Fréttablaðið - 24.05.2006, Blaðsíða 50

6
Þór Sigfússon, forstjóri Sjóvár, segir algera vendingu hafa orðið við einkavæðingu bankanna upp úr síðustu aldamótum. Við það hafi
íslensk fyrirtæki öðlast mikilvæga bandamenn við landvinninga erlendis.
Þór segir útrásina hafa einskorðast
við sjávarútveg og flugsamgöngur
allt fram á tíunda áratuginn. Við lok
síðustu aldar hafi síðan orðið alger
vending „Einkavæðing bankanna
var stærsti orsakavaldurinn. Þar
komu nýir aðilar að rekstrinum, sem
voru reiðubúnir að fjárfesta í hugviti,
þekkingu og áræði til þess að fara
erlendis með hugmyndir.“
Aðstoð bankanna var þó ekki
einungis fólgin í lánum, heldur voru
þeir beinlínis reiðubúnir að leggja
til hlutafé og alla þá aðstoð sem til
þurfti „Þá spretta fram margs konar,
fjölbreytt fyrirtæki. Í dag erum við
svo farin að sjá íslensk fyrirtæki
standa sig vel á sviðum sem engan
hafði órað fyrir að Íslendingar gætu
orðið sérstaklega góðir í.“
Þór segir að á þeim sex árum
sem liðin eru frá eiginlegu upphafi
útrásarinnar séu Íslendingar orðnir
markaðsráðandi, í Evrópu og jafnvel
heiminum öllum, á jafn ótrúlegum
sviðum og stoðtækjum, samheita-
lyfjum og ýmsu öðru.
Útrásin hefur haft gríðarleg áhrif
á íslensk fyrirtæki að mati Þórs.
Starfsmenn íslenskra fyrirtækja
starfi nú í alþjóðlegum teymum og
kynnist fyrirtækjarekstri án landa-
mæra. „Íslensk fyrirtæki eru nú með
um hundrað þúsund starfsmenn á
sínum snærum erlendis. Það segir
sig sjálft að það krefst allt annars
konar starfshátta og menningar.“
Reynslan besti kennarinn
Ekki hefur þó allt sem Íslendingar á
erlendum vettvangi hafa komið að
orðið að gulli. Þór telur að reynslan
sé besti kennarinn í þessum efnum
sem öðrum. Íslensk fyrirtæki hafi
lært af mistökum sem gerð hafi verið
og orðið sterkari fyir vikið.
„Mörg fyrirtæki fóru á sínum
tíma utan vegna þess að þeim vegn-
aði illa hér heima. Þau ætluðu að
freista þess að rétta sig af og gera til-
raunir. Síðan kom á daginn að þessi
fyrirtæki höfðu hvorki þær stoðir né
þekkingu sem til þurfti og gekk því
ekki sem skyldi.“
Þór segir íslensk fyrirtæki, mörg
hver í sjávarútvegi, jafnframt hafa
brennt sig á því að leita langt yfir
skammt. Fyrirtæki hafi verið komin
til Rússlands, Asíulanda og margra
þróunarlanda, þar sem vissulega
var þörf fyrir þekkingu þeirra og
fjármagn, en annað skorti. „Þegar á
reyndi voru innviðir landanna ekki
nægjanlega sterkir, fátt var af heið-
arlegu viðskiptafólki auk þess sem
samband við birgja reyndist erfiðara
en menn hafði órað fyrir. Margvísleg
vandamál komu upp sem ekki tókst
að leysa.“
Þá segir Þór fyrirtækin hafa skort
metnað og vilja til að fylgja ætlun-
um sínum eftir. Starfsmenn erlendis
hafi einangrast að nokkrum mánuð-
um liðnum og menn hafi að lokum
misst máttinn eða farið í önnur verk-
efni. „Menn ætluðu sér að fá mikið
fyrir lítið, svo vitnað sé í gamla
Miklagarðsslagorðið. Þeim bauðst
að kaupa fyrirtæki fyrir mjög lítið
fé, en síðan kom á daginn að þeim
peningum hefði verið betur varið í
margt annað. Fyrirtækin voru hrein-
lega illa rekin og áttu sér aldrei við-
reisnar von.
