Tíminn - 08.04.1973, Blaðsíða 12

SKYGGNZT
INN í
HARLEM
VIGGO STEENSTllUP heitir
blaðamaður nokkur, sem um ára-
raðir hefur starfað I Bandarikj-
unum. t þessari grein lýsir hann
heimsókn sinni f negrahverfið
IIARLEM i New York. Hér segir
frá þvi, er liann ásamt konu sinni
hittir negradrenginn Norman,
sem cr tiu ára.
— Halló. Hvað gerirðu?
Þannig kynnti Norman sig.
Augun ætluðu að springa út úr
höfðinu á honum, svo forvitinn
var hann. Hann starði á hljóð-
nemann minn, segulbandstækið
og Ijósmyndavélina, eins og
þessir hlutir litu út fyrir að vera
ættaðir frá Mars. Sviður hans var
ýmist fullorðinslegur eða
drengjalegur, og i svörtu and-
litinu bjó tortryggni. Ég átti
ekkerterindi hingað. Hvað var ég
að gera hér i Harlem og blanda
mér inni mál, sem mér komu
ekkert við? Ég var hvitur. Grár
köttur á umráðasvæði hinna
svörtu. En Norman var jú svo að
segja á heimreiðinni, þannig að
hann ætti ekki að vera i hættu.
Hann gæti bara hrópað hátt, og
þá mætti ég nú bara vara mig...
Og svo fengi hann kannski að
leika sér að draslinu minu,
kannski.
Það fór þvi svo, að vopnahléi
var lýst yfir, alveg umbúðalaust.
— Ég heiti Norman. Hvað
heitir þú. Geturðu talað inn i þetta
þarna? Tekurðu myndir? Get ég
lika talað inn i þetta þarna?
Frá þvi andartaki, að hann
heyrði rödd sina af segulbandinu,
var hann eins og limdur við mig.
Og það sem eftir var dagsinns,
vorum við striðsfélagar.
13 manneskjur í
fjórum herbergjum
Svör hans við spurningum
minum voru ef til vill ekki alveg
rétt málfræðilega, en það þurfti
enginn að efast um þá mynd, sem
hann dró upp. Það var mynd, sem
er alltof algeng i Harlem og
öðrum fátækrahverfum svert-
ingja i Bandarikjur.um.
Ég byrjaði á heimaslóðunum,
til þess að koma honum af stað
með auðveldum spurningum:
— Hvar býrðu?
— Norman hnykkti til höfðinu:
— Rétt þarna fyrir handan,
hinum megin við hornið, i 122.
götu við hliðina á 7. Breiðgötu.
— Búa foreldrar þinir þar lika?
— Já, bæði pabbi og mamma,
og lika systkini min. Ég á fimm
bræður og fimm systur, Mamma
min liggur heima i sófanum og les
teiknimyndasögur, og pabbi
hrýtur. Hann er með hausverk i
dag.
— Hve stór er ibúðin?
Hann reiknaði út i huganum og
fékk loks út fjögur herbergi.
Fjögur herbergi fyrir 13 manns, i
dæmigerðum Harlem húsræfli.
— Hvað gerir faðir þinn?
— Hann byggir hluti...og þess
háttar....þetta var dálitið óijóst
svar. Hann benti yfir að horninu á
125. götu. Þar var aragrúi fólks
á brunastigunum og fylgdust með
mótmælaaðgerð. — Það er lika
brunastigi á okkar húsi, en ég
þori aldrei að fara út á hann. Ég
er svo hræddur um að detta niður.
Barbara kom nú til okkar, en
hún hafði verið að taka viðtal við
nokkra þátttakendur i mótmæla-
göngunni. Norman leit á mig:
— Er hún ,,allr right”? Þekk
irðu hana?
Ég kinkaði kolli, og það nægði.
Barbara var tekin i félagið.
Þá geng ég
berserksgang
— Lesl þú lika teikniseriur?
— Ne-ei, — ég geri nú litið af
sliku. Hann var feiminn á svip.
— Kanntu ekki að lesa? t hvaða
bekk ertu?
— Ekki sérlega vel. Ég er i
fyrsta bekk.
— Já en þú ert tiu ára. Ertu
ekki i fjórða bekk?
