Fréttablaðið - 22.02.2008, Blaðsíða 22
22 22. febrúar 2008 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Kúbverski einræðisherrann Fídel Kastró lýsti yfir því 19.
febrúar, að hann hefði dregið sig í
hlé. Eins og í Norður-Kóreu ganga
völd þar syðra í erfðir, þó að
eftirmaður Kastrós sé ekki sonur
hans, heldur bróðir, Raúl Kastró.
Undir stjórn Kastrós hefur Kúba
breyst í sannkallað fátæktarbæli.
Landið er einnig lögregluríki.
Þetta kemur ekki á óvart. Hið
sama gerðist á Kúbu og annars
staðar, þar sem kommúnistar tóku
völd. Hitt er furðulegra, hversu
margir íslenskir róttæklingar eru
viðhlæjendur Kastrós. Til dæmis
reyndi aðaltalsmaður Samfylking-
arinnar í kosningunum 1999,
Margrét Frímannsdóttir, eitt sinn í
Kúbuferð að ganga á fund Kastrós,
þótt hann nennti ekki að taka á
móti henni. Sumir samkennarar
mínir í Háskóla Íslands hafa verið
sjálfboðaliðar á sykurekrum
eyjunnar.
Fjöldaaftökur og fangabúðir
Strax og Kastró hrifsaði völd í
janúarbyrjun 1959, hófst blóðbað. Í
tveimur stærstu fangelsum
Havana-borgar, La Cabaña og Santa
Clara, voru mörg hundruð fangar
leiddir fyrir eins konar alþýðudóm-
stól, dæmdir til dauða og teknir af
lífi. Kastró hafði lofað frjálsum
kosningum, en tilkynnti brátt, að
þeirra gerðist ekki þörf. Lýðræðis-
sinnar, sem höfðu í fyrstu unnið
með honum, hurfu hver af öðrum
úr stjórninni. Þeir voru ýmist
fangelsaðir eða flýðu til Bandaríkj-
anna. Óháð dagblöð hættu að koma
út. Ofsóknir hófust gegn kaþólsku
kirkjunni. Upplýstu miðstéttarfólki
leist ekki á blikuna. Rösku ári eftir
byltinguna hófst flóttamanna-
straumur til Bandaríkjanna.
Kúgunin færðist í aukana næstu
ár. Þeir samstarfsmenn Kastrós,
sem taldir voru luma á sjálfstæð-
um skoðunum, voru settir í
fang elsi eða skotnir. Rithöfundarn-
ir Heberto Padilla og Reinaldo
Arenas flýðu til Bandaríkjanna.
Skáldin Pedro Luis Boitel og
Armando Valladares voru send í
fangabúðir. Boitel veslaðist þar
upp og dó, en Valladares lifði af,
slapp til Bandaríkjanna fyrir
bænarstað Mitterrands Frakk-
landsforseta og skrifaði fræga
lýsingu á 22 ára vist í kúbverskum
fangabúðum, Against all Hope
(Gegn allri von). Öryggislögregla,
sem var stofnuð strax eftir
valdatöku Kastrós, hefur nánar
gætur á hugsanlegu andófi. Í
munni alþýðu manna heitir hún
„Rauða Gestapó“. Ein sveit
öryggislögreglunnar hefur það
hlutverk að drepa útlaga, sem
taldir eru hættulegir Kastró. Til
dæmis var Elias de la Torriente
myrtur í Miami og Aldo Vera í
Púertó Ríkó.
Viðskiptabann og heilsugæsla
Tölum blæðir ekki eins og
mönn um, en þær segja sitt. Fyrsta
áratuginn undir stjórn Kastrós
voru milli sjö og tíu þúsund manns
teknir af lífi af stjórnmálaástæð-
um og um 30 þúsund manns sendir
í fangabúðir. Það er ekki að furða,
að Kúbverjar hafa greitt atkvæði
„með bátsárunum“. Af 11 milljón-
um, sem telja sig Kúbverja, búa
tvær milljónir erlendis. Líklega
flúðu fleiri fátæktina en kúgunina.
