Fréttablaðið - 29.06.2005, Blaðsíða 46

Í Kauphöll Íslands eru hlutabréf
að verðmæti 107 milljarða króna
geymd á safnreikningum. Hlut-
hafar og stjórnendur fyrirtækj-
anna hafa oft ekki upplýsingar
um hver sé skráður eigandi
þessara bréfa. Ef einhver eignast
meira en fimm prósent í íslensku
félagi, hvort sem sá hlutur er
geymdur á erlendum reikningi
eða innlendu eignarhaldsfélagi,
þá er viðkomandi skylt að til-
kynna það til kauphallarinnar
samkvæmt íslenskum lögum.
Fyrirtækin sem geyma þessi
bréf sem skráð eru í kauphöllinni
eru Landsbankinn í Lúxemborg
og Arion verðbréfavarsla. Í
Burðarás og Össuri eru meira en
25 prósent geymd á safnreikn-
ingum. í Actavis eru rúmlega tíu
prósent hlutabréfa geymd á safn-
reikningi. Stærstu eigendur
þessara hluta eru þekktir. Aðrir
hlutir eru tiltölulega smáir og
skipta ekki höfuðmáli í atkvæða-
greiðslu á aðalfundi. Þó getur
komið upp sú staða, eins og til
dæmis í Íslandsbanka þar sem
eignaraðild er dreifð, að litlu
hlutir skipta sköpum. Í slíkum til-
vikum getur skipt miklu máli að
vita hver fer með atkvæði hlut-
anna.
MIÐVIKUDAGUR 29. JÚNÍ 2005 MARKAÐURINN22
F Y R S T O G S Í Ð A S T
Margir hafa ekki undan við að fylgj-
ast með breytingum á erlendum
eignarhaldsfélögum sem eiga í
skráðum fyrirtækjum á Íslandi. Til-
koma slíkra félaga hefur gert eignar-
hald fyrirtækja ógagnsærra og erfið-
ara er að kortleggja breytingar í hópi
hluthafa. Björgvin Guðmundsson
segir dæmi um að sömu aðilarnir eigi
fleiri en eitt félag sem haldi utan um
hlutabréf í sama fyrirtækinu.
Íslensk stjórnvöld geta ekki fengið upplýsingar um
raunverulega eigendur eignarhaldsfélaga erlendis
nema með talsverðri fyrirhöfn og samstarfi við
eftirlitsaðila ytra samkvæmt upplýsingum Markað-
arins. Þar gegnir Fjármálaeftirlitið mikilvægu hlut-
verki og getur óskað eftir upplýsingum ef þær nýtist
í fjárhagslegu eftirliti með íslenskum fyrirtækjum.
Óskýrleikinn er samt að aukast í gegnum þessi er-
lendu eignarhaldsfélög, samkvæmt upplýsingum
Markaðarins, og erfitt að átta sig hverjir séu raun-
verulegir eigendur fyrirtækja.
Þetta er í samræmi við það sem blaðamenn Mark-
aðarins finna fyrir. Nýlegt dæmi er fé-
lag sem heitir Serafin Shipping og eign-
aðist yfir sex prósent í Icelandic Group
við sameiningu Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna og Sjóvík. Fékk Serafin
hlutinn í skiptum fyrir um nítján pró-
sent hlut í Sjóvík. Fyrirtækið var einka-
hlutafélag og því ekki skylt að gefa upplýsingar um
eigendur þess. Hins vegar er Icelandic Group al-
menningshlutafélag skráð í Kauphöll Íslands. Hlut-
hafar, fjárfestar og aðrir landsmenn hafa ekki feng-
ið að vita hver varð sjötti stærsti hluthafinn í
Icelandic Group eftir sameininguna við Sjóvík. Þó
var forsvarsmönnum félagsins skylt að gera það
samkvæmt lögum um verðbréfaviðskipti. Fjármála-
eftirlitið er með málið nú til skoðunar.
