Réttur - 01.01.1953, Page 36

36
RETTUR
búnaðarvara á innlendum markaði, og verður ekki um það deilt
að þar átti Sósíalistafl. drýgstan þátt í því samkomulagi, sem orðið
hefur bændum hagstæðara en nokkur önnur tilhögun, sem upp
hefur verið tekin á þeim málum.
Bændastéttin er minnug kreppuáranna frá f jórða áratug þessarar
aldar, þegar erlendur markaður brást, og kaupgeta innlendra neyt-
enda var svo lítil vegna lágs kaupgjalds, og ónógrar atvinnu, að
innl. markaðurinn gat ekki tekið á móti framleiðslunni, þótt hún
væri miklu minni en nú. Þá var leitað eftir samkomulagi við
neytendasamtökin, og varð það til þess að bæta úr brýnustu nauð-
syn í bili. Kom þá greinilega í ljós, að samvinna milli þessara
stétta var hið eina sem gat tryggt hagsmuni beggja. En þegar
styrjöldin var hafin og verðlag breyttist, svo sem raun varð á,
reyndist óhjákvæmilegt að taka þau mál til athugunar að nýju.
Fyrsta stigið í sambandi við þá athugun var skipun sex manna
nefndarinnar svo kölluðu sumarið 1943. Var hún skipuð þrem
fulltrúum frá Búnaðarfélagi íslands og þremur fulltrúum frá aðal-
neytendasamtökum Reykjavíkur. Nefnd þessi náði samkomulagi
um verðlagsgrundvöll landbúnaðarvara, er byggðist á því, að
bændur skyldu hafa sambærilegar tekjur og aðalvinnustéttir bæj-
anna. Það er athugavert að þessi hugmynd kemur fyrst fram,
þegar Sósíalistaflokkurinn er orðinn voldugt afl í verkalýðshreyf-
ingunni, og jafnframt orðinn að stóru pólitísku valdi á Alþingi.
Enda er það fullkunnugt öllum þeim er nálægt þessum málum
komu í það sinn, að það voru fyrst og fremst áhrif hans er þessum
úrslitum réðu. Þetta var hið svo nefnda sex manna nefndar sam-
komulag, sem bændastéttinni hefur þótt svo mikils virði, að vart
mun finnast einn einasti bóndi á öllu landinu, sem ljá vildi máls
á því að nema það úr gildi. Enda var hér um að ræða meiri viður-
kenningu á gildi þess starfs, er bændur inna af hendi en bænda-
stéttin hafði áður átt að venjast.
Þannig stóðu málin fram á árið 1944, er athuga skyldi verðlagn-
ingu landbúnaðarvaranna að nýju. Kom þá í ljós að landbúnaðar-
vísitalan hafði hækkað um 9,4%. Var þá Búnaðarþing kallað
saman í skyndi til þess að taka afstöðu til þessarar verðhækkunar.
Voru viðbrögð þess þau, að samþykkja eftirgjöf á þessum 9.4%,
sem verðið hefði átt að hækka samkvæmt vísitölunni. Var mikið
úr því gert, að þarna væri bændastéttin að fóma hluta af sínum
rétti til þess að bjarga þjóðinni frá hinu ægilega dýrtíðarböli.
Sannleikurinn var þó miklu fremur sá, að bændastéttin var að engu
spurð í þessu efni, heldur voru þeir fulltrúar sem hér um fjölluðu,