Fréttablaðið - 16.12.2004, Blaðsíða 22

22
Magnús Þór Hafsteinsson alþingismaður
hefur sagt Íraka hafa rétt á því að halda
uppi vopnaðri baráttu í landi sínu.
Hvað áttu við með því að vígamenn eigi
rétt á að halda uppi vopnaðri baráttu?
Þeir eru að berjast gegn ólöglegum inn-
rásarher sem réðist á land þeirra á
grundvelli upploginna saka. Ég tel að
þjóðin hafi fullan rétt til að verja sig
gegn slíkri árás.
Ertu að leggja blessun þína yfir árásir
á óbreytta borgara?
Nei, ég er alls ekki að gera það. Ég er að
tala um átökin við bandaríska innrásar-
herinn. Þau hafa stigmagnast á undan-
förnum mánuðum. Það segir mér að
þetta eru ekki einhverjir innfluttir mála-
liðar heldur íraska þjóðin sem berst. Þú
heldur ekki úti vopnaðri andspyrnu
svona lengi með útlendingum sem
þekkja ekki landshætti.
Myndir þú taka upp vopn í sömu að-
stöðu?
Þetta er mjög erfið spurning. Hvað
myndi maður gera ef maður væri að
horfa upp á erlendan innrásarher vera
að eyðileggja landið sitt, drepa börnin
sín og fjölskyldu? Til hvaða ráða gripi
maður? Þetta er fólk í örvæntingu.
MAGNÚS ÞÓR HAFSTEINSSON
Í fullum rétti
BARDAGAR Í ÍRAK
SPURT & SVARAÐ
Landsmenn kaupa í síauknum mæli
bíla á netinu í stað þess að versla við
bílasölur eða umboðin. Ástæðan er sú
að menn geta sparað sér umtalsverðar
upphæðir ef vel tekst til, jafnvel hundr-
uð þúsunda króna. Bílarnir eru einkum
keyptir frá Bandaríkjunum þar sem
hægt er að gera verulega góð kaup
vegna þess hve gengi dollars er hag-
stætt þessa dagana. Þannig eru dæmi
um að menn kaupi amerískar glæsikerr-
ur á uppboðsvefnum eBay.
Eru slík viðskipti með öllu ör-
ugg?
Þess eru dæmi að óprúttnir bílasalar
ytra hafi föndrað svolítið við bílana áður
en þeir eru myndaðir til þess að þeir líti
betur út. Rispaða hliðin hefur verið falin
fyrir myndavélinni, á meðan sú stífbón-
aða og gljáandi hefur verið látin sjást.
Menn hafa jafnvel verið að kaupa tjóna-
bíla án þess að vita af því. Bílar sem
skráðir eru með þeim hætti geta verið
erfiðir í sölu. Sumir eru sjáanlega skakk-
ir og skældir eftir tjónið. Ágóði af slík-
um kaupum verður því rýr þegar upp er
staðið.
Geta menn þá aldrei verið viss-
ir um hvort þeir séu að kaupa
köttinn í sekknum eða ekki?
Ekki nema þeir fari beinlínis út og skoði
bílinn áður en hann er keyptur. Sú ferð
getur margborgað sig því þá getur
kaupandinn verið öruggur með fjárfest-
inguna. Að því er fram kemur hjá hags-
munafélögum bílakaupenda berast oft
kvartanir vegna meintra svika í slíkum
viðskiptum. Kaupendurnir hafa nefni-
lega enga tryggingu eða ábyrgð í hönd-
unum eins og fylgir nýjum og notuðum
bílum sem keyptir eru hér. Þegar þeir
hringja í Joe á bílasölunni í Ameríku
eftir að hafa fengið gallaðan fararskjóta
í hendurnar vill hann stundum ekkert
við þá tala.
Þýðir þetta að viðgerðir hér
heima geti étið upp hinn
meinta gróða af viðskiptunum?
Í einstökum tilvikum geta menn þurft
að greiða himinháan viðgerðarkostnað
þegar bíllinn er kominn heim. Bílgreina-
sambandið segir til dæmis að menn
séu að flytja inn alls konar gerðir, sem
erfitt sé að fá tölvukerfi í á verkstæðum
hér. Þá þarf að sérpanta kerfið og fleiri
varahluti sem kann að vanta. Þá er
kostnaðurinn fljótur að vinda upp á sig.