Þór telur íslensk fyrirtæki þó að
lokum hafa gert sér grein fyrir því
hvernig meta ætti góðan árangur.
Mikilvægt væri að ná góðri mark-
aðshlutdeild erlendis, til þess þyrftu
þau styrkar stoðir á heimamark-
aði. Þá hafi tækifærin verið nær en
marga grunaði.
Þær erlendu fjárfestingar sem
fyrst báru ávöxt hafi margar hverjar
verið tengdar fjármálastarfseminni
og hafi notið aðstoðar og trausts
hinna íslensku fjármálafyrirtækja.
„Sýnin var skýr. Stjórnendur hér
heima og starfsmenn erlendis töluðu
sama máli. Þá skipti máli að fyrirtæki
fóru að líta á sig sem alþjóðleg. Ef
keypt var fyrirtæki í Danmörku var
það gefið út að þótt fjármagnið væri
íslenskt yrði reksturinn danskur.“
Nokia-áhrif á næsta leiti?
Þór telur þó að ferlinu sé ekki lokið
og önnur vending, lík þeirri sem
varð í kringum aldamótin 2000,
kunni að vera framundan. Menn
séu smám saman að gera sér grein
fyrir að fjármagnsstreymið verði
að vera í báðar áttir. Innrás sé ekki
síður mikilvæg en útrás. „Forsætis-
ráðherra talaði á dögunum um að
nauðsynlegt væri að opna sjávarút-
veginn fyrir erlendum fjárfesting-
um. Útstreymi fjármagns sem hlut-
fall landsframleiðslu er gríðarlega
hátt hjá okkur, þrjátíu til fjörutíu
prósent, en innstreymið rétt undir
fjórum prósentum. Það er ýmis-
legt sem bendir til þess að innrásin
geti ekki orðið síður gagnleg fyrir
íslenskt samfélag.“
Erlendir fjárfestar sækjast þó
fæstir eftir markaðshlutdeild hér á
landi, heldur fremur þekkingu og
áræði íslenskra stjórnenda. „Við
eigum nú þegar tíu til fimmtán
íslensk fyrirtæki sem eru komin með
góða markaðshlutdeild á stórum
svæðum erlendis. Þetta eru einkum
þau fyrirtæki sem erlendir fjárfestar
horfa til.“
Þór spáir því einnig að hér
kunni svokallaðra Nokia-áhrifa að
verða vart í náinni framtíð „Með
Nokia-áhrifum vísa ég vitaskuld
til Finnlands þar sem mörg smærri
fyrirtæki sem byrjuðu sem einskon-
ar þjónustuaðilar fyrir Nokia, hafa
hreinlega orðið að stórum, sjálf-
stæðum fyrirtækjum.“
Þór telur að með því að þjónusta
stærri fyrirtæki á borð við Actavis
eða Baug, öðlist smærri fyrirtækin
dýrmæta reynslu sem síðar komi til
með að nýtast þeim „Ég á von á að
fyrirtæki, sem byrjuðu kannski sem
lítil ráðgjafar- eða þjónustufyrirtæki
við þau stærri, fylgi þeim eftir og
hasli sér sjálf völl á erlendri grundu.
Þannig gætu myndast fyrirtækja-
klasar hér heima á ákveðnum svið-
um. Hvort sem það er á sviði sam-
heitalyfja eða einhverju öðru.“
Einkavæðing bankanna
ruddi brautina
Þór Sigfússon, forstjóri Sjóvár og fyrrverandi framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs Íslands,
hefur fylgst grannt með íslensku útrásinni og skrifaði meðal annars um hana bók,
Straumhvörf, sem kom út í fyrra. Jón Skaftason ræddi við Þór og komst að því að
reynslan er oft á tíðum besti kennarinn.
Tilgangur skýrslunnar var að skoða
hvernig hafði tekist til með útrás
íslenskra fyrirtækja til Bretlands,
ávinninginn af henni og hver væru
einkenni íslensks og bresks við-
skiptalífs. Efni skýrslunnar er fengið
með viðtölum við yfirmenn í útrás-
arfélögunum Actavis, Bakkavör,
Baugi, Íslandsbanka, KB banka og
Landsbankans og breskra aðila.
