Réttur - 01.01.1967, Blaðsíða 15

mörgum þáttum öðrum. Það er til að mynda
rskyggileg staðreynd að svo er að sjá sem er-
lendir hermenn eigi að vera eilífir augna-
karlar á íslandi, hersetan varanlegt og eðli-
legt ástand til framlbúðar, áhrif hennar í þjóð-
lífinu æ fjölþættari, einnig á sviði menning-
armála, eins og dæmið af hermannasjónvarp-
inu sannar á ömurlegan hátt. Það mætti minn-
ast á það hvað íslenzkum valdhöfum hefur
verið ósýnt um að koma fram sem sjálfstæð-
ur aðili í a'lþjóðasamskiptum, fulltrúar full-
valda þjóðar með óháð mat á vandamálunum,
þótt við skyldum að sjálfsögðu aldrei ælla
tokkur smærri hlut á því sviði en við stöndum
fyrir. Það mætti ræða um vanda íslenzkrar
menningar á tíma fjölmiðlunartækni, ef við
viljum vera lifandi þátttakendur í menning-
arlifi samtímans en ekki fulltrúar neinnar út-
kjálkamenningar. En því læt ég mér nægja að
minna fyrst og fremst á atvinnumálin, að í
iðnaðarþjóðfélagi er efnahagskerfið undir-
staða alls annars; ef við reynumst ekki menn
til þess að starfrækja íslenzka atvinnuvegi
sem eflist og þróist til jafns við það sem ann-
arsstaðar gerist, munu vonir okkar um aðra
þætti íslenzks þjóðríkis ekki heldur rætast til
langframa.
Ég minnti á það í upphafi, að íslenzk tunga
og felenzk menning hefðu lifað þrátt fyrir
stjórnarfarslega áþján öld eftir öld, svo að
Rask fann þá eiginleika „hreina og kröpt-
uga“ á hverjum sveitahæ, vegna þess að þar
var sjálft bænda þjóðfélagið undirstaðan, og
sú efnahagslega undirstaða var þjóðleg þrátt
fyrir erlenda yfirstjórn. Hin efnahagslega
undirstaða nútímaþjóðfélags er iðnaðurinn
og þeir þættir sem honum eru tengdir, og ef
sú undirstaða brestur úr hendi okkar mun
fleira fylgja á eftir.
Jafnvel þótt hægl kunni að vera stundum að
sýna tímabundinn fjárhagslegan ávinning af
erlendum atvinnurekstri, skortir hann einnig
það öryggi sem þjóð verður að gera kröfu til
ef hún ætlar að vera langlíf i landi sínu. Nú
að undanförnu og oft á síðustu árum hefur
mátt heyra í útvarpi næsta lærdómsríkar
fréttir frá eynni Möltu í Miðjarðarhafi. Þar
býr þjóð sem er dálitlu fjölmennari en við,
og hún hefur um langt ökeið lotið brezkri for-
sjá. Þar hafa verið brezíkar herstöðvar og
flotastöðvar og ýmiskonar atvinnurekstur sem
hefur verið tengdur þeim athöfnum. Bretar
telja þessar stöðvar sínar orðnar úreltar og
óþarfar að verulegu leyti, þeir hafa verið að
draga saman seglin og ætla að gera það í enn
ríkara mæli. En þá hefur brugðið svo við að
evjarskeggjar hafa hafið örvæntingarfulla
‘baráttu gegn því að losna við erlent hernáms-
lið — af þeirri einföldu ástæðu að það er
atvinna þeirra og lífsviðurværi; þá skortir
innlenda atvinnuvegi sem risið geti undir nú-
tímaþjóðfélagi, samskiptin við erlent stór-
veldi eru orðin að náðaúbrauði. Þannig hljóta
samskipti þjóðar við erlenda aðila ævinlega
að vera; þau standa ekki lengur en útlend-
ingarnir telja sig hafa hag af þeim; hinir er-
lendu gestir láta atbafnir sínar mótast af
þröngum hagsmunum og eiga ekki til þá ó-
ræðu tilfinningu og skyldu sem bindur þjóð
við land sitt, fortíð sína og framtíð.
VARANLEGUR
VERULEIKI
Þessar bollaleggingar mínar eru ekki mæltar
af svartsýni. Við íslendingar höfum alla
ástæðu til að vera bjartsýnir. A það var bent
með ær-num rökum þegar fyrir hálfri öld, að
það væri óðs manns æði og stæðist hvorki
efnahagslega né félagslega, að kotríki eins og
við ætlaði sér sjálfstæði. Við höfum afsann-
að þær hralkspár ákaflega eftirminnilega um
skeið; við þurfum ekki að blygðast okkar í
samanburði við neina aðra fyrir þróunina
undanfarna áratugi. Ég er sannfærður um að
við getum áfram haldið okkar hlut i saman-
burði við aðra. En til þess þarf tvennt. í fyrsta
15