Réttur - 01.01.1967, Blaðsíða 10

trygginga, til samgöngumála og hagstjórnar,
svo að nokkur dæmi séu nefnd. Einnig sjálf
framleið'slan er orðin félagsleg í eðli sínu. En
um leið er stærð þjóðfélaga orðið næsta ör-
lagaríkt atriði; hvers konar félagslegt fram-
tak verður hægara viðureignar í stórum þjóð-
félögum; fjármagnið margfalt meira, skipu-
lagning auðveldari; þau geta ráðizt í risaverk-
efni á sviði tækni og vísinda eins og stórveld-
in sanna okkur. Og þá verður sú spurning
óhjákvæmilega áleitin og raunveruleg, hvort
hið litla þjóðfélag okkar geti staðizt, 'hvort
við séum ekki of fá til þess að rísa undir
sjálfstæðu ríki. I því sambandi verðum við
að gera okkur Ijóst að okkur nægir ekkert
minna en að halda til jafns við aðra eða gera
betur, einnig á sviði lífskjara og nútímamenn-
ingar. Okkur mun ekki stoða að reyna að lifa
á afrekum forfeðranna, gæta arfsins eins og
það er stundum orðað; við verðum að lifa
sem nútímamenn á öllum sviðum, að öðrum
kosti hreppum við örlög geirfuglsins, sem gat
ekki brugðizt við nýjum aðstæðum.
FÁMENNI
Áður en bollalagt er um þennan vanda íslend-
inga er ef til vill ástæða til að spyrja sjálfan
sig, hvort það sé keppikefli að svona fámenn
þjóð reyni að halda uppi sjálfstæðu samfé-
lagi, jafnvel þótt hún sé sérstæð menningar-
heild, hvort þetta markmið sé sjólfgefið. Flest-
um Islendingum mun vera runnin í merg og
blóð sú tilfinning og só metnaður að þetta sé
skylda okkar; og tilfinningar og sjálfsvirð-
ing eru raunverulegir eiginleikar og lífsnauð-
synlegir í fari þjóða ekki síður en einstakl-
inga; enginn nær neinum árangri án þess að
setja sér mark og keppa að því. En auk til-
finningar og vi'lja liggur sú staðreynd í aug-
um uppi að okkur bjóðast ekki aðrir kostir.
Engin önnur ríki munu nokkru sinni gera út
hjálparleiðangra af þeim ósíngjörnu hvötum
10
að gera okkur kleift að lifa nútímalífi; erindi
þeirra hingað munu ævinlega verða eigin-
gjörn, að tryggja sér eitthvað sem við höfum
yfir að ráða, ekki að auka hlut okkar heldur
að fá aðild að honum. Þau munu aldrei færa
okkur hetri kosti en við erum menn til sjálfir.
Og við skulum jafnframt minnast þess að sem
smáþjóð erum við í næsta góðum félagsskap; á
þessari öld stórveldanna eru það þrátt fyrir
allt smáríkin sem á ýmsum sviðum ná beztum
árangri frá mannlegu sjónarmiði, til að mynda
ýms nágrannalönd okkar í Evrópu. Þar eru
lífskjör jafnhezt, menntun almennust, jafnrétti
þegnanna raunverulegra en hjá stórþjóðun-
um, virðingin fyrir rétti einstaklingsins meiri.
Það er sízt af öllu ástæða til að harma það
hlutskipti að heyra til smáþjóð; spurningin er
sú ein hvort við hrökkvum til, smæstir allra
sjálfstæðra þjóða, þegar fáein gerviríki eru
undanskilin.
Það er okkur þannig í senn tilfinningamál
og kærkomin nauðsyn að yfirstíga þann vanda
sem fámennið bakar okkur í nútimaþjóðfélagi
þar sem sameiginleg átök þegnanna ráða æ
meiri úrslilum. Og hvernig eigum við þá að
standast okkar eigin smæð? Svarið við þeirri
spurningu er í rauninni sjálfgefið. Með því að
leggja saman krafta okkar, nýta getu okkar,
hæfileika og fjármagn á sem haganlegastan
hátt, reyna að láta sem minnst fara í súginn;
leggja á ráðin um það áf þekkingu og raun-
sæi, hvað gera þurfi og framkvæma síðan á-
kvarðanirnar stig af stigi á skipulegan hátt.
Þannig er nú þegar unnið að ýmsum þáttum
jjjóðmálanna, til dæmis menningarmálum og
samgöngumálum, svo að dæmi séu nefnd, og
við höfum á þann hátt náð árangri sem vekur
undrun útlendinga og við jmrfum sannarlega
ekki að blygðast okkar fyrir. Við höfum einn-
ig ráðizt í ýmsar stórframkvæmdir í atvinnu-
málum á jiennan hátt, til dæmis rafvirkjanir,
áburðarverksmiðju og sementsverksmiðju,
með góðum árangri. Samt er það enn eitt
helzta deilumálið í opinberum umræðum á
íslandi hvort beita eigi slíkum félagslegum