Fréttablaðið - 20.06.2005, Blaðsíða 18

Á laugardaginn var sat ég ásamt
nokkrum félögum mínum úr Þjóð-
arhreyfingunni ánægjulegt mál-
þing á vegum stjórnarskrárnefnd-
ar, sem forsætisráðherra skipaði í
vetur, og fékk það hlutverk að sjá
um endurskoðun á stjórnar-
skránni – þó aðallega I. II. og V.
kafla hennar, þ.e.a.s. kafla sem
fjalla um forsetaembættið og
skipan dómsvaldsins. Þó er ekkert
í skipunarbréfi nefndarinnar, sem
beinlínis bannar henni að endur-
skoða stjórnarskrána í heild sinni,
ef svo ber undir.
Eins og kunnugt er var það eft-
ir hinar hatrömu deilur í fyrra-
sumar, fyrst um fjölmiðlafrum-
varp Davíðs Oddssonar og í fram-
haldi af því deilunni um málskots-
rétt forseta í 26. grein stjórnar-
skrárinnar, sem ákveðið var að
koma nefnd þessari á laggirnar.
Því er ekki nema eðlilegt að menn
tortryggi tilgang forystumanna
ríkisstjórnarinnar með skipan
nefndarinnar og telji dulda undir-
rót og markmið þessarar endur-
skoðunar vera þá að svipta for-
setaembættið því valdi í framtíð-
inni að geta synjað lögum undir-
skriftar og knýja með því fram
þjóðaratkvæði um tiltekið deilu-
mál. Að 26. greininni óbreyttri
munu handhafar valdsins í fram-
tíðinni ekki komast upp með það
öðru sinni að skjóta sér undan
skýrum fyrirmælum stjórnar-
skrárinnar um þjóðaratkvæði.
Það vekur hins vegar vonir um
að vinna nefndarinnar skili já-
kvæðum árangri, hún hefur
ákveðið að starfa fyrir opnum
tjöldum og kveðja sér til liðsinnis
félagasamtök og áhugamanna-
hópa, sem allir eru frjálsir að því
að koma tillögum til breytinga á
framfæri við nefndina. Um 20
mismunandi hópar tóku þátt í
fyrrgreindu málþingi og er óhætt
að segja, að taki nefndin tillit til
þeirra tillagna, sem þeir lögðu
fram, þá verður öll stjórnarskráin
undir, en ekki bara þeir kaflar sem
forsætisráðherra lagði áherslu á í
skipunarbréfinu.
Nefndinni er ætlað að skila áliti
fyrir árslok 2006. Nái hún sam-
komulagi um breytingar, og fái
þær breytingar samþykki Alþing-
is, verða þær til umræðu við al-
þingiskosningar vorið 2007, og
öðlast gildi eftir að nýtt þing hefur
samþykkt þær öðru sinni.
Því er ekki við að búast að rót-
tækustu tillögurnar finni náð fyrir
augum nefndarinnar, en þær eru:
Að framvegis verði kosið um
stjórnarskrárbreytingar í þjóðar-
atkvæðagreiðslu og að kvatt verði
til sérstaks stjórnlagaþings eða
þjóðfundar sem fái það hlutverk
að setja lýðveldinu Íslandi stjórn-
arskrá við hæfi þeirra tíma sem
við lifum á. Fengju þessar tillögur
hljómgrunn yrðu þetta einu breyt-
ingar sem gerðar yrðu á stjórnar-
skránni í þessari lotu og raunveru-
leg vinna við stjórnarskrársamn-
ingu gæti svo hafist á næsta kjör-
tímabili.
Það er hins vegar ekki raun-
hæft að ætla annað en að þessi
stjórnarskrárnefnd reyni nú að ná
samkomulagi um breytingar sem
svo fari í dóm þjóðarinnar með
þeim hætti sem nú er mælt fyrir
um í gildandi stjórnarskrá: Sam-
þykki tveggja þinga með alþingis-
kosningum í milli, þannig að ekki
yrði kosið sérstaklega um breyt-
ingarnar heldur blönduðust þær
inn í hina almennu þjóðmálabar-
áttu.
Þá hlýtur sú spurning að vakna,
hvaða breytingar á stjórnar-
skránni núverandi stjórnarflokk-
ar vilji að blandist inn í næstu
kosningabaráttu flokkanna. Mun
þeim þykja sigurstranglegt að
ganga til kosninga sameiginlega
undir því merki að svipta forseta-
embættið þeim málskotsrétti til
þjóðarinnar sem felst í núverandi
26. grein og bjóða í staðinn að efna
megi til þjóðaratkvæðis að kröfu
tiltekins fjölda þingmanna, eða
með undirskriftum tiltekins fjölda
kjósenda?