Norman varð aftur sneyptur á
svip, en þá kom allt i einu i einni
bunu: — Ne-hei, fyrsti bekkur er
það. Þeir segja að ég sé seinn. ,,I
don't go to school too hot". Mér
gengur ekki sérlega vel i
skólanum. Ég kann ekki almenni-
lega að lesa og á erfitt með að
fylgjast með.
— Hvers vegna? Hann var
smeykur við að segja það til að
byrja með, en er hann hafði öðlast
TÍMINN
Sunnudagur 8. april 1973.
TIu ára gamall er Norman orðinn þrcmur árum á eftir I skóianum, vegna þess aö hann „slæst svo
mikið” Ef ég ætti fimmtíu dali myndiég kaupa hús handa mömmu.
dálitið af fyrra sjálfstrausti, kom
það i smábrotum:
— Jú, þeir segja, að ég sé
ruglaður hérna uppi (hann bendir
á höfuðið á sér). Ég get ekki setið
kyrr i skólanum. Þau masa svo
mikið. Og þá geng ég berserks
gang. Ég lumbra á þeim öllum
saman. Og þá segir kennarinn, að
ég æpi upp og sparki i þau. Og þau
eru hrædd við mig. Ég er ekki
hræddur við krakkana. Þau eru
bara alltof mörg, til þess að ég
geti lumbrað á þeim i timum. Og
þau gera gys að mér, vegna þess
að ég kann ekki að lesa.
— Og svo var ég sendur upp i
sveit, á skóla fyrir þá, sem eru
seinir að læra. Þar gat ég slegizt
og gert það, sem ég vildi. Ég lærði
lika spönsku af nokkrum
krökkum, sem voru þarna
uppfrá. Og nú geng ég ekki i
skóla. 4
— Siðan ég kom ofan úr sveit,
hef ég beðið eftir að komast að i
skóla hér. En mig langar ekki i
skólann. Krakkarnir i fyrsta bekk
eru allir svo litlir, þetta eru mestu
smábörn. Þau eru tveim-þrem
árum yngri en ég. Þau segja, að
ég sé tregur eða ruglaður. Ég trúi
þvi bara ekki . . . Hve mikið
kostar ljósmyndavélin þin?
— Nokkur hundruð dali.
— Og segulbandið þitt, og
frakkinn þinn? Hann snéri sér að
Barböru: Og þessi hringur, sem
þú ert með? Hann var alveg heill-
aður af öllu, sem snerti peninga.
— Hve mikið gætirðu fengið fyrir
þennan hring?
— Ekki meira en svona
fimmtiu. Hvað myndirðu gera við
fimmtiu dali?
Augu hans ljóma: — Ég mundi
kaupa hús handa mömmu.
Almennilegl hús, þar sem ekki
væri ising á rúðunum á veturna.
Hús, þar sem við gætum öll haft
okkar eigið herbergi. Svo myndi
ég kaupa húsgögn, heilmikið af
húsgögnum, og bil. Og ég myndi
kaupa það allt saman.
— Hvað langar þig til að verða,
er þú verður stór?
— Mig langar til að verða lög-
regluþjónn, af þvi að þeir gæta
fólks og koma til hjálpar, þegar
þessir vitlausu „júnkarar”
(„junkies”) eru á ferð. Þið vitið,
þessir sem nota eiturlyf og
brjótast inn i ibúðir. Og svo fæ ég
mér einkennisbúning, og þá þarf
mamma ekki að fara framar
niður i bæ til að gera hreint.
Sættir sig ekki
viö neitt
Við fórum inn i „sjoppu” og
fengum okkur kók og pylsu .
— Halló Chinky-chink, sagði
Norman með fyrirlitningu við
manninn bak við afgreiðslu-
borðið. Við okkur: — Hann er
„spic”, púertrorikani. Hann talar
„chinkychonk”. Hann getur ekki
talað almennilega ensku.
Norman lét nú dynja spönsk
skammaryrði ýmiss konar á
afgreiðslumanninum. Og hann
leit út fyrir að vera að fá slag.
Barbara hóf að tala á spönsku við
hann. En það féll ekki i smekk
Normans. Maðurinn bak við
afgreiðsluborðið kom okkur
ekkert við. En brátt fann hann
annað til þess að skeyta skapi
sinu á. Það voru nokkrir krakkar
fyrir utan, dálitið minni en Nor-
man, sem fóru að skemmta sér
við að læsa dyrunum að „sjopp-
unni”. Norman þaut til þeirra.