EIGNARHALD SKIPTIR MÁLI
Það er viðurkennt að á skipulegum verðbréfamark-
aði eins og í Kauphöllinni felist neytendavernd í því
að miðla ákveðnum upplýsingum til þeirra sem
fylgjast með markaðnum. Á það við upplýsingar sem
geta haft áhrif á verð bréfanna. Eignarhald getur
skipt verulegu máli fyrir framtíð fyrirtækja að mati
sérfræðinga sem Markaðurinn ræddi við. Því felast
mikilvægar upplýsingar í því hver eigi hvað þegar
fyrirtæki eru skoðuð.
Árni Harðarsson hjá Deloitte á Íslandi segir að er-
lendum eignarhaldsfélögum á Íslandi fjölgi ekki eins
hratt og áður. Lögum hafi verið breytt sem geri það
ekki eins hagstætt og áður að stofna erlent félag um
hlutabréfaeign í fyrirtækjum. Eignarhaldsfélög sem
slík séu þó þægilegt form utan um eignir sem fleiri
en einn eigi. Þá kaupi og selji félagið sjálft eignir í
stað þess að þeir sem fjárfesti saman séu hver og
einn í slíkum viðskiptum. Töluvert hagræði geti
skapast af því.
LÚXEMBORG VINSÆL
Viðskiptabankarnir þrír, KB banki, Landsbankinn og
Íslandsbanki, hafa allir starfstöð í Lúxemborg sem
veitir Íslendingum og öðrum víðtæka fjármálaþjón-
ustu. Þar eru erlend eignarhaldsfélög, mörg í eigu Ís-
lendingar, skráð. Árni segir Lúxemborg verða fyrir
valinu vegna þess að skattlagning þar sé hagfelld og
umgjörð atvinnulífsins traust. Í svokölluðum
skattaparadísum, þar sem engir eða litlir skattar eru
greiddir, ríki ekki eins mikið traust, t.d. ef sækja
þurfi mál fyrir dómstóla.
Árni bendir á að það þurfi ekkert endilega að vera
erfiðara fyrir raunverulega eigendur eignarhaldsfé-
laga að fela sig séu félögin skráð á Íslandi. Hann
bendir á að lengi vel vissu fáir hverjir nýir eigendur
félagsins, sem gefur út Fréttablaðið, voru. Innan
landa Evrópusambandins og á Evrópska
efnahagssvæðinu vinna eftirlitsaðilar
saman eftir þeim lögum og reglum sem
ríkja. Löggjöfin á Íslandi sé sambærileg
og í Evrópu. Menn fari eftir lögum í
þessu eins og öðru. Ef ekki sé það lög-
brot sem stjórnvöldum beri að uppræta.
SAFNREIKNINGAR VAXA
En það er ekki bara á stundum erfitt að upplýsa
hverjir eru eigendur erlendra eignarhaldsfélaga.
Bankarnir bjóða upp á svokallaða safnreikninga þar
sem fjárfest er fyrir tiltekinn aðila í fyrirtæki en
hlutabréfin skráð á safnreikning fjármálastofnana.
Þá liggur ekki ljóst fyrir hver er raunverulegur eig-
andi hlutarins, sem oft er þó tiltölulega lítill miðað
við heildarhlutafé félagsins. Í samantekt Markaðar-
ins kemur fram, að þau félög sem skráð eru í Kaup-
höllina og gefa upp tuttugu stærstu hluthafana eru
hlutabréf að verðmæti 107 milljarða skráð á safn-
reikninga.
Guðrún Blöndal, forstöðumaður hjá Arion verð-
bréfamiðlun, tekur sem dæmi að þrettán alþjóðlegar
fjármálastofnanir séu í viðskiptum við hennar fyrir-
tæki. Viðskiptavinir þessara fjármálafyrirtækja,
hvort sem þeir séu erlendir eða innlendir, geta beðið
um að keypt séu hlutabréf í fyrirtækjum og þau
geymd á safnreikningi. Þá þurfi ekki að sækja sér-
staklega um kennitölu fyrir hvern og einn í því landi
sem fjárfest sé í. Þetta geti því haft mikið hagræði í
för með sér fyrir fjárfesta. Starfsfólk Arion verð-
bréfamiðlun hafi hins vegar ekki alltaf upplýsingar
um hver sé hinn raunverulegi kaupandi. Það geti
þess vegna verið Íslendingur sem sé að kaupa í ís-
lensku félagi.
