Fréttablaðið - 24.05.2006, Síða 56

MARKAÐURINN
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Hafliði Helgason RITSTJÓRN: Eggert Þór Aðalsteinsson, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Óli Kristinn Ármannsson
AUGLÝSINGASTJÓRI: Jónína Pálsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@markadurinn.is og aug-
lysingar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift
ókeypis með Fréttablaðinu á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Markaðurinn áskilur sér rétt til að
birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
eggert@markadurinn.is l haflidi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l
jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
24. MAÍ 2006 MIÐVIKUDAGUR16
U M V Í Ð A V E R Ö L D
S K O Ð U N
Bretar í skuldasúpu
Guardian | Í breska dagblaðinu Guardian segir
að allt að ein milljón manns í Bretlandi rambi á
barmi gjaldþrots eða 13 prósent landsmanna. Þá
situr einn af
hverjum fimm
f u l l o r ð n u m
Bretum, eða átta milljónir manna, í skuldasúpu.
Nema skuldir hvers þeirra 10.000 pundum og
meira að meðaltali. Þetta kemur fram í könnun
breska markaðsrannsóknarfyrirtækisins YouGov
fyrir breska ráðgjafafyrirtækið Thomas Charles.
Enn fremur segir í blaðinu að 1,7 milljónir manna
eigi í erfiðleikum með að ná endum saman í lok
hvers mánaðar. Segir blaðið að auðveldu aðgengi
manna að lánsfjármagni sé meðal annars um
kenna. Mestur hluti lána fólks eru fasteignalán en
önnur lán eru yfirdrættir í bönkum og greiðslu-
kortaskuldir. Sérfræðingar sem aðstoða þá sem
lent hafa illa í skuldasúpunni segja fjölda skuld-
ara hafa tvöfaldast á milli ára.
Dýr heimili
Forbes | Bandaríska viðskiptatímaritið Forbes gerir
fasteignaverð að umfjöllunarefni á vef sínum.
Ekki er þó um að ræða neinar venjulegar fast-
eignir fyrir Óla og
Gunnu eða aðra
meðaljóna heldur
dýrustu fasteign-
irnar vestanhafs. Um er að ræða svo dýrar fast-
eignir að einungis sárafáir einstaklingar hafa ráð
á að koma sér þvílíku þaki yfir höfuðið. Blaðið,
sem kannað hefur verð á dýrustu fasteignunum
vestanhafs síðastliðin sex ár, segir verðið rokka
frá rúmum 3,9 milljörðum íslenskra króna fyrir
villu á Manhattan til splunkunýs glæsihýsis í
nágrenni við hina ríku og frægu á Palm Beach
fyrir tæpa 8,9 milljarða króna. Síðasttalda eignin
og jafnframt sú dýrasta vestra er í eigu auðkýf-
ingsins Donalds Trumps. Tvær eignir eru jafnar
í 2. sæti en hver þeirra kostar tæpa 5,4 milljarða
íslenskra króna.
Ný skýrsla Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar OECD er enn ein stað-
festing þess að Seðlabankinn mun að óbreyttu hækka vexti sína
enn frekar til að halda aftur af þenslu í hagkerfinu.
OECD bendir á að ríkið verði að halda aftur af þenslunni með
aðhaldsaðgerðum. Þetta eru kunnuglegar athugasemdir sem ber
að taka alvarlega. Vöxtur hagkerfisins er farinn að reyna veru-
lega á framleiðslugetuna. Góðærið setur viðmið í samfélaginu og
þrýstingur er á að laun hækki. Hættan á verulegu ójafnvægi og
harðri lendingu í kjölfarið er því raunveruleg og þarf að taka af
alvöru og festu.
Síðasti áratugur hefur verið mikið hagsældarskeið í þjóðar-
búskapnum. Kaupmáttur launa hefur vaxið hratt og almennt eru
lífskjör hér með því besta sem gerist.
Vöxturinn hefur verið mikill og tak-
mörk fyrir því hvesu miklu er hægt
að kyngja í einu. Stjórnvöld verða því
að hægja á sprettinum ef ekki á illa að
fara.