En sama fólk og telur, að viðskipta-
banni Bandaríkjanna á Kúbu megi
kenna um fátæktina, hefur jafnan
haldið því fram, að suðrænar
þjóðir séu fátækar vegna viðskipta
við Vesturveldin. Báðar kenning-
arnar geta ekki verið réttar. Ég
hygg, að hin fyrri sé rétt. Frjáls
viðskipti eru öllum í hag. En
viðskiptabannið ræður ekki
úrslitum um það, að Kúba er
fátæktarbæli, enda stunda
Kúbverjar viðskipti við flestar
Evrópuþjóðir.
Aðdáendur Kastrós segja, að
heilsugæsla hafi batnað undir
stjórn hans. Í reynd er þrenns
konar heilsugæsla á Kúbu. Ein er
fyrir útlenda ferðamenn, sem
greiða í gjaldeyri, og hún er
prýðileg. Önnur er fyrir starfs-
menn kommúnistaflokksins, sem
hafa ekki heldur undan neinu að
kvarta. Hin þriðja er fyrir allan
almenning, og hún er hörmuleg.
Læknar og hjúkrunarfólk fá mjög
lág laun, tæki og lyf eru af
skornum skammti, sjúkrahús
yfirfull og aðbúnaður vondur.
Nokkrir sjúkdómar, sem hefur
verið að mestu útrýmt á Vestur-
löndum, svo sem berklar og
holdsveiki, láta þar aftur á sér
kræla. Barnadauði er lágur, vegna
þess að stjórnvöld reyna að halda
honum niðri með því að eyða
fóstrum, sem ekki eru líkleg til að
fæðast heilbrigð.
Hvar er eggjakakan?
Harðneskja sú, sem Stalín, Maó og
minni spámenn eins og Kastró
notuðu til að endurskapa skipulag-
ið eftir sínu höfði, er stundum
réttlætt með því, að ekki sé unnt
að baka eggjaköku nema með því
að brjóta eggin. En eggjakakan er
hvergi finnanleg á Kúbu Kastrós.
Baksturinn var til einskis.
Harðstjóri kveður
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Fidel Kastró
UMRÆÐAN
Orkumál
Í grein í Fréttablaðinu í gær leikur penninn í höndum Stuðmannsins og hinnar eilífu
vonarstjörnu Jakobs Magnússonar sem
bregður fyrir sig margháttuðum líkingum og
fer mikinn í því að gæða REI-málið spennu-
sagnakenndu yfirbragði og vantar ekkert
nema Hammondinn undir, taktfast slagverk
og jaríjaríreiiiiii í anda Strax eða Stuðmanna.
Búningar og sviðsljós hæfa stílnum, spennan
magnast og stuðið á sviðinu. Kynntur er til
sögunnar bjargvættur útrásar, vinur vina
sinna, réttur maður á réttum tíma í réttum partíum.
Að vera öpp tú deit er okkar innsta þrá.
Orkuveita Reykjavíkur er ekki viðskiptatækifæri.
Orkuveita Reykjavíkur er fyrirtæki í eigu almenn-
ings, samfélagsins. Orkuveita Reykjavíkur er ekki
til sölu. Hvorki að hluta eða í heild. REI er heldur
ekki til sölu en verður áfram í útrás. Með þekkingu
Orkuveitunnar og sambönd en líka í samstarfi við
einkaaðila þar sem það á við. Til að búa til betri heim.
Fyrir loftslagið, framtíðina og í anda þróunarsam-
vinnu. Hagnaðarvonin síðar eða jafnhliða. Búning-
arnir og partíin seinna.
