Tíminn - 08.04.1973, Blaðsíða 19

Sunnudagur 8. april 11)73.
TÍMINN
19
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrcs Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduluisinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur í Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Aðrar skrifstofur: sími 18300. Áskriftagjald 300 kr.
á mánuði innan lands, i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
_____________________________________________
Endurnýjum
ekki okið
Þegar landhelgissamningurinn við Breta
1961 var til umræðu á Alþingi lýstu allir þing-
menn þáv. stjórnarandstöðu yfir þvi, að hann
væri nauðungarsamningur og að þeir myndu
nota fyrsta tækifæri til að fá hann felldan úr
gildi. í samræmi við þetta, gengu Framsókn-
arflokkurinn, Alþýðubandalagið og Samtök
frjálslyndra og vinstri manna til siðustu
alþingiskosninga með þá sameiginlegu stefnu-
skrá, að þessir aðilar myndu beita sér fyrir*
niðurfellingu landhelgissamninganna frá 1961,
ef þeir fengu meirihluta á Alþingi. 1 framhaldi
af þvi var svo samþykkt ályktun á Alþingi 15.
janúar 1972, þar sem lýst var yfir þvi, að land-
helgissamningarnir frá 1961 væru fallnir úr
gildi og þvi ekki bindandi lengur fyrir Island.
Ástæðan til þess að stjórnarandstöðuflokk-
arnir á þingi 1961 vildu ekki hlita landhelgis-
samningunum og beittu sér fyrir uppsögn
þeirra var aðeins ein. Hún var sú, að sam-
kvæmt þeim fengu stjórnir Bretlands og Vest-
ur-Þýzkalands rétt til að leggja það undir
úrskurð Alþjóðadómsins, ef Island færði út
fiskveiðilögsöguna i meira en 12 milur.
Stjórnarandstæðingar 1961 vildu ekki una þvi
og töldu það lika háskalegt, að íslendingar ættu
einir allra þjóða að sætta sig i þessum efnum
við úrskurð dómstólsins, sem hæglega gæti
dæmt eftir úreltum reglum, sem yfirgangur
stórvelda hefur myndað.
Þess vegna létu stjórnarandstæðingar frá
1961 það verða eitt fyrsta verk sitt eftir að þeir
fengu þingmeirihluta að lýsa þessa samninga
úr gildi fallna. Það var eingöngu gert til að
þurfa ekki að hlita úrskurði alþjóðadómstóls-
ins um útfærslu fiskveiðilögsögunnar.
Nú hefur það ótrúlega skeð, að alþjóðadóm-
urinn hefur ekki viljað fallazt á að samning-
arnir frá 1961 séu uppsegjanlegir og sýnir það
bezt, hve illa hefur verið frá þeim gengið. En
íslendinga skiptir þessi úrskurður ekki máli.
Þeim ber að halda þvi jafnt til streitu, að rétt-
urinn eigi ekki lögsögu i málinu, þvi að lög-
söguúrskurður hans sé rangur og þvi muni þeir
ekki heldur hlita hinum endanlega úrskurði
hans i landhelgisdeilunni. Kveði rétturinn eigi
að siður upp úrskurð, sem gengur gegn tslend-
ingum, er engin hætta á ferðum. Bretar hefðu
ekki neinn rétt til að framfylgja honum heldur
yrðu samkvæmt lögum Sameinuðu þjóðanna
að snúa sér til öryggisráðsins og óska eftir að
það framfylgi úrskurðinum. öryggisráðið yrði
þannig hinn endalegi yfirdómari i málinu.
Þeim úrskurði munum við Islendingar ekki
þurfa að kviða. Þar munu fulltrúar þróunar-
landanna standa við hlið Islendinga. Ferli
myndu þar einnig koma til leiðveizlu.
öryggisráðið myndi aldrei ganga gegn rétti Is-
lendinga og þeirri augljósu lagaþróun, sem er
að verða i heiminum i þessum efnum. Það sýn-
ir vel nýlokinn fundur þess i Panama.
Það væri furðuleg óskýnsemi, ef íslendingar
færu aftur að ganga undir ok landhelgissamn-
inganna frá 1961 og beygðu sig að nýju undir
lögsögu Alþjóðadómstólsins. Með þvi væru ís-
lendingar að stefna landhelgismálinu i óþarfa
hættu. Þ.Þ.