Slíka tíma á að nýta til hagræðingar
á ýmsum sviðum. Enn eru tækifæri til
hagræðingar á fjármálamarkaði. Bæði
með því að taka skynsamlega á breytt-
um aðstæðum á húsnæðislánamarkaði
og láta einkareknu fjármálakerfi eftir
fjármögnun íbúðarhúsnæðis og samein-
ingu sparisjóða innbyrðis eða við aðrar
fjármálastofnanir. Það eru einfaldlega
engin rök fyrir því lengur að ríkið láni
öðrum en þeim sem þurfa félagsleg
úrræði fyrir íbúðarhúsnæði sínu.
Annað er hvenær næstu hagsveiflu
verður hleypt af stað. Þar skiptir veru-
legu máli að hagkerfið fái að anda áður
en ráðist verður í frekari stóriðjufjár-
festingu. Verði of hratt farið er hætta
á að uppsveifla af þeim völdum drepi
af sér aðra uppbyggingu atvinnu í land-
inu.
Tímarnir framundan eru varasamir
og mikilvægt að stjórnvöld taki af fullri
alvöru á því sem framundan er. Þar er
meira en svo í húfi að það leyfi veruleg pólitísk yfirboð í aðdrag-
andi komandi þingkosninga. Þar liggur sameiginleg ábyrgð stjórn-
ar og stjórnarandstöðu að halda aftur af yfirboðum komandi kosn-
ingabaráttu. Skattalækkunaryfirboð eins og þau sem sáust fyrir
síðustu kosningar mega ekki verða inntak kosningabaráttunnar.
Kosningaloforðin síðast, svo sem skattalækkanir og hækkun lána
Íbúðalánasjóðs, hafa reynst dýr og framhald þar á gæti leitt til
alvarlegs samdráttar.
Staða hagkerfisins leyfir ekki annað en að allir rói í sömu átt.
Hátt atvinnustig ætti að opna möguleika á endurskipulagningu hjá
hinu opinbera, án þess að afleiðingin verði atvinnuleysi. Tíminn
hefur verið illa nýttur, en þótt að undanförnu hafi verið þörf, þá er
nauðsyn nú. Við núverandi aðstæður væri í meira lagi óábyrgt að
nýta ekki eigin tækifæri til hagræðingar og auka lagalegt svigrúm
til hagræðingar annars staðar.
Hagvaxtarhorfur í heiminum eru góðar að mati OECD.
Aðhaldskrafa á
ríkisstjórnina áréttuð
Hafliði Helgason
Tímarnir framundan
eru varasamir og
mikilvægt að stjórn-
völd taki af fullri
alvöru á því sem
framundan er. Þar er
meira en svo í húfi
að það leyfi veruleg
pólitísk yfirboð í
aðdragandi komandi
þingkosninga. Þar
liggur sameiginleg
ábyrgð stjórnar og
stjórnaraðstöðu að
halda aftur af yfir-
boðum komandi
kosningabaráttu.
Verðbólga hefur vaxið hröðum
skrefum að undanförnu og hefur
nú náð 7,6% þegar litið er til 12
síðustu mánaða. Eins og kunn-
ugt er er Seðlabankinn á verð-
bólgumarkmiði sem miðast við
að halda verðbólgu stöðugri í
kringum 2,5%. Til þess að sinna
þessu hlutverki sínu beitir
Seðlabankinn skammtíma óverð-
tryggðum vöxtum en helsta vopn
hans í baráttu er trúverðugleiki
hans sjálfs og áhrif markmiðs
hans á væntingar. Hins vegar
hefur það vopn verið deigast
þegar bankinn þarf helst á því
að halda.
Að undanförnu hefur verið
töluverð og oft á tíðum mjög
gagnrýnin umfjöllun um fram-
kvæmd peningamálastefnu
Seðlabankans. Seðlabankinn
hefur vitanlega svarað því til
að hann hafi aðeins eitt mark-
mið samkvæmt lögum og beri
að framfylgja því. Þetta fyrir-
komulag verður síðan til þess að
Seðlabankinn verður einangrað-
ur frá þjóðfélagsumræðunni og
gagnrýni á framkvæmd stefn-
unnar gjarnan afgreidd sem van-
kunnátta eða sérhagsmunapot.
