Réttur - 01.01.1967, Side 13

og fremst atvinnulífiÖ, og láta þar engar til-
viljanir ráð'a? Við erum á einhverjum beztu
fiskveiðislóðum heims í miðju Norðuratlanz-
hafi; er ekki einsætt að okkur á að vera í lófa
lagið að stunda togaraútgerð með betri ár-
angri en öðrum? En ber okkur þá ekki einn-
ig að breyta þeirri vitneskju í athafnir af
ráðnum hug, kaupa nútímaleg skip, gera þau
út og miða hagstjórnina við að gera þá út-
gerð klei’fa — í stað þess að horfa á það að-
gerðarlausir að einn meginþáttur fiskveiða
trosni sundur fyrir augunum á okkur, vegna
framtaksskorts og dægursjónarmiða. Við höf-
um á grunnslóðum einbver gjöfulustu fiski-
mið heims og tök á að afla betra hráefnis en
nokkrar aðrar þjóðir; afköstin á sjómann eru
hér margfalt meiri en í nokkru öðru landi;
ber okkur ekki að nýta þessa aðstöðu af ein-
beittni og viljáfestu og margfalda verðmætin
með fjölþættum og nútímalegum fiskiðnaði,
í stað þess að láta duttlunga einkareksturs og
bagfræðilegar kreddur koma útvegi og iðnaði
í þvílíkan vanda að heldur við stöðvun? Ber
oíkkur ekki að meta á raunsæjían hátt livaða
verkefni okkur henta bezt og sameina síðan
krafta okkar um að vinna þau verk?
Eg er hér að mæla með áætlunarbúskap, ekki
af almennum fræðilegum og pólitískum á-
stæðum, þótt skoðanir minar um þau efni
séu kunnar, heldur af þeirri einföldu ástæðu
að ég tel þvílíkan áætlunarbúskap einustu leið
íslendinga til þess að halda til jafns við aðrar
þjóðir. Aætlunarbúskapur er að vísu hvar-
vetna í sókn, jafnt í kapitalistaríkjum sem sós-
íalistískum, en jafnvel þótt hann tíðkaðist
hvergi held ég að hann væri samt eina svarið
við þeirri spurningu hvernig jafn örsmá þjóð
og íslendingar geti baldið sínum hlut í sam-
skiptum við önnur ríki. Við yrðum að finna
liann upp ef hann væri ekki til. Við höfum
ekki efni á því að sóa kröftum okkar og fjár-
munum í höpp og glöp, skipulagslausa gróða-
keppni örsmárra framtaksmanna, í þann ó-
skapnað sem hagkerfi íslendinga hefur verið
og er enn. Við verðum að finna leiðir til sam-
vinnu og eðlilegrar samstöðu um þau megin-
atriði sem eru hornsteinar þjóðfélagsins, og
ég held að slík samvinna sé á engan hátt fjar-
læg skapferli íslendinga, þótt við séum sem
‘betur fer einnig góðir einstaklingshyggju-
menn.
HÁLFNÝLENDUR
'Það er mikill siður hér á íslandi að haga al-
mennum stjórnmálaumræðum eftir aðstæðun-
'um í hinum stóra heimi, láta áttirnar austur
og vestur skipa sér í fylkingar eins og tíðkað-
ist á tímahili kalda stríðsins, og víst ber okk-
ur að lifa með í stormum samtímans. En við
skulum jafnframt gera ökkur ljóst að aðstæð-
ur íslenzku þjóðarinnar eru svo sérstæðar að
okkur mun aldrei henta að apa eftir aðferðir
'annarra og stærri þjóðfélaga, allar fræðikenn-
'ingar verður að endurmeta í samræmi við
íslenzkar aðstæður. Allir hérlendir stjórn-
málaflokkar verða að miða stefnu sína við
nauðsyn og vandamál okkar einna, eftir því
einu hvort þau duga því markmiði okkar að
vera sjálfstæð þjóð til frarrlbúðar. Henti fræði-
kenningarnar ekki til þess eru þær gagnslaus-
ar hér á íslandi, hversu sjálfsagðar sem þær
kunna að vera taldar í öðrum þjóðfélögum.
Og það má aldrei henda nokkurn íslending
'að vera svo kreddufastur að ríghalda sér í
einhverja fræðikenningu þótt jafnt heil-
'hrigð skynsemi sem reynsla sanni að 'hún leys-
ir ekki 'hin sérstöku vandamál okkar.
Því hefur mér orðið svo tíðrætt um þessi
atriði að ég held að íslendingar standi á
krossgötum, að það muni skipta sköpum hver
'leið verður valin. Það var eitt helzta markmið
þeirra manna sem enduúheimtu fullveldi okk-
ar fyrir hálfri öld að tryggja landsmönnum
'full yfirráð yfir öllum atvinnuvegum sínum;
það voru meira að segja sett sérstök lög sem
'bönnuðu erlendan atvinnurekstur 1 landinu.
*í fyrra var vikið frá þessari meginreglu á
13