Samkvæmt upplýsingum Markaðarins á svo-
kölluð flöggunarskylda, það er þegar aðili eignast
eða selur verulegan hlut í félagi, að tryggja gagnsæi
eignarhalds fyrirtækja. Brot sé á lögunum að flagga
ekki vegna eignar í gegnum safnreikning eða er-
lends eignarhaldsfélags. Mikil áhætta sé að flagga
ekki því það kemst líklega upp síðar. Ekki sé furðu-
legt að ákveðin tortryggni ríki ef hlutirnir eru ekki
uppi á borðunum.
M Á L I Ð E R
Gagnsæi
markaðarins
Hvernig horfir það við stjórn-
völdum að eignarhald á inn-
lendum fyrirtækjum færist í
auknum mæli til erlendra eign-
arhaldsfélaga?
Fyrst er þar til að taka að ráðu-
neytið hefur ekki haft tækifæri
til þess að kanna hvort sú full-
yrðing sé rétt að að eignarhald
á innlendum fyrirtækjum
færist í auknum mæli til er-
lendra eignarhaldsfélaga.
Almennt fagna
stjórnvöld er-
lendri fjárfest-
ingu. Hefur tals-
verðum fjármun-
um enda verið
varið til þess að
laða til landsins
erlent fjármagn;
bæði til stóriðju
sem og til al-
mennra fjárfest-
inga. Aukin er-
lend fjárfesting
þýðir að árangur
hefur orðið af
starfi þessu og
að innlent rekstr-
arumhverfi er
aðlaðandi fyrir
fjárfesta. Í þessu
samhengi skiptir
litlu hvort fjár-
festir er svokall-
að eignarhaldsfé-
lag eða einstak-
lingur. Það sem
máli skiptir er
hvort aukinn er-
lendur áhugi á
fjárfestingum
hér á landi leiði til styrkari
efnahags og aukinnar vel-
megunar.
Hvaða skýringu telur þú vera á
þessari þróun?
Sé það hins vegar rétt, eins og
fullyrt er, að eignarhald á inn-
lendum fyrirtækjum færist í
auknum mæli til erlendra eign-
arhaldsfélaga eru skýringarnar
eflaust margar og samþættar.
Má hér nefna aukin viðskipti á
milli landa og samþættingu
markaða; frjálsa og síaukna
fjármagnsflutninga og tækni-
þróun. Ekki er að sjá að eitt-
hvað sérstakt í innlendu laga-
og reglugerðaumhverfi hafi ýtt
á eftir þessari þróun þar sem
Ísland er aðili að samningnum
um Evrópska efnahagssvæðið
og sem slíkt tekur það meðal
annars yfir regluverk Evrópu-
sambandsins á sviði fjármagns-
flutninga, verðbréfaþjónustu og
bankaviðskipta.
Þá kunna í sumum tilvikum
skattalegar ástæður að liggja að
baki og eins kann hugsanlega
verið að fela hið raunverulega
eignarhald. Innan EES hafa
borgarar mikið svigrúm til að
stofna félög í aðildarríkjum og
ætti ekki að skipta máli í hvaða
ríki fyrirtækið er skráð. Utan
EES kann annað að eiga við þar
sem upplýsingagjöf kann að
vera mjög takmörkuð.
Er eitthvað jákvætt við þessar
breytingar?
Segja má að sama svar sé við
þessari spurningu og þeirri
fyrstu. Ef erlendir aðilar eru í
auknum mæli að öðlast trú á ís-
lensku atvinnulífi hlýtur það að
vera jákvætt. Slíkt
bendir til þess að
árangur hefur
náðst í að skapa
hér trúverðugan
og þróttmikinn
markað.