Geta verið varasöm nema aðgát sé höfð
FBL GREINING: BÍLAKAUP Í BANDARÍKJUNUM
16. desember 2004 FIMMTUDAGUR
Samfylkingin vill
sykurinn burt af skjánum
Nokkrir þingmenn Samfylkingarinnar vilja takmarka auglýsingar á óhollum mat þar sem offitu barna
megi að hluta rekja til þeirra. Auglýsendur benda á að skilin á milli holls og óholls matar séu afar óljós.
OFFITA Íslendingar eru orðnir feit-
ari en góðu hófi gegnir og miðað
við ástandið á æsku landsins er út-
litið dökkt. Nokkrir þingmenn
Samfylkingarinnar vilja að settar
verði reglur um takmörkun aug-
lýsinga á óhollri matvöru á þeim
tímum sem börn horfa mest á
sjónvarp. Gagnrýnendur tillög-
unnar benda á að hún sé mikil ein-
földun á flóknum veruleika og ótt-
ast að geðþóttaákvarðanir muni
ráða hvað teljist óhollt.
Fimmtungur barna of feitur
Offita hefur verið kölluð helsta
heilbrigðisógn Vesturlandabúa og
eru Íslendingar þar ekki undan-
skildir. Á árunum 1974-1994 tvö-
faldaðist hlutfall of feitra Reyk-
víkinga og árið 1998 var tæpur
fimmtungur íslenskra barna yfir
kjörþyngd. Offita eykur líkur á
hjarta- og æðasjúkdómum, ýms-
um tegundum krabbameins svo
og sykursýki.
Breyting á lífsháttum veldur
mestu um að kílóunum hefur
fjölgað svo mikið. Fita, sykur og
fínunnin kolvetni eru hærra hlut-
fall af fæðunni og líkamleg
áreynsla í daglegu lífi fólks hefur
dregist saman. Þannig drekka
unglingspiltar tæpan lítra af gosi
á dag.
Það eru ekki síst börn sem
áhyggjur manna beinast að enda
gerir smáfólkið sér ekki alltaf
grein fyrir hvað því er fyrir
bestu. Þess vegna hafa nokkrir
þingmenn Samfylkingarinnar lagt
fram þingsályktunartillögu um
takmörkun auglýsinga á óhollri
matvöru þar sem fela á heilbrigð-
isráðherra að ná samstöðu með
framleiðendum og innflytjendum
um að slíkar vörur séu ekki aug-
lýstar í sjónvarpi fyrr en eftir
klukkan níu á kvöldin, en slíkt
bann er yfirvofandi í Bretlandi.
Ásta R. Jóhannesdóttir, fyrsti
flutningsmaður tillögunnar, segir
að með henni sé horft til fordæm-
is Bretanna. „Þetta er bara ein af
mörgum leiðum sem við erum að
benda á. Það er auðvitað miklu
fleira, það þarf aukna hreyfingu,
meiri fræðslu, breytta námsskrá í
skólum o.s.frv. en við ákváðum að
taka þennan þátt sérstaklega
fyrir.“
Hvað er óhollt?
Auglýsendur eru að vonum tor-
tryggnir í garð tillögunnar og
telja boð og bönn af þessu tagi
óráðleg. „Í fyrsta lagi er spurning
hvernig maður skilgreinir hvað er
hollt og hvað ekki. Er sykurbætt
jógúrt holl? Manni finnst liggja
svolítið í tillögunni að verið sé að
beina spjótunum að ákveðnum
vöruflokkum. Það þarf í raun að
meta hverja einustu vöru fyrir
sig, sem er nánast ógjörningur,“
segir Bjarney Harðardóttir, for-
maður Samtaka auglýsenda. Í
svipaðan streng tekur Guðjón
Guðmundsson, markaðsstjóri Víf-
ilfells. „Mjólkurvörur eru yfir-
leitt taldar hollar á meðan gos er
álitið óhollt. Á meðal gosdrykkj-
anna má finna sykurlaust gos, t.d.
kolsýrt vatn, en innan mjólkur-
flokksins má sjá kókómjólk sem
inniheldur talsvert sykurmagn.
Hvar á að draga línuna?“
Ásta Ragnheiður segir að eink-
um sé verið að beina sjónum að
vörum sem innihalda mikið af
fitu, sykri og salti og börn og ung-
lingar sæki í, eins og til dæmis
sætum gosdrykkjum, hamborgur-
um og sykraðum mjólkuvörum.