Hann hrópaði nokkrum sinnum,
að þau skyldu snauta burt, en það
gagnaði ekkert. Hann varð nú æ
reiðari á svip. Og svo stökk hann
skyndilega út á götuna.
Þetta voru ekki slagsmál. Þetta
var árás. Norman lamdi sem
óður maður með báðum hnefum.
Einn fékk spark íklofið og annar i
höfuðið. Þegar einn úr hópnum
féll á gangstéttina, rauk Norman
til og sparkaði hvað eftir annað i
maga hans og rifbeinin. Hann
ætlaði að fara að sparka i höfuðið
á honum, er fullorðinn negri þreif
hann skyndilega burt. — „All
right”, þetta er nú nóg... Hann
hélt honum, þar til mesti æsing-
urinn var runninn af honum. Þá
ýtti hann honum inn til okkar.
Meðan Norman staulaðist inn,
leit fullorðni megrinn á okkur.
Hann gat verið 10 árum eldri en
Norman, og hefði raunar getað
verið eldri bróðir hans. Það eina,
sem ég sá i svip hans var fyrir-
litning og meðaumkun.
Norman kom inn og brosti
breitt: — Takið það bara rólega.
Ég skal sannarlega gæta ykkar,
meðan þið eruð hér.
Barbara leit á hann: —
Norman, hvers vegna slóstu
hann?
Hann leit á hana, eins og hún
væri blábjáni: — Hann var frekur
— Hvað myndir þú gera, ef
einhver drengur, sem væri stærri
en þú , réðist á þig?
— Ég myndi ná mér i prik og
keyra þáð i hausinn á honum. „I
don’t take nothing” — Ég sætti
mig ekki við neitt. Þessi siðustu
orð hvæsti hann.
— Norman, einn góðan veður-
dag kemur einhver, sem er stærri
en þú. Hvað ætlarðu þá að gera?
Hann var þrjóskufullur á svip.
Svo greip hann báðum höndum
um hamborgarann og sagði með
munninn fullan: „You are nice”
(Þú ert ágæt)
Þetta var hans eina svar.
Hálftima siðar stigum við upp i
strætisvagn, sem gekk niður í
bæ, út úr Harlem. Norman hvarf
á sama andartaki og við stigum
upp i bilinn. Litil, svört vera,
snögg i snúningum i bættri treyju
og trosnaðri skyrtu. En flikur
hans voru hreinar: — Af þvi að
mamma er alltaf að þvo.
Hann langaði til að verða lög
reglumaður, — í Harlem, þar
sem rikir almennt lögregluhatur
að sögn sérfræðinga. Hann var
„seinn”, á heimili, þar sem voru
13 manns i fjórum nistings
köldum kytrum, og þar sem hann
fékk aldrei næði til að lesa. Hann
var „seinn”, af þvi að hann
lúskraði á félögum sinum.
En hann talaði spönsku eins og
innfæddur, og hann lærði á takk-
ana á segulbandstækinu minu á
fimm minútum og á ljósmynda-
vélina á fimm minútum i viðbót.
Hann kann ekki að lesa. Hann
kann ekki að skrifa, og stundum
gengur hann berserksgang og
lemur i blindni til hægri og
vinstri, — ekki bara til að slást,
heldur til að drepa.
(lauslega þýtt — Stp)
Bréfkorn til Tómasar Karlssonar um togaraútgerð
Enn cinu sinni hefur togarafloti
islendinga verið, nú um skeið,
ofarlega á baugi bæði i ræðu og
riti i sambandi við nýafstaðin
vcrkföll skipverja svo og mála-
leitan forráðainanna þess^ra
skipa við ríkisstjórnina i þá átt,
að rikissjóður bætti að vcrulegu
leyti rekstrartap togaranna 1972
og gæfi ennfremur loforð um það,
að treysta rekstrargrundvöllinn á
þessu ári.
