Tíminn - 04.07.1976, Side 20

20
TÍMINN
Sunnudagur 4. júli 1976

,,Áfram streymir
VS ræðir við bóndann, smíðinn
og fræðaþulinn á Hrappsstöðum
í Vopnafirði
lífsins lind

ÆTLA MÆTTI aö eitthvert létt-
asta og auöveldasta verk, sem
blaöamaöur getur tekiö sér fyrir
hendur, sé að skrifa viötal viö
gamlan sveitunga sinn, — mann
sem hann hefur þekkt og virt allt
frá þvi að hann fór fyrst aö gera
sér grein fyrir stærö sveitar sinn-
ar, taka eftir fleira fólki en þvi
sem bjó á allra næstu bæjum.
Þessu er þó ekki þann veg fariö.
Þó aö kunnugleiki á staöháttum
og aöstæöum hjálpi auövitaö til
að vissu marki, koma önnur
vandamál til, — líklega flest sál-
ræn- og flestir munu vera á éinu
máli um, aö þeim finnist þeim
mun erfiöara aö eiga opinbera
oröræöu viö menn, sem viömæl-
endurnir eru þeim nákomnari.
Höfundur þessara lina gat samt
ekki á sér setiö, þegar hann frétti
aö sveitungi hans, Helgi Gislason
á Hrappsstööum i Vopnafiröi,
væri „kominn suöur” og dveldist
sér til hressingar á Vifilsstööum.
Rétt þótti þó aö fara meö löndum
og spyrja lækni hvort óhætt væri
aö fþyngja Helga meö löngu
blaðaviðtali en hann er nú á
áttugasta aldursári sinu. Læknir-
inn veitti leyfiö, og þegar til
Helga kom, var hann „hress viö
veg”, eins og sagt var i gamla
daga, hló og geröi aö gamni sinu
og tók hressilega I nefiö úr tré-
dósum, sem hann hefur sjálfur
smiðaö og skoriö út. Þaö var
sannarlega gaman aö hitta hann
— og nú voru meira en tveir ára-
tugir liönir, siöan fundum okkar
bar saman síðast.
Við Ijóðaglauminn
Helga Gislason þarf ekki aö
kynna fyrir lesendum Timans,
þeir hafa sjálfsagt flestir lesið
margar greinar eftir hann hér i
blaöinu.m.a. ILandfara. Helgi er
bróöir Benedikts Gislasonar frá
Hofteigi og séra Siguröar Z.
Gislasonar. Þessir bræöur eru
þjóökunnir, og þarf ekki um aö
ræða. Þess vegna verður allri
ættfærslu síeppt hér og byrjað á
þvi að qjyrja:
— Hverjar eru fyrstu bernsku-
minningar þinar, Heigi?
— Fyrstu minningar mlnar eru
tengdar þvi, þegar ég var látinn
gæta Siguröar bróöur mins og ég
var aö leika viö hann i bæjarsund-
um og utan i grænum þekjum
bæjarins heima. Og það fyrsta
sem ég setti saman ljóöakyns,
varö þannig til, aö ég var aö hafa
af fyrir Sigurði og söngla viö hann
ýmislegt, sem ég orti sjálfur
jafnóöum.
— Kanntu ekki eitthvað af
þessu énn?
— Jú, eitthvaö kann ég, — aö
minnsta kosti upphafiö:
Vopnafjöröur er fögur sveit
— fyrir fólkið —
Áflt er sómalegt I þeim réit
— fyrir fólkið, fyrir fólkiö—
tra, la, la, la.
Fjöllin skarta meö tign i tindi
— fyrir fólkiö —
Þar er skrautlega máluö mynd
— fyrir fólkiö, fyrir fólkiö —
tra, la, la, la, la.
Ain bugöast um breiöan dal
— fyrir fólkið —
Hljótt þar náttúran hefur tal
— fyrir fólkiö, fyrir fólkiö —
tra, la, la, la, la.
Ekki man ég nú meira af þess-
um kveöskap, hann á aö vera
allur til á blööum i skrifborös-
skúffu heima hjá mér.
— Veiztu, hversu gamall þú
hefur verið, þegar þú ortir þetta?
— Ég mun hafa veriö um átta
ára gamall.
— Héizt þú svo uppteknum
hætti með yrkingar á barnsárum
þinum?
— Viö bræöurnir vorum aldir
upp viö ljóöaglauminn. Foreldrar
okkar voru bæði ágætlega hag-
mælt og kváöust iöulega á. Ég
kanneina visu, sem þau ortu eitt
kvöld, þegar þau voru háttuö og
sáu út um hliðarglugga til austur
fjallanna. Sólsett var I byggö, en
mikill roði á fjöllum. Þá varö
pabba þetta aö oröi:
Fallega gyllast fjöllin há
fögrum sólarroöa
Mamma anzaði af bragöi:
Hjarta mannsins hressir þá
himindýrö aö skoða.
Þannig var þetta, eins og ég
sagöi áöan, aö viö bræðurnir
vorum aldir upp viö ljóöakliö og
hrynjandi islenzkar tungu, enda
byrjuöum viö ungir aö yrkja, en
flest af þvi mun vera gleymt nú,
aö minnsta kosti þaö sem ég setti
saman. Þó man ég nokkrar visur,
sem ég orti I bændaskólanum á
Hólum, en þangað fór ég áriö
1915, þá átján ára gamall. —
Annars var þaö svo, aö viö
Siguröur vorum jafnan heima
fyrir kallaöir „litlu bræöur”, en
Hallgrimur og Benedikt „stóru
