðurinnar
(hjá stúlkum er þetta öfugt).
Það er hins vegar mjög sjald-
gæft, að börn myrði foreldra sina
i leikjum sinum. Barnið hrindir
sjálft frá sér slikum hugrenning-
um, ef þær leita á þau, og fá útrás
i leiknum.
Þetta er kannski óþægileg til-
hugsun fyrir þá, sem hafa gleymt
þvi, hvernig það er að vera barn
og búa i veröld, sem er stjórnað af
fólki, sem er þrisvar sinnum
stærra en maður sjálfur. En fyrir
barnið er slikt hugarflug nauð-
synlegt, til þess að það geti
afborið tilveruna.
(Þýtt og endursagt. JGK)
Hluti af lífí lands okkar"
ÞAÐ ER alkunn staðreynd, að
örnefnaforði bújarða breytist,
þegar þar verða ábúendaskipti.
Einkum er slikt óumflýjanlegt,
þegar nýi bóndinn er langt að
fluttur, ókunnugur eða ef honum
er ósýnt um að afla sér sliks
fróðleiks og geyma hann I minni.
Þó er ekki nærri alltaf svo, að
slikt þurfi til að koma. Stundum
þarf ekki nema tiltölulega smá-
vægilegan atburð til þess að ýta
gömlu og góðu nafni til hliðar, eða
jafnvel eyða þvi með öllu, ef illa
tekst til. Þessu til sönnunar skal
hér sagt frá einu sliku dæmi, ef
verða mætti til þess að þeir, sem
þessar linur lesa, yrðu betur á
verði gagnvart þeirri hættu, sem
hér liggur i leyni og erfitt getur
verið að gæta sin fyrir.
Nærri lá að nafnið
gleymdist
1 landareign bæjar nokkurs,
þar sem undirritaður þykist
þekkja sæmilega vel til, er lækur,
sem lengi hefur heitið Stekkhóls-
lækur. Dregur hann nafn af fall-
egum, strýtumynduðum hól þar
skammt frá ,en suðaustan undir
hólnum eru ævagamlar stekkjar-
tættur, nær sokknar i jörð. Hefur
sá stekkur sjálfsagt mjög
snemma verið lagður af, enda
ótrúlega langt frá bæ, ef maður á
að hugsa sér, að mjólkurfötur
hafi verið bornar heim, en ekki
reiddar á hestum sem sjálfsagt
hefur verið fágætt.
Stekkhólslækurinn rennur um
afliðandi mýrar en á einum stað
fellur hann niöur um lágt hall, og
verður þar á dálitlum bletti gróf,
ekki djúp.
Nú bar svo til, eitthvað rétt um
1920, að skjótt hryssa frá næsta
bæ hrapaði um snjóloft niður i
þessa gróf og lét þar lif sitt. Fljót-
lega var fariö að tala um grófina,
þar sem hún Skjóna fórst, —
Skjónugrófiná — og það er ekki að
orðlengja að eftir tuttugu ár, eða i
kringum 1940, mátti heita, að allir
töluðu um Skjónugróf, en ekki
Stkkhólslæk, heima á bænum
og eins I næsta nágrenni. Svona
hratt getur timans tönn unnið,
þegar svo ber undir. Þetta varð
þó aðeins stundarhlé, og nú mun
gamli Stekkhólslækurinn búinn
að endurheimta nafn sitt, og fær
vonandi að halda þvi enn um sinn.
Hitt er Hka til að örnefni skap-
ast eins og ósjálfrátt á vörum
fólksins sem i landinu býr og hef-
ur við það daglegt samneyti.
Ekki langt frá upptökum
Stekkhólslækjarins var lengi dý,
sem var einhver hin versta fjár-
hætta. Það var vaxið fegursta
gróðri, en svo gersamlega rót-
laust, að hverri einustu kind, sem
út i þaðsteig, var bráður bani vis.
Voru kindur alltaf annað slagið að
farast þar, unz það var girt af og
ræst fram.
Svo var það eitt vor, að ennþá
einu sinni fórst kind i dýinu þvi
arna. Þá varð einhverjum nær-
stöddum að orði: „Það er meira
andsk... dauðadýið, þetta”. Og
hvernig sem á þvi stóð, þá festist
nafnið svo rækilega við staðinn,
að enn þann dag i dag heitir hann
Dauðadý I munni þeirra, sem
muna þá tima, þegar þarna var
alvarleg fjárhætta, þótt sjálfsagt
hafi nú ekki farizt þar kind I
þrjátiu ár eða meira. Meira að
segja mun nafnið hafa komizt alla
leið inn i örnefnastofnun rikisins
á sínum tima.
