Fréttablaðið - 25.09.2008, Blaðsíða 34

25. SEPTEMBER 2008 FIMMTUDAGUR4 ● vísindavaka 2008
Eyðing koltvísýrings af manna-
völdum er talin ein af aðaláskorun-
um vísinda nútímans. Binding kol-
tvísýrings sem kalsíumkarbónat
í föstu formi í basalti getur verið
efnavarmafræðilega langvarandi,
sem og umhverfisvæn lausn.
Háskóli Íslands, Orkuveita
Reykjavíkur, Columbia-háskól-
inn í Bandaríkjunum og CNRS í
Toulouse í Frakklandi hafa gert
með sér samning um að standa
saman að þróun tækja og lausna
fyrir bindingu koltvísýrings í
berggrunn. Verkefnið felst í nið-
urdælingu koltvísýrings á niður-
rennslissvæði Hellisheiðarvirkj-
unar, fjölþættri rannsóknarvinnu,
ásamt jarðefnafræðilegum líkana-
gerðum.
Viðfangsefni rannsóknarinnar „Við eldumst öll“ eða „Líkams-
og heilsurækt aldraðra – íhlutunarrannsókn til bættrar heilsu og
betri lífsgæða“ er að kanna
líkamsástand og heilsufar
70 ára og eldri á höfuðborg-
arsvæðinu og í sveitarfé-
laginu Árborg.
Fjöldi þátttakenda í rann-
sókninni er 173 og er meðal-
aldur þeirra 78 ár. Mark-
mið rannsóknarinnar er að
kanna hvort sértækar íhlut-
unaraðgerðir í formi þjálf-
unar, næringarráðgjafar og
fræðslu í sex mánuði geti
stuðlað að bættri heilsu,
betra líkamsástandi og
bættum lífsgæðum og lífs-
stíl meðal hinna eldri.
Rannsóknin stendur nú
yfir, hófst á vormánuðum 2008 og lýkur í júlí 2009. Eftirfylgni-
mælingar verða síðan framkvæmdar einu ári eftir að íhlutunar-
og þjálfunartíma lýkur.
Við eldumst öll
Rannsóknin við eldumst öll hófst síðast-
liðið vor og lýkur í júlí 2009.
Verkefnið felst í niðurdælingu koltvísýrings á niðurrennslissvæði Hellisheiðar-
virkjunar. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Niðurdæling koltvísýrings í jarðveg
Í Háskóla Íslands verður sýnt
hvernig mæla má eðlisfræði-
legar stærðir með nemum og
koma gögnum yfir í tölvutækt
form.
Sjálfvirkar stýringar vélbúnaðar
byggja á því að hægt sé að mæla
ástand umhverfis. Er hægt að meta
ástand véla án þess að taka þær í
sundur? Er hægt að meta ástand
þeirra án þess að vera á staðnum?
Hvað með umhverfi þeirra?
Búnaður sem leysir þetta er
mikil vægur þegar ætlunin er að
fylgjast með eða stjórna vélbúnaði.
Til að afla þessara upplýsinga er
hægt að velja úr alls konar nemum
svo sem hita-, titrings-, hljóð-, og
þrýstingsnemum.
Á bás iðnaðarverk-
fræði, vélaverkfræði
og tölvunarfræði Há-
skóla Íslands verður
sýnt hvernig mæla
má eðlisfræðilegar
stærðir með nemum
og koma gögnunum
yfir í tölvutækt form.
Frekari úrvinnsluaðferð-
ir eru síðan notaðar til þess að
túlka upplýsingarnar og stýra vél-
búnaði. Vélbúnaður sem sér sjálfur
um að vinna úr og taka ákvarðanir
út frá þessum upplýsingum er oft
sagður búa yfir gervigreind. Tölvu-
stýringar á vélbúnaði verða sí-
fellt fullkomnari og notkun þeirra
eykst. Til dæmis eru tölvustýrðar
innspýtingar komnar í stað blönd-
unga og bílum er læst með fjar-
stýringum og rafmótorum.
Ástæður fyrir vinsældum tölvu-
stýrðs vélbúnaðar eru margar og
meðal helstu kosta er hversu hversu
ódýr hann er, léttur og þarfnast lít-
ils viðhalds. Rafmagnsmótorar eru
mikið notaðir til þess að færa
vélhluti frá einum stað
yfir á annan. Stýr-
ingar og reglun á
rafmótorum
skipta miklu máli varðandi virkni
búnaðar, til dæmis verða hreyfing-
ar rykkjóttar ef mótor er keyrður á
fullu afli og stöðvaður snögglega.
Á bás IVT verður sýnt hvernig
má nota PC-tölvu til þess að stýra
hreyfingum rafmótors (servo)
sem notaður er til þess að færa
vatnsglas frá einum stað yfir á
annan. Sýnt verður hversu miklu
máli góðar stýringar skipta, það
er hvernig mismunandi stillingar
geta breytt hegðun kerfis. Áhorf-
endur munu geta fengið að prófa
búnaðinn.
Merkileg mælitækni
og sjálfvirk stýritækni
Tölvu-
stýr-
ingar á
vélbúnaði
eru sífellt
að verða full-
komnari og notkun
þeirra að aukast. Til
dæmis eru tölvustýrðar
innspýtingar komnar í stað
blöndunga og bílum er læst með
fjarstýringum og rafmótorum.
NORDICPHOTOS/GETTY
Þessi risavaxna vélknúna könguló er gott dæmi um sjálfvirka stýritækni. Kóngulóin var nýlega til sýnis í Liverpool. NORDICPHOTOS/
AFP
Rannsóknarteymi CLARA-verkefnisins mun gefa áhugasömum
innsýn inn í nýstárlegt markaðsrannsóknatól á internetinu sem
hátæknisprotafyrirtækið Collective er að þróa í samvinnu við
Háskóla Íslands, Rannís, Sony
og The Coca-Cola Company.
CLARA-teymið er að gera til-
raunir með notkun PlayStation
3-tölva til gagnagreininga, þar
sem þær búa yfir miklu reikni-
afli sem hentar vel fyrir þá sér-
hæfðu gagnavinnslu sem fer
fram innan CLARA-kerfisins. Á
Vísindavöku mun teymið sýna
hvernig tólf samtengdar leikja-
tölvur geta hjálpað við að lesa
gríðarlegt magn af texta á stutt-
um tíma.
Playstation-tölvur
lesa internetið
Athyglisvert er hve hundahald þróaðist með ólíkum hætti í Noregi og á Íslandi
þrátt fyrir sameiginlega forsögu. FRÉTTABLAÐIÐ/RÓBERT REYNISSON
Vísindavakan er fyrir alla fjöl-
skylduna og fá heimilishundar
sína eigin rannsókn.
Þverfagleg samvinna Norska
dýralæknaháskólans og mann-
fræðings við Háskóla Íslands
snýst um hundahald í Noregi og
á Íslandi.
Það þótti áhugavert að gera
þennan samanburð vegna þess
hve hundahald þróaðist með
ólíkum hætti í löndunum tveim-
ur, þrátt fyrir sameiginlega for-
sögu.
Hundahaldið var skoðað út
frá sögulegum heimildum og
hvernig því er háttað í samtíma.
Norski dýralæknirinn Heidi
Sjetne Lund gerði tvær vett-
vangskannanir sem hvor um sig
tóku eitt ár, eina á Íslandi 2005
og 2006, og aðra í Noregi 2006
og 2007 og er sagt frá niðurstöð-
um hans á Vísindavökunni.
Samanburður á
þróun hundahalds