Dagblaðið TÍMINN, sem þú rit-
stýrir, hefur gerl sig.sekt um að
birta skrif um þessi mál, sem
gerð eru af meiri vanþekkingu og
rætni i garð þeirra félaga og ein-
staklinga, sem fást við togaraút-
gerð, en ég hefði vænzt af þvi
blaði. Skrif þau, sem hér er átt
við, er að finna i ritstjórnargrein
blaðsins hinn 23. stm og aftur á
þættinum „á viðavangi” hinn 27.
stm. Bæði eru skrif þessi
auðkennd T.K., sem ég ætla að
þýði það, að þú sért höfundur
þeirra.
t hinu fyrra skrifinu segir svo:
„Þeir (þ.e. sumir togaraútgerð-
armenn) höfðu við orð að hætta
að gera út, nema rikissjóður
ábyrgðist fyrirfram, með bind-
andi loforðum, að þjóðnýta allt
tap, bæði gamalt og nýtt og
ókomið, en auðvitað ætla þeir svo
að hirða hagnaðinn, þegar afla-
brögð batna.”
Ekki hefur þér þótt þetta nægja
þvi siðara skrif þitt hljóðar svo:
„Þeir (þ.e. aðrir togaraút-
gerðarmenn en Tryggvi Ófeigs-
son) eru i striði við rikisstjórnina.
Þeir krefjast þess, að þeim verði
greitt úr almenningssjóðum allt
gamalt tap og fyrirfram loforð
um að allt hugsanlegt tap á þessu
ári verði einnig greitt. Hins vegar
gera þeir á þann fyrirvara, að
hagnaður, sem yrði með bættum
aflabrögðum, renni i þeirra
vasa.”
Það, sem i tilvitnunum þessum
er innan sviga, eru innskot min.
Eru tilvitnanirnar aðeins litill
hluti téðra greina, en sannarlega
er þar margt fleira að finna, sem
leiðréttinga væri þörf, þó að ég
sleppi þvi hér.
Með þessum skrifum þinum
virðist þú vera að reyna að færa
þjóðinni heim sanninn um það,
hver ógn henni standi af þessum
illmennum, sem fást við útgerð
togaranna. Mér þykir það ekki
liklegt, aðsvona skrif séu runnin
undan rótum rikisstjórnarinnar,
þótt þú sért með tilburði til að
bera skjöld fyrir hana. Rikis-
stjórninni er varla greiði gerður
með þvi að ala á óvild i garð
togaraútgerðarmanna. Þú talar
um strið við rikisstjórnina, og
greinilegt er að þar átt þli við
vont strið. Segja mætti mér að
rödd þin hefði hljómað öðruvisi,
ef núverandi stjórnaandstöðu-
flokkar hefðu setið i rikisstjórn.
Ætli togaraeigendur hefðu þá
ekki verið englaher i heilögu
striði við vonda rikisstjórn?
Ég vil nú i fáum orðum leitast
við að gera þér nokkra grein
fyrir þeirri óhæfu, sem þú virðist
halda að togaraeigendur hafi gert
sig seka um i viðskiptum við
rikisstjórnina.
A árinu 1971 mun nettótap
togaraflotans, eftir að bætur
höfðu verið greiddar úr afla-
tryggingarsjóði og rikissjóði,
hafaverið h.u.b. 38 milljónir, eða
sem svarar að meðaltali rúmlega
1.7 milljónir á skip. Á s.l. ári
minnkaði afli verulega og af þeim
sökum m.a. stórversnaði afkoma
togaranna. Talið er að heildar-
tapiö sé h.u.b. 144 milljónir, áður
en rikissjóðsbætur koma tií. Nú
hafa þegar verið greiddar úr
rikissjóði 25 milljónir og loforð
liggur yfir um 20 milljónir tii
viðbótar, þannig að eftir er þá af
heildartapinu h.u.b. 99 milljónir.
Upp i þetta tap fóru togara-
eigendur fram á að fá 50 milljónir
og gerðu þannig ráð fyrir að taka
á sig 49 milljónir af tapinu, en það
lætur nærri, að það samsvari 2.4
milljónum að meðaltali á skip.
Þar með ætluðu togaraeigendur
að sætta sig við meðaltalstap á
togara 1.7 millj. 1971 plús 2.4
millj. 1972, eða alls á þessum
tveimur árum 4.1 milljonir á skip.
Og á meðan fyrrnefndar 50
milljónir eru ófengnar frá rikis-
sjóði er meðaltapið á þessum
tveimur árum h.u.b. 6.5 milljón á
skip Hér skal það tekið fram, að
tölur þær um töp, sem ég hef
nefnt, hafa ekki verið véfengdar
af opinberum aðilum. Hins vegar
skal þess getið, að rekstur
Framhald á bls 39