Tuttugu og þrír milljarðar fyrir hvað? Jakob nefnir
sex milljarða virði REI núna en þar að auki var á
sínum tíma hluturinn í HS upp á 8,6 millj-
arða sem hefur verið afturkallaður og er
ekki lengur inni í REI. Einkaréttarsamning-
urinn til tuttugu ára var jafnframt reiknað-
ur upp á tíu milljarða í samrunaáætluninni
en nær ekki því máli í tilboði Glitnis. Það er
nú öll viðskiptasnilldin.Tíu pús 8,6 plús 6 eru
nefnilega 24,6 milljarðar en ekki 23. Við
eigum þetta allt ennþá og öll þau tækifæri
sem í því felast. Vildi Jakob selja?
Stjórnmál snúast um hagsmuni heildarinn-
ar eða eiga að gera það. Hagsmuni þess
almennings sem greiðir skatta til samneysl-
unnar. Samneyslan er ekki hugsuð til að
kaupa búninga eða halda partí heldur til að
tryggja stöðugt og gott samfélag. Það gerum við líka
með því að sjá til þess að okkar góða starfsfólk búi
við góð kjör í ögrandi starfsumhverfi. Líka starfsfólk
Orkuveitunnar og REI. Það er viðfangsefni næstu
vikna og mánaða að svo megi verða en nú heldur
hreinn hægri meirihluti um stjórnvölinn þar eins og í
borginni allri. Meirihluti Jakobs, Villa og Ólafs F.
Já, að vera í takt við tímann getur tekið á. Þar verð-
ur hver að gæta að sínu hlutverki. Fulltrúi almenn-
ings og hagsmuna heildarinnar verður að standa sína
vakt en aðrir sjá um stuðið og búningana hér eftir
sem hingað til. Búgalú og amen eftir efninu.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Í takt við tímann?
SVANDÍS SVAVARS-
DÓTTIR
S
á vinsæli tónlistarmaður Bubbi Morthens og Geir H.
Haarde forsætisráðherra sungu saman Lóa litla á Brú á
tónleikum sem tónlistarmaðurinn stofnaði til í baráttu
gegn kynþáttafordómum. Það framtak verðskuldar eftir-
tekt og eins hitt að forsætisráðherrann skuli leggja því lið
með þessum hætti.
Víðast hvar á Vesturlöndum hefur sambúð fólks frá ólíkum menn-
ingarheimum og af mismunandi trú verið pólitískt viðfangsefni í
áratugi. Í sumum tilvikum hefur aðlögun erlendra og jafnvel fram-
andi þjóðfélagshópa tekist með ágætum. Í öðrum tilvikum hefur
þessi þróun leitt til árekstra og illviðráðanlegra vandamála.
Þessi reynsla er ný af nálinni fyrir Íslendinga. Annað verður
ekki sagt en að hér hafi hlutirnir í stórum dráttum gengið vel og
fordómalaust fyrir sig. Einstaka brotalamir má þó finna. Árvekni
gegn fordómum er því þörf. Tónleikarnir sem hér er vitnað til eru
til marks um víðtækan og lifandi skilning á viðfangsefninu.
Aðfluttir Íslendingar hafa gegnt mikilvægu hlutverki. Hagsmun-
irnir af búsetu þeirra hafa þar af leiðandi verið gagnkvæmir. Ljóst
er til að mynda að annað hvort hefði verðmætasköpun orðið minni
hér á síðustu árum eða verðbólga meiri hefði þjóðarbúið ekki notið
vinnufúsra handa fólks af erlendum uppruna.
Hætta á að fordómar grafi um sig er þó alltaf fyrir hendi. Eigi vel
að fara er í raun og veru aðeins þörf á viðurkenningu allra sem hlut
eiga að máli á þremur grundvallarreglum. Þær eru: Lýðræði, tján-
ingarfrelsi og jafnrétti. Ef þessi gildi samfélagsins eru virt af fólki
ólíkrar trúar og af mismunandi menningarlegum uppruna á ekki að
vera hætta á alvarlegum þjóðfélagslegum árekstrum. Ágreiningur
um þau hlýtur á hinn bóginn að leiða til árekstra. Slíkur ágreiningur
slítur sjálfkrafa teygju umburðarlyndisins.
Danir stríða nú við vanda af þessu tagi bæði inn á við og út á við.
