Fréttablaðið - 24.05.2006, Blaðsíða 20

24. maí 2006 MIÐVIKUDAGUR20
fréttir og fróðleikur
Svartfellingar komust í
fréttir í vikunni, þegar þeir
kusu sjálfstæði frá Serbíu.
En hver er þessi fámenna
þjóð, hver er saga hennar
og hvað er nú framundan?
Gríðarleg gleði braust út í Svart-
fjallalandi í byrjun vikunnar, þegar
ljóst varð að landsmenn kusu sjálf-
stæði frá Serbíu í þjóðaratkvæða-
greiðslu á sunnudag. Niðurstöðurn-
ar staðfesta aðskilnað síðustu
tveggja lýðveldanna af þeim sex
sem mynduðu gamla sambandsrík-
ið Júgóslavíu. Afar naumt var þó á
mununum og óttast sumir afleiðing-
ar þessa klofnings þjóðarinnar í
afstöðu sinni til sjálfstæðis.
Saga Svartfjallalands
Furstadæmið Svartfjallaland varð
að sjálfstæðu konungsríki árið
1878.
Eftir fyrri heimsstyrjöldina varð
það hluti af sameiginlegu konungs-
dæmi Serba, Króata og Slóvena sem
síðar fékk nafnið Júgóslavía, sem
þýðir „land Suður-Slava“. Nikola
konungur var gerður útlægur, en
Svartfellingar mótmæltu harðlega
og hófu blóðuga uppreisn sem
Serbar loks kæfðu árið 1925.
Í seinni heimsstyrjöldinni var
Svartfjallaland eina Evrópuríkið
sem tókst að brjótast undan oki her-
námsins. Frelsið varði stutt því
Þjóðverjar og Ítalir voru fljótir að
hasla sér völl þar á ný, en þúsundir
Svartfellinga flykktust í júgóslav-
nesku andspyrnuhreyfinguna.
Eftir stríð mynduðu Svartfjalla-
land og fimm ríki til viðbótar
Júgóslavíu á ný, í þetta sinn
undir stjórn kommúnistans
Josip Broz Tito, sem gaf sex
ríkjum og tveimur héruðum
Júgóslavíu takmarkað sjálf-
stæði árið 1974.
Árið 1989 steypti serbneski
leiðtoginn Slobodan Milosevic rík-
isstjórn Svartfellinga af stóli og
setti í staðinn stjórn sem studdi
hann í mannskæðu stríðunum sem
hófust eftir að Slóvenía, Króatía og
Makedónía lýstu yfir sjálfstæði árið
1991, og Bosnía ári síðar.
Svartfellingar voru þó ekki sátt-
ir við Serba, og árið 1997 rifti Milo
Djukanovic forsætisráðherra Svart-
fellinga samningum við Milosevic.
Tveimur árum síðar aðstoðaði
Djukanovic friðargæsluliða NATO
við áhlaupið á Serbíu vegna stríðs-
ins í Kosovo, og árið 2000 veitti
hann lýðræðislega sinnuðum stjórn-
málaflokkum Serbíu aðstoð, sem að
lokum leiddi til falls Milosevics.
Að undirlagi Evrópusambands-
ins var ríkjasambandi Serbíu og
Svartfjallalands komið á fót árið
2002, eftir að hin fjögur ríkin voru
orðin sjálfstæð. Sama ár var Milos-
evic handtekinn og færður fyrir
stríðsglæpadómstólinn í Haag í
Hollandi.
Djukanovic hefur barist fyrir
sjálfstæði lands síns, og á sunnudag
kusu Svartfellingar svo að rifta
sambandssamningnum við Serbíu.
Landsmenn
Um 650.000 manns búa í Svart-
fjallalandi og heitir höfuðborgin
Podgorica. Einn helsti atvinnuveg-
urinn er ferðaþjónusta, en atvinnu-
leysi er um 30 prósent.
Svartfjallaland er nú þegar að
miklu leyti sjálfstætt ríki og hafa
landsmenn eigin löggjöf og efna-
hag, og nota jafnframt aðra mynt
en Serbar.
Þjóðirnar tvær tala þó sama
tungumál, serbnesku, og tilheyra
flestir sömu trú, kristnu rétttrúnað-
arkirkjunni. Um 30 prósent Svart-
fellinga eru Serbar, og eru margir
þeirra mótfallnir aðskilnaði.
Afstaða Serbíu
Serbar eru um 10 milljónir og eru
flestir þeirra mótfallnir aðskilnaði
og telja Svartfellinga of fámenna
til að geta staðið sig sem sjálfstæða
þjóð. Sambandsslitin þýða jafn-
framt að Serbar missa aðgang að
sjó, því allar núverandi hafnir Ser-
bíu eru í Svartfjallalandi. Jafn-
framt eru Serbar nú uggandi um
framtíð Kosovo.
Kosovo er hérað innan Serbíu og
hafa íbúar þess, sem flestir eru
Albanar, lengi barist fyrir sjálf-
stæði. Óttast Serbar nú að sjálf-
stæði Svartfjallalands muni hvetja
Kosovo-búa til að leita eftir hinu
sama.
Hvað er framundan?
Ein helstu rök sjálfstæðissinna
fyrir aðskilnaði voru þau að Serbíu
yrði seint hleypt inn í Evrópusam-
bandið vegna afstöðu serbneskra
ráðamanna í garð Ratko Mladic.
Mladic er grunaður um víðtæka
stríðsglæpi og talið er að hann sé í
felum í Serbíu. Nýlega var undir-
búningsviðræðum um aðild Serbíu
að ESB frestað um óákveðinn tíma
því yfirvöldum hafði ekki tekist að
handsama hann og framselja til
alþjóðadómstóla.