Aukin umsvif ís-
lenskra fyrirtækja
á erlendum mörk-
uðum eru jákvæð
þróun svo lengi
sem varlega er
farið og áhættur
t.d. banka eru inn-
an marka. Hins
vegar er flutn-
ingur eignarhalds
úr landi til mála-
mynda ekki til
góðs þó að vand-
séð er hvernig
hægt sé að sporna
við slíku.
Hefur þetta
óæskileg áhrif á
gagnsæi markað-
arins?
Sú hætta er vissu-
lega fyrir hendi að
menn notfæri sér skráningar
erlendis í því skyni að dylja
eignarhald sitt. Þetta er ekki
séríslenskt vandamál, og er
unnið markvisst að því á
evrópskum vettvangi að bregð-
ast við vandanum með auknu
samstarfi eftirlitsaðila.
Gagnsæi markaðarins er vin-
sælt og oft ofnotað hugtak og
oft óljóst við hvað er átt. Eign-
arhaldsfélög draga almennt úr
gagnsæi eignarhalds hvort sem
félag er innlent eða erlent þar
sem ekki er alltaf ljóst hvaða
einstaklingar eru að lokum á
bak við hlut í félagi.
Er einhver ástæða til að sporna
við þessari þróun?
Aukið samstarf eftirlitsaðila er
sú leið sem farin er í Evrópu,
m.a. hert ákvæði um upp-
lýsingagjöf. Takmörkun á eign-
arhaldi erlendra aðila kæmi
vart til greina. Má hér benda á
það að stjórnvöldum væri það
beinlínis óheimilt vegna skuld-
bindinga sem leiða af samn-
ingnum um Evrópska efnahags-
svæðið, svo og vegna skuldbind-
inga sem leiða af gjaldeyris-
samþykkt OECD, að auka frek-
ari hömlur við því að erlendir
aðilar fjárfesti hér á landi.
Aukin samvinna
um eftirlit í Evrópu
T Ö L V U P Ó S T U R I N N
Til Valgerðar
Sverrisdóttur
viðskiptaráðherra
Milljarðar á safnreikningi
Eigendur hlutabréfa geta farið huldu höfði með því að geyma hlutabréf sín
erlendis eða á safnreikningum.
FRÁ LÚXEMBORG Vinsælt er hjá fjár-
festum að kaupa hlutabréf í gegnum félög í
Lúxemborg.
Gagnsæi markaðarins minnkar
HLUTHAFAR MÆTA TIL LEIKS Gagnsæi markaðarins er mikil-
vægt fyrir hluthafa sem kjósa að fjárfesta á íslenska hlutabréfamark-
aðnum.
Það er viðurkennt að á skipulegum verðbréfamarkaði eins og í Kauphöllinni
felist neytendavernd í því að miðla ákveðnum upplýsingum til þeirra sem fylgj-
ast með markaðnum. Á það við upplýsingar sem geta haft áhrif á verð bréfanna.
„Ég tel að ekki síður sé mikil-
vægt fyrir ykkur, forkólfa at-
vinnulífsins, að fá þarna tæki-
færi til þess að auka gagnsæi á
markaðnum og eyða tortryggni
sem getur og hefur skapast
þegar upp spretta erlend eign-
arhaldsfélög eins og gorkúlur
og eignarhald á venjulegu
meðalstóru fyrirtæki er farið að
minna á ofvaxið ættartré í Ís-
lendingabókinni hans Kára
Stefánssonar,“ sagði Halldór
Ásgrímsson, forsætisráðherra,
á Viðskiptaþingi Verslunarráðs
Íslands í febrúar síðastliðinn. Fré
tt
ab
la
ði
ð/
G
VA
Ofvaxið ættartré
Fr
ét
ta
bl
að
ið
/P
je
tu
r