Að áliti þeirra þingmanna sem
að samningu þessa ákvæðis komu
á þinginu 1944 var þetta ákvæði
óhjákvæmilegt sem tákn þess að
allt vald sé komið frá þjóðinni.
Þjóðhöfðinginn undirskrifar lög í
hennar nafni sem eini þjóðkjörni
embættismaðurinn, kosinn með
jöfnu vægi atkvæða allra þegna
landsins sem eins kjördæmis.
Synji hann lögum undirskriftar
ganga þau lög til þjóðarinnar til
samþykkis eða synjunar. Þetta
ákvæði er jafnframt eini valdhem-
illinn á störf Alþingis, eina hindr-
unin gegn því að hér ríki algert
þingveldi (eða í reynd algert ein-
veldi foringja þingmeirihlutans
hverju sinni).
Mér hefur sýnst þjóðin skynja
þetta á undanförnum árum og ára-
tugum. Og þjóðinni þykir vænt um
embætti forsetans og hefur ávallt
reynt að standa vörð um að vegur
þess og virðing verði ekki skert.
Ég held því, að ekki sé vænlegt
fyrir núverandi stjórnarflokka að
láta kjósa um afnám 26. greinar-
innar í næstu kosningum, jafnvel
þótt þeir bjóði aðrar leiðir til að
knýja fram þjóðaratkvæði. Þær
mega gjarnan koma til viðbótar
málskotsrétti forsetans – en ekki í
staðinn fyrir hann.
Að svo mæltu óska ég nefnd-
inni allra heilla í þýðingarmiklu
starfi sínu. ■
Viðvörunarbjöllur efnahagslífsins glymja um þessarmundir úr mörgum áttum, bæði innanlands og frá erlend-um stofnunum sem við eigum aðild að. Nú síðast var það
sendinefnd Alþjóða gjaldeyrissjóðsins, sem sendi frá sér álit um
efnahagsmálin hér á landi, eftir að hafa dvalist hér og kynnt sér
málin af eigin raun. Athygli erlendra stofnana beinist gjarnan að
ríkisfjármálunum og er áréttað að þar þurfi menn að hafa var-
ann á. Það er líka sá þáttur sem ætti að vera auðveldast að
stjórna, því erfitt er fyrir yfirvöld að hafa hemil á einkaneysl-
unni, þar sem einstaklingarnir koma beint við sögu. Einkaneysl-
an birtist um þessar mundir einna gleggst í miklum innflutningi
á bílum, ekki síst frá Norður-Ameríku. Stórir amerískir drekar
eru orðnir býsna fyrirferðarmiklir á þjóðvegum landsins og
þeim á enn eftir að fjölga, ef fram heldur sem horfir með lágt
gengi Bandaríkjadollars. Þá hefur innflutningur á ýmsum öðr-
um varanlegum neysluvörum svokölluðum aukist mjög á undan-
förnum mánuðum.
Sendinefnd Alþjóða gjaldeyrissjóðsins hrósar íslenskum
stjórnvöldum í upphafi álits síns fyrir að fylgja af festu stefnu
sem lagt hefur grunninn að kröftugum hagvexti og á þar við
uppbyggingu stóriðju sem nýtir hreina orku. Þessi upbygging
hefur hins vegar í för með sér miklar sveiflur í hagkerfinu, og
það er þar sem stjórnvöld þurfa að koma inn í. Sendinefndin tel-
ur að meira aðhald þurfi varðandi fjárlög ríkisins, og nú þegar
undirbúningur fjárlaga næsta árs stendur yfir þurfa stjórnvöld
að taka fullt tillit til þessara athugasemda. Það hlýtur að koma
sterklega til greina að fresta fyrirhuguðum skattalækkunum,
þótt það verði kannski ekki vinsælt hjá mörgum einstaklingum
sem lengi hafa beðið eftir því að skattar yrðu lækkaðir. Tekju-
skattsprósenta lækkaði um eitt prósentustig um síðustu áramót,
en á móti kom að útsvarið hækkaði í mörgum sveitarfélögum.