E. D. Canham, The Christian Science Monitor:
Bandaríkin verða að sinna
Suður-Ameríku meira
Þau eiga ekki að biða eftir byltingunni þar
IBÚAR Suöur-Ameriku
kvarta undan þvi með réttu að
fjölmiðlar i Bandarikjunum
veiti þeim afar litla athygli og
þar af leiðandi láti bandarisk-
ur almenningur sig þá afar
litlu varða. Þetta átti að visu
ekki við hér um daginn, þegar
kosningarnar i Chile og
Argentinu vöktu um skeið
töluverða athygli. En að jafn-
aði eru ibúar Noröur-Ameriku
bæði fáfróðir og skeytingar-
lausir um hinar fjölmennu
þjóðir, sem byggja suðurhluta
álfunnar.
Máske ferst mér ekki að
dæma Ég lagði leið mina fyrst
til Suður-Ameriku árið 1967 og
fór ekki aftur fyrri en nú i vét-
ur. Ég væri að „koma upp
um” stallbræður mina ef ég
gerði grein fyrir, hve fáir
hinna annars fróðleiksfúsu
starfsmanna blaðsins um
heimsmálin hafa haft nokkur
veruleg kynni af
Suður-Ameriku. Þeir eru satt
að segja ákaflega fáir.
MEGINASTÆÐAN er efa-
laust, að hinir miklu fall-
straumar heimsfréttanna
hniga einkum austur og vest-
ur. Strið og friður hefur öldum
saman oltið á samskiptum
ibúanna á norðurhveli. Iiisa-
veldi samtimans, — Sovétrik-
in, Kina og Bandarikin, — eru
öll á norðanverðum hnettin-
um. Heimsstyrjaldirnar miklu
á þessari öld voru báðar háðar
nálega einvörðungu norðan
miðbaugs. Mennirnir, sem
settust að i Bandarikjunum,
komu flestir frá Evrópu og fá-
einir frá Asiu (að undan tekn-
um þrælunum frá Afriku auð-
vitað).
Suður-Amerika hefir ekki
það eitt sér til ágætis að vera
töfrandi staður, stórauðugur
bæði að náttúrufegurð og
náttúruauðlindum, heldur hef-
ir hún einnig upp á að bjóða
gnægð ónotaðra tækifæra og
óráðna og ófyrirséða framtið.
VIÐ komum aðeins til fárra
rikja i þetta sinn og stóðum
stutt við. Brazilia var einna
mest æsandi, enda er efna-
hagsviðbragðið þar i landi
áhrifamikið og áleitiö. Chile
var hins vegar dapurlegasti
staðurinn, enda fer efnahags-
lifið þar hrörnandi undir
marxistastjórn. Argentína og
Uruguay ullu mestum von-
brigðum, einmitt vegna þeirra
gífurlegu möguleika, sem þar
eru látnir ónýttir.
Hernaðarstjórn ræöur rikj-
um viðast hvar i álfunni.
Margir lita svo á ,að hún hafi
þrátt fyrir allt yfirleitt reynzt
betur en sú stjórn stjórnmála-
manna, sem kostur var á — og
einkum þó til muna betur en
margir einræðisherrarnir,
sem með völd hafa farið á lið-
inni tið. Hernaðarstjórn er
ekki lýðræðisleg stjórn, en hún
hefir þó varðveitt vissan
stöðugleika. Brazilia er
sýningargluggi hennar.
Argentina sýnir aftur á móti
mistökin, enda er hún að
hverfa til Peronismans á ný.
EKKI verður sagt, að bjart
sé yfir stjórnmálaframtið
Suður-Ameriku. Flóð nýaf-
staðinna kosninga hefir litlu
Allende, forseti Chile, I hópi
breytt þar um. Ekki ber þó að
vanmeta, að kosningarnar
gátu farið fram i friði. Arang-
ur þeirra bendir hins vegar
ekki til grózkumikils lýöræðis.
Við Chile blasir áframhald-
andi minnihlutastjórn og
kyrrstaða. Argentinumenn
eiga hins vegar eftir að sýna i
verki, hverju peronisminn
getur komið til leiðar i
nútímanum undir stjórn for-
seta, sem er fyrst og fremst
tákn eitt. Hin mikla þjóð á
sléttunum máttugu og miklu á
annað og betra skilið.