Aðspurð hver eigi að ákveða
hvaða vörur falli undir auglýs-
ingatakmarkanir kveðst hún vel
geta hugsað sér að Lýðheilsustöð
hafi þá vinnu með höndum.
Of mikil einföldun?
Það er alltaf álitamál hvort stjórn-
völd eigi að hafa vit fyrir borgur-
unum og bera ábyrgð á gjörðum
þeirra. Margir hafa til dæmis
bent á að það sé á ábyrgð foreldra
barna og unglinga hvað þau setja
ofan í sig, ekki auglýsenda eða
ríkisstjórnarinnar. Ásta Ragn-
heiður tekur undir þau sjónarmið.
„Það má hins vegar ekki gera for-
eldrunum enn erfiðara fyrir í upp-
eldinu með því að beina auglýs-
ingum sérstaklega að börnum.“
Auglýsendur benda aftur á
móti á að verið sé að einfalda hlut-
ina um of með því að taka auglýs-
ingar sérstaklega fyrir. „Orsaka-
sambandið er flókið í þessum efn-
um. Það er svo erfitt að segja að
þetta sé nákvæmlega orsökin
fyrir offitu hjá börnum. Það eru
svo margir þættir sem spila þarna
inn í,“ segir Bjarney og bætir því
við að ekki sé víst hversu neyslu-
hvetjandi auglýsingar eru, rann-
sóknir bendi þvert á móti til þess
að þær hafi fremur neyslustýr-
andi áhrif. „Ef þú bannar auglýs-
ingar með einhverjum hætti er
erfiðara fyrir nýja aðila að koma
inn á markaðinn. Þá sitja þeir sem
fyrstir komu einir að kökunni því
krakkarnir hætta ekki að neyta
gosdrykkja eða sætinda,“ segir
hún.
Ábyrgð auglýsenda
En er þá ábyrgð auglýsenda eng-
in, geta þeir auglýst hvað sem er
og látið foreldrana glíma við af-
leiðingarnar? Bjarney segir aug-
lýsendur vissulega bera ábyrgð
en nær sé að þeir styrki fræðslu-
starf um holla og góða lífshætti.
Guðjón er svipaðrar skoðunar:
„Ég held að dæmin sýni að boð og
bönn séu ekki rétta leiðin heldur
vitundarvakning um orsök og af-
leiðingu.“ Þar fyrir utan bendir
hann á að margir auglýsendur
hafa tileinkað sér ábyrga stefnu í
þessum efnum. „Okkar gos-
drykkjaauglýsingar beinast aldrei
að börnum yngri en tólf ára
þannig að við höfum að sumu leyti
tileinkað okkur þessi vinnu-
brögð,“ segir Guðjón hjá Vífil-
felli.
sveinng@frettabladid.is
NR. 51 - 2004
• Verð kr. 599
9 771025 95
6009
Jólakrossgáta Myndag
áta Vinningshafar í Su
marauka
16.-29.d
es.
Sjáið sexí jólastúlkuna
!
BESTA JÓLADAG
SKRÁIN ÞÍN - M
IKLU STÆRRA B
LAÐ
Smekkhjón
við Vesturbrún!
Hjónin Björ
gólfur og Þ
óra
flutt inn í g
læsihúsið:
Jóhanna
Vilhjálms
á leið til
Köben:
KVADDI
MEÐ
RISA-
VEISLU!
EITT FLOTTASTA
HÚS Í REYKJAV
ÍK
Jón Sigurð
sson
Idol-hetja:
SVONA HÖFUM
VIÐ ÞAÐ UM JÓLIN!
JÓN ÓLAFS
KOMINN MEÐ NÝJA
Gísli Marteinn
í hátíðarskapi:
FRÆGÐARJÓL!
STJÖRNUM
PRÝDDUR
Hvernig halda s
tjörnurnar jólin
?
•Marmaragólf
•Baðker fyrir
hundinn
•Vatnsveggur
‚•Mahóníklæðning
01 S&H FORS
Í‹A3704 TBL
-2 13.12.2
004 17:58
Page 2
Ge
rir
lí
fið
s
ke
mm
til
eg
ra
!
Gle
ðileg jól
HAMBORGARI OG FRANSKAR
Alls ekki við hæfi barna.
22-23 (360°) 15.12.2004 19:55 Page 2