Serbía erfir aðild að alþjóðleg-
um nefndum og ráðum en Svartfell-
ingar verða að sækja um aðild,
meðal annars að ESB. Jafnframt
verða löndin að skipta eignum á
milli sín, og stofna ný varnar- og
utanríkisráðuneyti.
FRÉTTASKÝRING
SIGRÚN MARÍA KRISINSDÓTTIR
smk@frettabladid.is
Svona erum við
Stúdentaráð HÍ hefur komið upp
risastóru skilti á horni Hringbrautar og
Sæmundargötu þar sem yfirvöld eru
krafin um úrbætur í húsnæðismálum
stúdenta. Á skiltinu segir meðal annars
að hlutfallslega séu um helmingi færri
stúdentaíbúðir hér en í nágrannalönd-
unum. Ásgeir Runólfsson er fram-
kvæmdastjóri SHÍ.
Hversu margir eru á biðlista eftir að
komast á stúdentagarða?
Eftir stærstu úthlutunina á hverju
hausti eru að jafnaði 600 stúdentar
enn á biðlista. Svo eru mjög margir
sem ekki sækja um vegna þess að þeir
vita hversu langur biðlistinn er.
Hvers vegna eru hlutfallslega svona
fáar stúdentaíbúðir á Íslandi?
Það er erfitt að finna einhverja eina
skýringu á því en það er ljóst að það
verður að bæta úr þessu því að fram-
boð lítilla íbúða á húsnæðismarkaði er
einnig mjög takmarkað á Íslandi.
Hvers vegna gripuð þið til þess ráðs
að setja upp þetta stóra skilti?
Við viljum með því benda á húsnæðis-
vanda stúdenta og fá skýr svör um
fyrirætlanir stjórnmálaflokkanna í
aðdraganda kosninganna.
SPURT & SVARAÐ
STÚDENTAÍBÚÐIR
Stúdentar vilja skýr svör
ÁSGEIR RUNÓLFSSON,
Framkvæmdastjóri SHÍ
> Fjöldi sveitarfélaga í sveitarstjórnarkosningum
Svartfjallaland fær
sjálfstæði á ný
MILO DJUKANOVIC Forsætisráðherra
Svartfjallalands. FRÉTTABLAÐIÐ/AP
© GRAPHIC NEWS
Langir biðlistar á barna- og unglingageðdeild
LSH hafa verið til umræðu í fjölmiðlum. Nú
bíða 98 börn eftir þjónustu og mál 30 annarra
eru í vinnslu hjá bráðateymi deildarinnar. Lang-
flest þeirra fara síðan á biðlista. Langt ferli getur
átt sér stað áður en barn eða unglingur kemst á
biðlista. Ragna Kristmundsdóttir, geðhjúkrunar-
fræðingur á BUGL og formaður bráðateymisins
þar, lýsir því.
Tvær leiðir eru inn á BUGL. Hin fyrri er
skilgreind sem bráðamál. Í þeim tilvikum eru
skilyrðin til þess að komast inn mjög ströng.
Þá er um að ræða sjálfsvígshættu. Stundum er
barnið þegar búið að gera tilraun en í öðrum til-
vikum hefur barnið rætt um sjálfsvíg. Svokallað
geðrofsástand flokkast einnig undir bráðamál,
en þá er viðkomandi haldinn ofskynjunum eða
ranghugmyndum. Þegar búið er að flokka tilvik
sem bráðamál taka tveir úr bráðateymi viðtal
við einstaklinginn og vakthafandi læknir er
kallaður til ef þurfa þykir.
Hin leiðin byggir á tilvísunum inn á BUGL,
þar sem einhver fagmaður svo sem sálfræðing-
ur, læknir eða skólahjúkrunarfræðingur skrifar
tilvísun á þar til gert eyðublað. Með henni eiga
að fylga þau gögn sem liggja fyrir um athuganir
sem gerðar hafa verið á barninu. Þegar að slík
tilvísun berst fer bráðateymið, sem skipað er
þremur einstaklingum, yfir tilvísunina, hringir
í foreldrana og fær upplýsingar hjá þeim um
hvernig staðan sé. Ef ekkert hefur verið gert, svo
sem að afla sálfræðimats hjá skólasálfræðingi,
eru foreldrar barnsins beðnir um að koma því til
leiðar að það fari fram. Eitt af hlutverkum teym-
isins er að kalla eftir nauðsynlegum gögnum,
sem liggja fyrir, en fylgja ekki tilvísuninni.
Þegar tilvísunin er tilbúin fer teymið með
hana á inntökufund sem sitja teymisstjórrar
göngudeildarteymis, deildarstjóri hjúkrunar á
göngudeild, yfirlæknir BUGL, bráðateymið og
ritari. Þar er málið kynnt og tekin ákvörðun um
hvort viðkomandi fer á BUGL, hvort hann fer á
biðlista eða í ákveðinn forgang.
FBL GREINING: INNTÖKUFERLI Á BUGL:
Bráðamál eða tilvísanir
10
5
79Fj
öl
di

20
4
1990 2002 2006
Réttu tækin í þrifin
Nilfisk-ALTO háþrýsti-
dælur á tilboðsverði
Nilfisk-ALTO C 100
Þrýstingur: 100 bör
Vatnsmagn: 440 l/klst.
6.888 kr.
Nilfisk-ALTO P 150 X-TRA
Þrýstingur: 150 bör
Vatnsmagn: 610 l/klst.
48.888 kr.
Vortilboð RVNilfisk-ALTO háþrýstidælur
R
V
62
06
B
Bjarnþór Þorláksson
bílstjóri RV
Tilboðið gildir út maí 2006
eða meðan birgðir endast.