Lítill minnihluti innflytjenda í Danmörku sýnist ekki reiðubúinn til
að viðurkenna þessi þrjú höfuðgildi danskrar samfélagsgerðar. Það
nægir til að kveikja ófriðarelda.
Í tengslum við Múhameðsteikningarnar svonefndu á sínum tíma
sættu Danir viðskiptaþvingunum af ýmsu tagi. Nú eru slíkar hótan-
ir settar fram á nýjan leik. Tilgangurinn er að takmarka tjáningar-
frelsi.
Alþjóðasamfélagið hefur stundum sameinast um viðskiptaþving-
anir í baráttu gegn ofríki og skoðanakúgun. Með öðrum orðum
í þágu lýðræðis og mannréttinda. Stundum er þessu úrræði beitt
gegn þjóðum sem þykja ógna friði. Alþjóðasáttmálar heimila einnig
úrræði af þessu tagi til verndar dýrum.
Hitt er nýtt að efnahagslega áhrifaríkar þjóðir beiti smáþjóðir
viðskiptaþvingunum eða setji fram hótanir þar að lútandi til þess
að brjóta á bak aftur stjórnarskrárvarin mannréttindi eins og tján-
ingarfrelsi og jafnræðisreglu. Þróun af þessu tagi kallar á árvekni
og samstöðu.
Danir þurfa að finna að þeir standi ekki einir þegar sjálfum
grunngildum vestrænnar nútímamenningar er ögrað. Íslendingar
hafa skyldum að gegna á því sviði, ekki síst þegar vinaþjóðir eiga
í hlut.
Lóa litla á Brú getur líka verið áminning um að þessar fumreglur
má ekki veikja í samskiptum þjóða eigi þær hér eftir sem hingað til
að vera lykill að eðlilegum og árekstralausum samskiptum fólks af
ólíkum uppruna í sama samfélagi. Sums staðar þarf að brjóta niður
fordóma gegn tjáningarfrelsi.
Þrjár meginreglur:
Lóa litla á Brú
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Ósk
Guðni Ágústsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, hefur þungar áhyggj-
ur af stöðu efnahagsmála og hefur
margsinnis lýst þeim á Alþingi
síðustu daga og vikur. Finnst
honum ríkisstjórnin værukær
og hefur boðið fram aðstoð
flokks síns svo ná megi tökum
á ástandinu. Guðni ítrekaði
áhyggjur sínar í þinginu
í gær og það má heita
til marks um hve litla
tiltrú hann hefur á að
ríkis stjórnin geri eitt-
hvað í málinu að hann
sagðist vilja að forsætis-
ráðherra gæti sungið
erfiðleikana í burtu með
sinni fallegu röddu.
Draumur
Guðni hefur gripið til margs konar
líkinga til að lýsa andvaraleysi ríkis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum. Einn
daginn sagði hann stjórnina sofa
og að draumur hans væri að hún
vaknaði. Í gær hefur hann vísast séð
að draumurinn sá væri orðinn veru-
leiki því hann sagði stjórnina berja
hausnum við stein. Það gerir
varla sá sem sefur.
Fíkn
Formaður Samtaka
áhugafólks um spilafíkn
er býsna ósáttur við að
Birkir Jón Jónsson
hafi viður-
kennt að
hafa spilað
póker og að hann hyggist beita sér
fyrir að póker verði heimill að lögum.
Formaðurinn skilur lítt í Birki og segir
á Vísi að framganga hans sé síst til
þess fallin að hjálpa til í baráttunni
gegn spilafíkn. Hvað sem mönnum
finnst um þetta áhugamál Birkis er
ómögulegt að tengja það sjúkdómn-
um spilafíkn. Það er nefnilega
hægt að spila – og það upp
á peninga – án þess að
vera sjúkur. Og menn eiga
ekki að þurfa að velja sér
áhugamál og baráttumál
út frá sjúkleika annarra. Þó
þeir séu þingmenn.
bjorn@frettabladid.is