Réttur - 01.01.1953, Side 4

4
RÉTTUR
hjá boðum sundrungar og frelsistjóns: Þorgeir Ljósvetningagoði,
Hallur af Síðu, Einar Þveræingur, spekingarnir, sem síðan hafa
lifað í huga þjóðar vorrar og verið fyrirmynd beztu manna hennar
á hættustundum íslands. Þegar ritlist og stílsnilld síðan gerðu
mönnum fært að færa hugsanir, skáldskap og baráttu þessara
manna í letur og stíl, eignumst vér hin einstæðu snilldarverk,
Hávamál og Völuspá, íslendingasögurnar og Heimskringlu. Hugs-
anir og persónuleikar Eddu og íslendingasagna voru óhugsandi,
nema á grundvelli þess þjóðskipulags, sem enn var á íslandi tvær
fyrstu aldir þjóðveldisins, — þjóðskipulags, sem aðallinn á megin-
landinu þegar hafði rifið til grunna, einnig á Norðurlöndum, með
þeim afleiðingum, að engir nema íslendingar gátu skapað þær
bókmenntir, sem síðar hafa orpið bjarma á Norðurlönd, þó heið-
uriim bæri íslendingum einum.
Svo, þegar voldugustu höfðingjarnir höfðu sölsað undir sig jarð-
irnar frá bændum, lýðréttindin frá fólkinu, — safnað auði og
völdum á fáar hendur, rúð alþýðuna inn að skinninu, svikist um
það sögulega hlutverk sitt að halda við og efla skipastól landsins,
gloprað þannig í hendur útlendinga líftaug efnahagsins, gerzt
bandamenn og hirðmenn erlendra konunga, er ásældust drottin-
vald yfir íslandi, þá hafði erlent kúgunarvald náð því tangarhaldi
á yfirstétt vorri, sem það þurfti til að svifta oss sjálfstæðinu. Þá
gat það ráðið efnahagslífi voru með skipaferðunum og hótað að
svelta oss, ef við þrjózkuðumst. Þá gat það fyrirskipað hand-
gengnum höfðingjum, jafnvel að myrða beztu menn vora. Þá
gat það sýkt þjóðina með áróðri sínum, hrætt vankunnandi lýð
á heitum eldi helvítis, Rússagrýlu miðaldanna. Þá gat það ofsótt
alla þá, sem börðust fyrir frelsi þjóðarinnar, hálshöggið og brennt.
Það tók samt þrjár aldir að brjóta viðnámið og skapa á næstu öld-
um það ástand, að auðmýkt lúterskunnar og undirgefnin undir
konunginn og kaupmanninn væri barin inn í þá þjóð, sem eitt
sinn var fyrirmynd um frelsisást og uppreisnarhug í Evrópu.
í fimm aldir sökk þjóð vor dýpra og dýpra í eymd og ómenn-
62
^gu, — allt sem afleiðing af svikum innlendrar yfirstettar 1262
' j^^á^angi og yfirdrottnun erlends aðals- og konungsvalds. ís-
'•^nzí^'höfðingjastétt dó út, hún gat ei lifað við þá eymd, sem
..jSjJpjýð^n^fórði við. Svik höfðingjanna við þjóðina hefndu sín á
■iijwMjj^FÆð s,l4lfri- En Það la við að Þjóðin dæi sjáK út líka. Á
/irFi\fe>aríl^?‘?rji>rHíí hafði erlend kúgun og innlend svik komið þjóð
hennar óttuðust að nú væri úti um ísland.
Én þau afrelc, sem éitt sinn voru unnin, ljóð og sögur, sem um