Í sjálfu sér þarf það ekki að
vera slæmt að Seðlabankanum
sé skýlt fyrir þrýstingi ýmissa
þjóðfélagshópa með þessu fyr-
irkomulagi, bara ef við værum
viss að hann hefði rétt fyrir sér.
Umræðan nú er til marks um
að trúverðugleikinn hefur beðið
hnekki og verðbólguskotið sem
nú gengur yfir grefur undan
honum.
Ástæðan fyrir því að allir
seðlabankar þróaðra landa
hafa verðstöðugleika ýmist að
opinberu eða óopinberu mark-
miði er sú að reynslan sýnir að
verðbólga hefur mjög skaðleg
áhrif á bæði efnahag og verð-
mætamat þjóða. Hagrannsóknir
hafa meðal annars sýnt að það að
lækka verðbólgu eykur hagvöxt.
Þannig hefur það góð áhrif til
lengri tíma að lækka verðbólgu
þótt það kunni að valda sársauka
til skemmri tíma litið.
Þegar umræður hófust um
töku beinna verðbólgumark-
miða seðlabanka um miðjan síð-
asta áratug var það jafnframt
útbreidd skoðun hérlendis sem
erlendis að verðstöðugleiki
leiddi sjálfkrafa til fjármálastöð-
ugleika. Það hefur þó sýnt sig
erlendis að fjármálalegur óstöð-
ugleiki getur hæglega byggst
upp þrátt fyrir lága verðbólgu
og að lág verðbólga geti jafn-
vel skapað falska öryggiskennd.
Ennfremur komu tvö kunnustu
skeið fjármálaóstöðugleika sög-
unnar, kreppan á þriðja áratugn-
um í Bandaríkjunum og þeim
tíunda í Japan í kjölfar verðstöð-
ugleika.
Skaðsemi verðbólgu fyrir
hagvöxt er fyrst og fremst
að hún brenglar hlutfallslegt
verð í hagkerfinu og þar með
ákvarðanir um fjárfestingar.
Verðstöðugleiki þýðir ekki að
verð allrar vöru sé stöðugt held-
ur að verðlag almennt hækki í
ákveðnum takti þótt verð hverr-
ar einstakrar vöru geti sveiflast
töluvert.
Sú skilgreing á verðbólgu sem
oft er sett fram er að of mikið
af peningum elti of fáar vörur
sem leiði til almennra hækk-
ana. Það skiptir síðan vitaskuld
máli fyrir hlutfallslegt verðlag
hvaðan peningaflæðið kemur,
til að mynda frá eignamörkuð-
um eða útflutningsframleiðslu
svo dæmi séu tekin. Samt sem
áður er lokaniðurstaðan ávallt
sú að hlutfallsverð brenglast og
þegar verðbólga síðan hjaðnar
og hlutfallslegt verð lagar sig
að raunverulegri eftirspurn í
hagkerfinu verður niðursveifla
þegar fjárfestingarmistök upp-
sveiflunnar koma í ljós.
Nú hins vegar vilja
Seðlabankar ekki líta til pen-
ingamagns við framkvæmd
peningastefnunnar. Ef litið er
til núverandi uppsveiflu vekur
vitanlega athygli að bindiskylda
Seðlabankans var lækkuð í árs-
byrjun 2003 og þar með gáttir
aukins peningamagns opnað-
ar. Síðan þá hefur tólf mánaða
aukning peningamagns í umferð
að meðaltali verið um 19%,
en það er rétt áratugur síðan
almennt var talið helsta mark-
mið Seðlabanka að hafa hemil
á peningamagni. Þessi aukning
í peningamagni kom vitaskuld
ekki strax fram í verðbólgu held-
ur hækkun eignamarkaða sem
skapaði auðsáhrif sem hafa nú
verið að koma fram.
EFNAHAGSLEGIR NAGGRÍSIR?