Hvildargróf.
Á Austurlandi er til örnefnið
Hvildargróf. Hún er á milli bæjar
og beitarhúsa, og hagar þar svo
til, að ganga þarf erfiðan bratta,
þegar farið er heim frá beitarhús-
unum. Ekki fer það á milli mála,
að það er beitarhúsasmalinn, sem
þar hefur hvilt sig, þvi að þar eru
ekki neinar aðstæður til þess að
æja langferðahestum.
Nú kann einhverjum að detta i
hug, að smalar hafi jafnan verið
svo léttir á fæti, að varla hafi þeir
þurft að hvila sig á milli húsa og
bæjar. A hitt er þó að lita, að þeir
voru á ýmsum aldri, sem aðrir
menn, og að ekki var verk þeirra
siður þreytandi en mörg önnur.
Þó er enn eitt ótalið, semvafalaust
er þyngst á metunum, og efalitið
er orsök nafnsins á Hvildargróf-
inni: Það var lengi siður á þess-
um bæeins og mörgum öðrum, að
beitarhúsasmalinn bæri heim
sauðatað á bakinu, þegar hann
kom heim á kvöldin. Þetta var
erfitt verk og óþægilegt, ekki sizt
ef eitthvað á bjátaði með gagn-
færið, sem auðvitað hefur oft ver-
ið. Og nú fer að verða létt fyrir
imyndunaraflið að skilja, hvernig
nafnið á grófinni hefur orðið til.
Þegar beitarhúsasmalinn var
kominn upp úr brattanum með
pokann á bakinu, varð fyrir hon-
um þessi gróf. Hann gekk niður i
hana á vaðinu, studdist þar upp
að háum grófarbakkanum og lét
pokabotninn nema viö jörð
Þannig stóð hann I sömu sporum
með pokann við bakið. langan
tima eða skamman, allt eftir þvi,
hversu ungur hann var að árum
og hve erfið honum hefur verið
byrðin. Það hefur svo ekki liðið á
löngu, unz farið var að tala um
Hvildargrófina, áningarstað
beitarhúsasmalans. Nafniö festir
við staðinn, og nú er það varðveitt
i skráðum heimildum, þótt
beitarhúsin séu löngu af lögð og
bærinn i eyði.
Verum á verði.
Hér verður ekki fleira tint til af
einstökum dæmum, þótt af nógu
sé að taka. öllum, sem þessi mál
hugleiða, ætti að vera það ljóst,
að örnefni eru einhver viðkvæm-
asti þáttur tungu okkar. Þau
koma og fara og það má litið út af
bera til þess að þau aflagist i
meðförum. Það verður þvi seint
of oft minnt á þá nauðsyn, að
menn umgangist örnefni með
fullri virðingu og leyfi sér ekki
hirðu — né skeytingarleysi á þvi
sviði. Og öll starfemi opinberra
BÍLSTJÓRARNIR
AÐSTOÐA
SeWDIBJLASTODIN HT
EINGÖNGU GÓÐIR BÍLAR
i-
aðila og einstaklinga, sem miðar
að varðveizlu örnefna og aukinni
þekkingu á þeim, er hið mesta
þjóðþrifaverk.
Vist greinir menn á um marga
hluti I þeim fræðum, og fráleitt
eru þar öll kurl komin til grafar,
en hitt ætti öllum að geta komið
saman um, að örnefni eru stór-
merkur þáttur tungu okkar, og
þau eru hluti af lifi lands okkar.
— VS.
Einu ijósaperurnar á markaðinum framleiddar fyrir
2.S00 klst. lýsingu.
neOex
SINNUM
LENGRI LÝSING
Við getum afgreitt þessár úrvals perur í póstkröfu til
þeirra, sem ekki geta fengið þær keyptar í næstu verzl-
un. Minnsta pöntun 100 stk. — 200 stk. og þar yfir verða
sendar burðargjaldsfrítt.
Fyllið út pöntunarlistann hér að neðan strax í dag og
við sendum yður perurnar um hæl.
---------------------------:-----|
Ég óska eftir að fá sendar eftirtaldar Ijósaperur í póst-
kröfu:
____stk. 60 w
Nafn
stk. 25 w
. stk. 75 w
stk. 40 w
stk. 100 w
. stk. 150 w
Heimilisfang
Einar Farestveit & Co. h.f.
Bergstaðastræti 10 A— Sími 1-69-95
Reykjavík