Tíminn - 18.03.1973, Blaðsíða 30

30 TÍMINN Sunnudagur 18. marz 1973.
BARNSINS
LEIKUR
Ætli það fari ekki mörgum svo, að þeim verði á að
hugsa til gömlu góðu daganna, þegar lifið var einn
áhyggjulaus leikur daginn út og daginn inn. En það
er hætt við, að menn sjái hið liðna þar i dálitlum
hillingum. Fjarlægðin gerir fjöllin blá, stendur á
einum stað, og það á við um þetta atriði. Leikurinn
er barninu nefnilega mikil alvara og ekki nóg með
það. Leikurinn er barninu nauðsyn og uppalandi,
sem gerir sér ekki grein fyrir þvi, er ekki góður
uppalandi.
Hver hefur ekki séö litla stúlku
leggja brúöurnar sinar i rúmiö,
bjóöa þeim góöa nótt og segja
þeim aö sofa, þegar mamma sé
farin út úr herberginu. En hvaö
þetta er fallegt segja menn þá!
En bak viö þessa athöfn litlu
stúlkunnar býr mikil alvara og
sálarstriösem hinir fullorðnu hafa
ef til vill ekki hugmynd um. Um
leiö og hún er aö sannfæra brúö-
urnar sinar um, aö allt sé i lagi, er
hún aö sannfæra sjálfa sig um þaö
llka. Hún er i rauninni hrædd um,
aö eitthvaö óttalegt gerist, þegar
hún er orðin ein i herberginu, og
pabbi og mamma eru sofnuð i
sinu herbergi. Þá gripur hún til
þess ráös, að segja brúöunum sin-
um, að allt sé i lagi og losnar
þannig sjálf viö nagandi óttann.
Þannig eru leikir barna þeim
heilög alvara, aösinu leyti eins og
vinnan er fyrir hinn fullorðna.
Leikir eru börnunum tungumál.
Foreldrar geta lært að þekkja
börn sin vel með þvi aö fylgjast
meö leikjum þeirra.
Meö leikjum útvikka börn skilm
ing sinn á veröldinni og losna viö
óttann við hana. Þannig losna
þau við marga árekstra viö um-
hverfið, læra aö stjórna llkama
sinum og hugsunum, og firra sig
sálarflækjum.
Þaö getur þvi smám saman
valdið barninu skaða, ef
foreldrarnir segja I sifellu: Þetta
mátt þú ekki. Svona gerir maöur
ekki. Þannig hindra foreldrarnir
barniö i aö hegöa sér eins og þvi
er eiginlegt og leggja grundvöll-
inn aö hegöunarvandkvæöum
þeirra siöar i lifinu.
Með þessu er ekki sagt, aö þaö
eigi aö leyfa börnum að mölva
gamla kristalsvasann hennar
ömmu sinnar, ef það krefst þess.
Börn fá engan skaöa af þvi aö til-
einka sér smátt og smátt vissar
hegðunarreglur, ef þær eru ekki i
allt of miklum mæli sniðnar við
veruleikaskyn hins fulloröna
manns. En hjá sumum foreldrum
veröur það vani aö hasta á börn
sin, hverju sem þau finna upp á.
Og þar með eru þeir að útvega
skólasálfræöingum og taugasér-
fræðingum verkefni.
Leikur til að losna
við árekstra
Barnasálfræöingar og sál-
læknar nota leiki i vaxandi mæli
sem liö i bæöi rannsókninni og
lækningunniá andlega vanheilum
börnum.
— Viö sálkönnun er sá, sem
meöhöndla skal, gjarna látinn
liggja i legubekk og tala frjálst
frá hjartanu. Samsvarandi með-
höndlun á börnum felst i þvi að
láta þau leika sér, segir Jörgen
Svava Lind sálfræðingur viö
barnageödeild Rikisspitalans i
Glostrup.
Barnið er sjálft látiö velja sér
leikföng og haga sér eftir sinum
eigin geöþótta. Þannig er hægt aö
komast aö ýmsu um sálræn vand-
kvæöi viökomandi barns, og þaö
er jafnvel hægt aö láta barniö
leika sig út úr vandkvæöunum.