Þá var einnig ætlun höfunda að
veita stjórnendum, sem eru að sækja
inn á þennan markað, og öðrum,
sem þangað kunna að sækja síðar,
innsýn í reynslu íslensku frum-
kvöðlanna.
Grunninn að útrás íslenskra
fyrirtækja er hægt að rekja til fjár-
málafyrirtækjanna. Í samtölum við
stjórnendur kemur fram að það sé
mat manna að einkavæðing banka-
kerfisins á Íslandi hafi losað um
miklar hömlur sem nýttust síðar til
útrásar.
Þá hefur ekki síður einkennt
útrásina að ungt fólk, sem kom með
reynslu og menntun frá útlöndum,
er í forsvari hennar.
Útrás Íslendinga til Bretlands
hefur fyrst og fremst miðast við að
sækja til Lundúna. Sóknin þang-
að byggist á þeim hugmyndum að
borgin veiti tækifæri til mikils vaxt-
ar, sem alþjóðleg viðskiptamiðstöð,
og opni þar með leiðir til annarra
markaðssvæða. Það hefur einnig
komið á daginn að íslenskir fjárfest-
ar héldu ekki til Lundúna til að opna
nýja starfsemi heldur til að færa út
þann rekstur sem fyrir var á Íslandi.
Breskir viðmælendur nefna að
eitt megineinkenni Íslendinga sé
það að þeir eru fljótfærir og óþol-
inmóðir en eigi aftur á móti auð-
velt með að taka skjótar og traustar
ákvarðanir sem falli vel í kramið
hjá Bretum, og leiti sífellt lausna
við vandamálum í stað þess að gef-
ast upp. Íslenskir stjórnendur segja
að það hafi reynst vel að aðlag-
ast aðstæðum með því að halda í
formfasta, enska viðskiptahætti
og blanda við það hinu hvatvísa
íslenska víkingaeðli.
Viðskiptaráð áætlar að á fyrstu
níu mánuðum síðasta árs hafi
Íslendingar fjárfest fyrir 200 millj-
arða króna á Bretlandseyjum. Hlýt-
ur það að vekja eftirtekt þegar haft
er í huga að landsframleiðslan er
um 950 milljarðar. Munar þar eink-
um um fjárfestingar Bakkavarar í
Geest og KB banka í Singer & Fri-
edlander.
Íslenskir fjárfestar eru nær und-
antekningarlaust sáttir við þær
fjárfestingar sem þeir hafa ráðist
í á Bretlandseyjum en viðurkenna
jafnframt að Róm verði ekki byggð
á einum degi. Til þess að ná árangri
í Bretlandi þurfi að setja sér lang-
tímamarkmið.
„Við vitum að við erum litlir, en
við látum það ekki trufla okkur. Við
erum hér af því að við höfum eitt-
hvað fram að færa og okkur dettur
ekki í hug annað en að við höfum
eitthvað fram að færa sem hefur
ekki verið reynt hér,“ sagði einn
viðmælandinn í skýrslunni.
Leiðin liggur til
Lundúna
Seint á síðasta ári kom út skýrslan „Útrás íslenskra fyr-
irtækja til Lundúna“. Skýrslan var gefin út af Viðskipta-
ráði Íslands í samvinnu við Bresk-íslenska viðskiptaráðið.
Sigrún Davíðsdóttir tók efnið að mestu saman en Þór
Sigfússon, núverandi forstjóri Sjóvár, og Halldór Benja-
mín Þorbergsson, hagfræðingur Viðskiptaráðs Íslands,
ritstýrðu.
KB banki keypti hinn breska Singer og Friedlander banka á 65 milljarða króna í fyrra. Hér
handsala þeir Sigurður Einarsson, stjórnarformaður KB banka, og Tony Shearer, forstjóri
Singer og Friedlander, kaupin.
■■■■ { íslensk útrás } ■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Tower Bridge í Lundúnum.