Réttur - 01.01.1967, Blaðsíða 22

er „orðið fátæklegt og auðlindir náttúrunnar,
eins og loft, vatn, ljós o. fl., eru orðnar tor-
gætar eða hafa spillzt.“
En auðkenni auðvaldsskipulagsins er að
það neyðir einstaklingana til að kaupa aftur
sem emÆaneytendur náttúruauðlindir sem þeir
hafa verið rændir af samfélaginu. — Hér er
átt við að þjóðfélagsöfl kapitalismans þyrpa
íbúunum saman í borgum umhverfis atvinnu-
fyrirtækin og spilla þar með stórlega umhverfi
náttúrunnar, en hins vegar hirða þau ekki um
að bæta íbúunum upp tjónið með félagslegu
átaki. Þau krefjast þess þvert á móti að hver
einstakur borgarbúi beri sjálfur kostnaðinn
af hinum nýju þörfum borgarinnar: að hann
skapi sér af eigin rammleik umhverfi er geti
veitt honum hvíld og næði frá ys borgarlífs-
ins; að hann greiði úr eigin vasa kostnaðinn
af sérmenntun sinni sem einkaframtakið hag-
nýtir sér í gróða skyni; að hann afli sér sjálfur
þeirra tækja sem starfsaðstæður og lífsskil-
yrði borgarinnar kalla á, s. s. einkabíls
(vegna fjarlægðarinnar, sem skilur á milli
heimilis og vinnustaðar og ófullnægjandi
strætisvagnaþjónustu) eða þvottavéla og barn-
fóstru (vegna þess að konan vinnur utan heim-
isins á daginn). Þessari einkaneyzlufyrirmynd
neyðir kapitalisminn upp á borgaíbúann vegna
þess að gróðahvötin er driffjöður skipulags-
ins. Auðmagnið þefar uppi allar þær þarfir
sem nokkur gróðavon er í og leitast jafnframt
við að fullnægja þeim þörfum, sem í eðli sínu
eru orðnar félagslegar, í formi einkaneyzlu,
þ. e. í gróðaskyni. Vanræksla hinna sameig-
inlegu þarfa leiðir beinlínis af eðli skipulags-
ins þar sein þeim „verður yfirleitt ekki full-
nægt eftir hreinum markaðslögmálum.“ Frá
sjónarmiði hvers eínstaks kapitalista er sú
fjárfesting „óarðbær“ sem rennur til þess að
fegra borgarumhverfið, til byggingar barna-
heimila, skóla, sjúkrahúsa, bóka- og listasafna
-— í stutlu máli sagt: hvers konar fjárfesting
er miðar fyrst og fremst að því að þroska það
sem mannlegast býr í hverjum einslaklingi og
gefur ekki af sér beinan verðmætisauka.
22
ÓSTJÓRN AUÐMAGNSINS —
OFVÖXTUR VIÐSKIPTALÍFSINS
Með hliðsjón af framansögðu er ómaksins
vert að gefa því gætur — ekki sízt þar sem í
'hönd fara alþingiskosningar — hvernig nú-
verandi ríkisstjórn hefur sinnt hinum sam-
eiginlegu þörfum á sjö ára löngum valdaferli
sínum. Hvaða áhrif hefur viðreisnarstefnan —
hin fyriihugaða og yfirlýsta viðreisn einka-
framtaksins — liaft á félagslegt framtak ríkis
og bæja? Hvaða áhrif hefur viðreisnarstefn-
an haft á hlutfallið milli einkageirans og einka-
neyzlunnar annars vegar og samfélagslegrar
neyzlu hins vegar?
Hér gefst ekki rúm til að fjölyrða um við-
gang einkaframtaksins á sviði framleiðsluat-
vinnuveganna. Til glöggvunar á því sem á eftir
kemur skal aðeins minnt á eftirfarandi:
— Viðreisn einkaframtaksins í sjávarútvegi
'og fiskiðnaði, þ. e. aðal útflutningsgreinunum,
hefur gjörsamlega mistekizt. íslenzkir fisk-
framleiðendur eru nú orðnir enn meiri bón-
bjargarmenn almannafjár en þeir voru í tíð
hinnar mjög svo bölvuðu vinstri stjórnar. Sam-
anlagðar uppbótargreiðslur til þeirra nema,
skv. síðasta „bjargráðafrumvarpi“ ríkisstjórn-
arinnar, samtals 640 millj. kr.
— Jafnframt því sem viðreisnarstjórnin hef-
ur þverbrotið grundvallarreglur sínar og tek-
ið að ala þetta einkaframtak á almannafé,
hefur hún þráfaldlega neilað samfélaginu um
íhlutunarrétt um hvernig fénu skuli varið og
staðið gegn ítrekuðum tillögum sósíalista um
vísi að opinberri áætlunargerð.
— Viðreisnarsljórnin liefur lialdið uppi
skipulagðri herferð á hendur opinberum fyrir-
tækjum og bæjarútgerðum. Ifún hefur látið
undir liöíuð leggjast að beita sér fyrir end-
urnýjun togaraflotans sem minnkað hefur um
nær % á valdatíma hennar. Þar með hefur
hún í rauninni höggvið að rótum sjálfstæðs
þjóðarbúskapar á Islandi og komið útflutn-
ingsatvinnuvegunum á kaidan klaka.
Vanræksla sjálfra undirstöðuatvinnugreina