Tökum til dæmis, aö litiö barn sé
yfir sig hrætt viö suðiö I ryksug-
unni. Þá er þaö mögulegt, að þaö
geti sigrazt á óttanum meö þvi aö
herma eftir ryksugunni.
Foreldrar geta hjálpað börnum
sinum I tilfellum sem þessum
með þvi að kenna þeim aö þekkja
hlutina, sem þau eru hrædd viö.
I rauninni er til marks um aö
minnsta kosti vissa andlega heil-
brigöi, ef barn leikur sér. Barn,
sem vegna slæmra fjölskylduað-
stæöna, eöa annarra ástæöna,
hefur oröiö fyrir sálrænum skaða,
leikur sér ekki, heldur er þaö aö-
gerðarlaust aö mestu leyti. Það
hefur misst áhugann á umhverfi
sinu
Ómeðvitað andsvar
Sálfræöingurinn, sem áður er
vitnað til, J. S. Lind, segir frá
þvi, aö hann hafi eitt sinn fengið
dreng til meðhöndlunar, og I
byrjun samtals þeirra náðu þeir
ekki góðu sambandi hvor við
annan. Þeir sátu hvor sinum
megin viö skrifborö. Drengurinn
lék sér meö nokkur dýr og litla
giröingu úr plasti. Hann notaði
giröinguna ekki til aö giröa i
kringum dýrin, heldur til að
afmarka sinn hluta borðsins frá
sálfræðingnum. Þegar sálfræð-
ingnum tókst aö ná trúnaöi hans,
tók hann girðinguna niöur, en ef
sálfræöingur gætti sin ekki i sam-
tali þeirra, varð drengurinn
tortrygginn á nýjan leik og þá
reisti hann óðara giröinguna á
milli þeirra aftur. Þetta er gott
dæmi um það, hvernig lesa má
tilfinningar barna út úr leik
þeirra.
Börnin og
„sannleikurinn”
Börn lifa I annarri veröld en
hinir fullorðnuveröld, þar sem
ekki eru skörp skil milli veruleika
og hugarflugs. Þaö er til litils að
skamma fimm ára barn fyrir að
ljúga, fyrir þvi er sannleikurinn
dálitiö óljóst hugtak, og I flestum
tilfellum álitur barniö, að þaö sé
aö segja satt. Barn getur til
dæmis sagt þá sögu, aö þaö hafi
verið aö sigla meö skipi, siöan
hafi þaö stigiö á land og þá hafi
komið ljón út úr skóginum og étiö
þaö...
1 raunveruleikanum hefur
skipið kannske verið nokkrir
stólar, sem raðað hefur verið
saman, ljónið gamla dyramottan,
en fyrir barninu var þetta raun-
veruleiki.
Þetta kann að vera skýringin á
þvi, að trúðar vekja sjaldan
hrifningu barna innan skóla-
aldurs með töfrabrögðum sinum.
Þau sjá ekki mikinn mun á þvi,
sem þeir gera, og hversdagsleg-
um leikjum sinum. Af sömu
ástæöum hafa börn innan sex ára
aldurs litla ánægju af sögunni um
LIsu i Undralandi. Þau geta ekki
séö neitt merkilegt viö reynslu
LIsu, þau upplifa sjálf alveg jafn
merkilega hluti i eigin hugar-
heimi.
Sá ósýnilegi
Þegar börnin eru um það bil
fimm ára gömul, er þaö algengt,
aö sá ósýnilegi knýi dyra hjá
þeim. Þaö getur jafnt veriö leikfé-
lagi , dýr eöa jólasveinn, sem
barniö talar viö, allavega bætir
hann úr brýnni, áleitinni þörf
barnsins fyrir samskipti við ein-
hvern. Stúlka, sem átti heima hjá
mörgum siðavöndum og alvar-
legum frænkum, ásamt stóru
systur, átti til dæmis aö leik-
félaga ósýnilegan dreng, sem
gerði grin aö öllu þessu fullorðna
fólki, einkum stóru systur.
Hann drap lika fólk, útskýrði
stúlkan sjálf. Hann drap alla, sem
ég gat ekki þolað.-
Þaö er þannig ástæöa til að taka
með gát öllu þvi, sem börn segja
um heimili sin, og þaö sem þar
gerist. Kennslukona sem kennir i