Tekjuskattsprósentan á svo að lækka jafnmikið um næstu ára-
mót og síðan um tvö prósentustig árið 2007 – á kosningaári. Þá á
eignarskattur að falla að fullu niður um næstu áramót. Þetta eru
þær skattalækkanir sem hugsanlega væri hægt að fresta í hinni
miklu uppsveiflu sem nú er. Þá er það útgjaldahliðin, sem oft
hefur verið auðveldara fyrir ríkið að snúa sér að við svipaðar að-
stæður. Niðurskurðarhnífnum hefur þá gjarnan verið beitt á
fyrirhugaðar vegaframkvæmdir, þótt nauðsynlegar séu. Það er
að sjálfsögðu hægt fyrir ríkið að draga úr ýmsum framkvæmd-
um öðrum, en þá koma kjördæmahagsmunir oft við sögu og
þingmenn eru minntir á það af ýmsum þrýstihópum að það eru
kosningar á fjögurra ára fresti.
Stór hluti þenslunnar nú verður hins vegar ekki rakinn beint
til ríkisins heldur einstaklinga og fyrirtækja. Mikilli hagsæld
fylgir gjarnan mikil þensla og svo er einmitt um þessar mundir.
Húsbyggingar á höfuðborgarsvæðinu slá nú öll met eins og oft
hefur verið minnst á á undanförnum misserum, og eiga húsnæð-
islán bankanna þar ekki síst hlut að máli. Lán þeirra til íbúða-
kaupa nema nú á þriðja hundrað milljarða króna. Þess sér líka
stað í efnahagslífinu, og ríkisvaldið fær þar við lítið ráðið. ■
15. júní 2005 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Sendinefnd Alþjóða gjaldeyrissjóðsins telur þörf
á meira aðhaldi í ríkisfjármálum
Allir vara vi›
flenslunni hér
FRÁ DEGI TIL DAGS
Taktu þátt...
í kjöri um áhorfendaverðlaun ársins á visir.is
og þú gætir farið frítt í leikhús - 40 miðar og 4 árskort í boði!
Verðlaunin verða afhent í Þjóðleikhúsinu 16. júní
B
as
eC
am
p
Pr
od
uc
tio
ns
Í samvinnu við:
Fjölskyldan og samúð fólksins
Halldór Ásgrímsson fór mikinn á blaða-
mannafundi sínum á mánudag sem
boðaður var með aðeins hálftíma fyrir-
vara. Eitt mál var á dagskrá: hæfi Hall-
dórs vegna fjölskyldutengsla og banka-
sölunnar. Halldór var
heldur ósáttur á fund-
inum með flest nema
ríkisendurskoðanda.
Eitt af því var ágangur
fjölmiðlafólks.
Fannst Halldóri
nóg um hvernig
fjölmiðlar höfðu
hamast á fjöl-
skyldu sinni,
en augu manna munu hafa beinst
mjög að henni að undanförnu.
Fjölskyldan og kvótinn
Fjölskyldufyrirtæki Halldórs Ásgríms-
sonar er ekki fjölskyldufyrirtæki að
mati hans sjálfs. Fjölskylda hans á
fjórðungshlut í Skinney-Þinganesi.
Halldór á heldur ekki kvóta, heldur er
það fyrirtæki í eigu hans og fjölskyldu
hans sem á kvótann. Þess vegna er
ekki hægt heldur að tala um kvóta-
eign hans sjálfs né heldur vanhæfi
hans til að fjalla um, setja lög eða á
annað borð hafa með nokkuð að
gera sem tengist kvóta. Ríkisendur-
skoðandi mun reyndar ekki hafa gef-
ið út álit um kvótaeign Halldórs og
mun ekki hafa verið beðinn um það,
hvorki af stjórnarandstöðu né honum
sjálfum.
Fjölskyldan í Skagafirði
Í Skagafirði er eitthvert blómlegasta
kaupfélag landsins. Samvinnuhugsjónin,
sem dó drottni sínum víðast hvar á
landinu, lifir í Skagafirði undir forystu
Þórólfs Gíslasonar kaupfélagsstjóra. Þeg-
ar sala ríkisbankanna stóð sem hæst var
Kaupfélagið ásamt Fiskiðjunni Skagfirð-
ingi upphaflega í hópi þeirra sem buðu í
bankana en heltust síðar úr lestinni.
Fiskiðjan tók þó síðar þátt í bankakaup-
unum því hún fór með Skinney-Þinga-
nes í fjárfestingu á VÍS í gegnum félagið
Hesteyri en VÍS var hluti af hinum svo-
kallaða S-hópi sem keypti Búnaðarbank-
ann.
hjalmar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Í DAG
UM STJÓRNARSKRÁNA
ÓLAFUR
HANNIBALSSON
fietta ákvæ›i er eini valdhem-
illinn á störf Alflingis, eina
hindrunin gegn flví a› hér ríki
algert flingveldi (e›a í reynd
algert einveldi foringja fling-
meirihlutans hverju sinni).
Málskotsrétturinn
l99130605_halldor_02.jpg,