bræöur.” Þeir voru báöir miklir
námshestar en ég var fremur
seinn til lesturs, og á Hólum mun
ég hafa veriö heldur neöan viö
meöallag, enda voru þar garpar
miklir, eins ogtildæmis Siguröur
Greipsson, Guömundur Jósafats-
son og Þórólfur i Fagradal.
— Ekki munar nú neitt ýkja-
mörgum árum á ykkur bræðrun-
um, þótt aörir væru kallaðir
„litlu bræður” en hinir „stóru
bræður?''1
— Nei, það er alveg rétt. Ég er
tveimur árum yngri en Benedikt,
en þremur árum eldri en
Sigurður, sem var yngstur.
Hallgrimur var aftur á móti
elztur. Þess vegna var hægt aö
láta mig gæta Siguröar, þegar ég
var oröinn átta ára, en hann ekki
nema fimm.
Umfangsmikið opinbert
trúnaðarstarf, ásamt
eigin búskap
— Þú munt hafa byrjað búskap
þinn I Haga, en ekki á Hrapps-
stöðum, þótt þú hafir lengst átt
heima' á siðarnefnda bænum?
— Já, þaö er rétt, ég byrjaöi aö
búa i Haga árið 1923. Þaö sumar
kvæntistégGuörúnuScheving frá
Gagnstöö i Hjaltastaöaþinghá.
Hún var komin I beinan karllegg
fráLárusiScheving, sýslumanni i
Eyjafiröi, en þar sem hún var
kona, hlaut hún aö sleppa ættar-
nafninu. I Haga bjó ég i þrjú ár en
fluttist þá að Rauöhólum og var
þar i eitt ár i hálfgeröri hús-
mennsku hjá Guðmundi Guðjóns-
syni, sem þar bjó þá, en dó
skömmu seinna.
Arið 1927 fluttist ég svo i
Hrappsstaöi og keypti jöröina —
sattaö segja viö engin efiii, en ört
vaxandi ómegö. Þar hef ég átt
heima siöan, — þaö veröa fimm-
tiu ár á VQri komanda.
— Hvenær var það, Helgi, sem
þú hdfst þitt umfangsmikla starf
á vegum Búnaðarsam bands
Austurlands?
— Haustiö 1925 var ég út-
nefiidur af Búnaðarsambandinu
til þess aö fara til Reykjavikur á
námskeið, sem þar var haldið til
undirbúnings á framkvæmd jarö-
ræktarlaganna, en þau höföu
veriö samþykkt 1923. Viö vorum
tuttugu og fimm, hingaö og
þangaö af landinu, sem vorum á
þessu námskeiöi. Námskeiöiö
stóð I sex vikur, og kennarar voru
Metúsalem Stefánsson, fyrrum
skólastjóri á Eiöum, Sigurður
búnaöarmálastjóri frá Drafla-
stööum, Ragnar Asgeirsson og
fleiri. Okkur var kennt aö mæla,
„taka út,’jaröabætur,skipuleggja
framræslu og velja land til
ræktunar. Viö áttum aö feröast
um umdæmi okkar á hverju ári
og leiöbeina bændum hvar bezt
væri að rækta.
Um þetta leyti var veriö aö
handgrafa forarmýri hér á Vffils-
stööum, sem hét Vetrarmýri.
Þangað var fariö meö oldiur, og
þaö varö min fyrsta ferð hingaö
aö Vifilsstööum, en ekki hin
siöasta. En þaö var fariö meö
okkur viöar en að Vifilsstöðum.
Viö komum lika i Korpúlfsstaöi,
þar sem þá var veriö aö rækta
heilmikiö, og lika fórum viö til
Bessastaöa. Þá bjó þar Jón H.
Þorbergsson, siöar bóndi á Laxa-
mýri og þjóökunnur maður.
— Og eftir þetta ferð þú að
ferðast um og mæla jarðabætur
hjá bændum?
— Já, og geröi þaö samfleytt i
nærri þrjátiu ár, eöa til 1953.
Framan af árum annaðist ég
Langanesstrandir og Vopnafjörö,
en eftir lát Benedikts Blöndals
bættist viö mig allt svæöiö austur
aö Lagarfljóti.
— Hvar varst þú lengi að fara
yfir þetta gifurlega stóra svæði?
— Venjulega dugöi mér
mánuöur, meö þvi þó aö fara yfir
heiðarnar um nætur. Alltaf
feröaöist ég á hestum, utan
siöustu árin, þegar ég haföi jeppa
bil til umráöa og mann og mann
til aö aka.
En þaö var ekki nóg meö að
sjálft svæöiö væri stórt, heldur
var lika mjög mikið aö gera i
þessum ferðum. Þaö var til
dæmis algengt, aö ég yrði aö
skipta túnum.þarsem tvibýlivar
á jöröum og óglögg skipti, þannig
aö bændur greindi á um eignar-
rétt. Þetta tók alltaf mikinn tima,
og oft nokkurt þras. En ég haföi
umboö frá sýslumanni til þess aö
skera úr slikum deilumálum og
skipta túnunum, það hafði veriö
kvartað til hans, og svo skipaöi
hann mig til þess aö mæla túnin
og skipta þeim. Oftast komst ég
samt vandræðalaust frá slikum
■

Hrappsstaðir I Vopnafiröi. Hér hefur Helgi Gisiason átt heima „hartnær 1 hálfa öld”- elns °B seBlr 1 ágætu kvæði. Hér hefur hann unniö
meginhiuta ævistarfs sins, enda mun lengi sjást móta fyrir handaverKum hans á þessum stað. Timamynd Gunnar.
t