Eitt af því sem hefur verið mikið
rætt er hvort eðlilegt sé að miða
við vísitölu neysluverðs eins og
hún er reiknuð af Hagstofunni
við mælingu á verðstöðugleika.
Í mælingu Hagstofunnar vegur
fasteignaverð um 23%. Það er
vægast sagt ákaflega umdeilt
hvort seðlabankar eigi að miða
við eignaverð þegar þeir vinna að
verðstöðugleika.
Þeir sem mæla helst gegn
því benda á að ef eignaverð á
að vera inni í markmiðinu þurfi
seðlabanki að leggja mat á hvort
eignabóla sé til staðar eða ekki,
en það er eins og kunnugt er svo
gott sem ómögulegt nema eftir á.
Það er ekki komin nein reynsla á
að seðlabankar reyni þetta ann-
ars staðar frá, nema einna helst í
Japan þar sem þetta hefur gefist
illa. Íslendingar eru því tilrauna-
dýr í þessum fræðum.
Að auki hefur fasteigna fjár-
mögnun á Íslandi gengið í gegn-
um byltingu sem er einskiptis
aðgerð að undanförnu eftir því
sem bankar hafa hrundið einokun
Íbúðalánasjóðs og afnumið fjár-
magnshöft við fasteignafjármögn-
un. Það hefur valdið hækkun fast-
eignaverðs sem er kerfislæg og
ekki líkleg til að gerast aftur.
Þetta hefur valdið því að
Seðlabankinn hefur hækkað
vexti til að sporna við eigna-
verðshækkunum. Hærri vextir
hafa styrkt gengi krónunnar,
sem aftur á móti hefur hyglað
innflutningi á kostnað innlendrar
framleiðslu. Markmiðið að verð-
stöðugleika hefur þannig snúist
gegn eigin markmiði og riðlað
hlutfallslegt verð í hagkerfinu.
Afleiðingarnar sjáum við meðal
annars í miklum viðskiptahalla
sem enn á eftir að vinda ofan af.
Aðlögun íslenska hagkerfisins
er því engan veginn lokið, þótt
erlendir fjölmiðlar hafi misst
áhugann á Íslandi. Seðlabankinn
þarf að ná aftur markmiði og
endurheimta trúverðugleika
sinn, þá fyrst er hægt að fara að
skoða breytingar á framkvæmd
verðbólgumarkmiðsins.
Verðbólguskot og trúverðugleiki
Þórður Pálsson,
forstöðumaður
greiningardeildar
Kaupþings banka.
O R Ð Í B E L G
Skaðsemi verðbólgu fyrir hagvöxt er fyrst og fremst að hún brenglar hlutfalls-
legt verð í hagkerfinu og þar með ákvarðanir um fjárfestingar. Verðstöðugleiki
þýðir ekki að verð allrar vöru sé stöðugt heldur að verðlag almennt hækki í
ákveðnum takti þótt verð hverrar einstakrar vöru geti sveiflast töluvert.
VR og fleiri stéttarfélög styrkja þátttöku félagsmanna sinna á námskeiðinu.
“...hvergi áður náð jafn hárri ávöxtun á
tímasparnað ...”
Fylkir Sævarsson, 39 ára Iðnfræðingur.
“Í þessu er fólginn mikill tímasparnaður.”
Ester Ýr Jónsdóttir, kennari
“Hreinn tímaþjófur að láta það fram hjá sér fara.”
Rut Skúladóttir, 20 ára nemi.
Meiri tími – Aukið forskot – Sterkari sérstaða
Hvað segja nemendur okkar um námskeiðið:
Frábært, markvisst, hnitmiðað, krefjandi, mikil aðstoð, árangursríkt, góð þjónusta.
Nýtt námskeið - 6. vikna hraðnámskeið 7. júní
Akureyri 3. vikna hraðnámkeið 26. júní
Náðu árangri með okkur í sumar og skráðu þig á
sumarnámskeið Hraðlestrarskólans.
Skráning hafin á www.h.is og í síma 586-9400.
Gerum föst verðtilboð í fyrirtækjanámskeið
Betri leið til
að vinna á
tímaskorti