Þrátt fyrir allt er afar mikið
i álfuna spunnið. Ibúar
Norður-Ameriku ættu sannar-
lega að gefa henni meiri
gaum en þeir gera. Stórborg-
irnar bera af flestu öðru, Rio
er fágætlega fögur, Buenos
Aires ótrúlega máttug, Lima
afar aðlaðandi og hrörnuð
dýrð Santiago* eru ágætar,
gistihúsin afbragðs góð og
verðið lægra en gerist i
Evrópu.
ERFITT er þó þrátt fyrir
allt að afla i Suöur-Ameriku
fréttar, sem heimsathygli
vekur, nema þvi aðeins að
kosningar standi yfir. Heims-
friðurinn veltur engan veginn
á þvi, hve langt Chilebúar
ganga i marxisma, hvort
efnahagsviðbragð Braziliu-
manna fjarar út eða ekki, eða
hverju staðgengill Perons fær
áorkað. Ónei, þvi miöur. Þrátt
fyrir allt má maður sannar-
lega þakka fyrir, aö
Suður-Amerika skuli ekki lim-
ast sundur, jafn oft og stórir
hlutar hennar virðast ramba á
heljarbarmi.
blaðainanna.
Fátæktin er aiar áleitin við
flestar þjóðir i
Suður-Ameriku. Þvi meiri,
sem hrörnunin verður i Chile,
þess meiri völd færir óánægj-
an vinstri stjórninni. Sultur og
örbirgð kunna enn að eiga eft-
ir að krefjast ærinna fórna
bæði þar og annars staðar.
EN eins og sakir standa
verður ekki sagt, að Castro-
isminn fari eins og eldur i sinu
um álfuna. Andúðin á
Bandarikjunum er allmikil,
en ferðamaðurinn þarf þó ekki
að óttast nein óþægindi.
Reyndir bandariskir við-
skiptajöfrar eru að koma i
kring ýmsum heppilegum
breytingum og hafa mikið
umleikis. Hið sama má segja
um Japani, svo og Þjóðverja
og aðra Evrópumenn.
Við lögðum einnig leið okkar
til Afriku fyrir skömmu, en
hún og Suður-Amerika eru svo
ólikar sem framast má verða.
Meginhluti ibúa
Suður-Ameriku er af evrópsk-
um uppruna, með sýnilegri
blóðblöndun við Indiána að
visu viða, og nokkurri blóð-
blöndun við Afrikumenn i
Brazilfu. En kynblendingarnir
samlagast umhverfinu og
falla inn i samfélagið. Þjóö-
ernin eru orðin ráðin og gild-
andi. Ibúarnir þurfa ekki að
krefjast réttar sins eða sanna
hann eins og gerist i Afriku.
Kosningarnar eru að mestu
um garð gengnar i þetta sinn.
Við Bandarikjamenn ættum
að glæða áhuga okkar á
Suður-Ameriku þegar i stað,
en ekki að biða þess, að bylt-
ing verði til þess að vekja
hann.
Söfnun til elliheim-
ilis í Rangdrþingi
N'ÝSTOFNAÐUR Lionsklúbbur á
Hellu, að mestu lcyti skipaður
mönnum þaðan og úr Þykkvabæ,
er að byrja söfnun fjár tii bygg-
ingar eiliheimilis i Rangarþingi.
Gengst hann i þessu skyni fyrir
skemmtikvöldum, og var hið
fyrsta i Þykkvabæ nú nýlega. 1
sama skyni verður efnt til blóma-
sölu á sumardaginn fyrsta.
Alllangt er siðan farið var að
tala um byggingu elliheimilis i
Rangárþingi og eitthvert litilræði
mun hafa verið lagt i sjóð i þvi
skyni. Mun málið nokkuð hafa
borið á góma á sýslunefndar-
fundum og hjá einhverjum af
sveitarstjórnunum i Rángar-
þingi.
Hálfdan Guðmundsson á Hellu,
formaður hins nýstofnaöa Lions-
klúbbs Skyggnis, sagði blaðinu i
gsr, að þeir félagar hefðu valið
sér það verkefni að vekja athygli
á elliheimilismálinu.