Réttur - 01.07.1973, Blaðsíða 48

skriftum þeirra. Það var því hlutverk annarra
aðila að knýja hér á, svo að baggamun réði.
Þessir aðilar voru Húnvetningar og Þingey-
ingar. Riðu Húnvetningar á vaðið undir for-
ystu þingmanns síns, Páls Yídalíns í Víðidals-
tungu, en hann skoraði á Halldór að loknum
fundi Húnvetninga á Þingeyrum 20. septem-
ber 1872 og síðar Þingeyinga á Stóru-Tjörn-
um 29. október að boða til Þingvallafundar í
nafni Þjóðvinafélagsins.
Snarpur baráttuhugur ríkti meðal Norð-
lendinga um þetta leyti og vildu þeir að
væntanlegur Þingvallafundur yrði n.k. þjóð-
fundur eða jafnvel stjórnlagaþing, er semdi
frumvarp til stjórnarskrár og sendi konungi
það milliliðalaust. Yrði með því staðfest, svo
að ekki yrði um villzt, hver vilji þorra lands-
manna væri. Vildu þeir þar með hnekkja ó-
rökstuddri staðhæfingu konungsmanna á Al-
þingi 1871, að tillögur meirihlutans á þingi
hefðu ekki að baki sér almennan vilja þjóð-
arinnar. Nú skyldi sem sagt ummælum kon-
ungsmanna hnekkt á þann hátt, að lengi yrði
munað. Og einmitt til þess að sýna, að hér
væri ekki meirihluti á Alþingi að berja fram
sjónarmið sín, er ekki væri í samræmi við
þjóðarviljann, skyldi hver sýsla kjósa 2 full-
trúa á fundinn og væru þeir ekki úr hópi al-
þingismanna.
Þess er og að geta, er sýnir, hversu mikil
róttækni bjó með mönnum, að nú komu mjög
á dagskrá hugmyndir um samband Islands
og Danmerkur, er stefndu í átt til „personal-
union” eða eingöngu konungssambands, og
var þar þó að mörgu leyti farið í fótspor
þeirra róttæku tillagna, sem fram höfðu kom-
ið á Þingvallafundi 1850 um Island sem
„frjálst sambandsland" Danmerkur. Þetta
sjónarmið, sem norðanmenn settu nú á odd-
inn í baráttugleði sinni, hefur líklega sett ugg
að Halldóri Kr. Friðrikssyni og hann og fleiri
óttazt, að nú yrði rasað um ráð fram, ein-
192
göngu til skaða fyrir stöðu íslendinga. í stað
þess ætti að halda sér við tillögur Alþingis frá
undanförnum árum, styðja þær og styrkja á
Þingvallafundi, ef til hans kæmi, og til þess
að halda landsmönnum innan þess rarnrna
treysti hann Jóni Sigurðssyni bezt eins og á
stóð, enda segir Halldór í bréfi til hans 23.
mari:„Þeir hafa fengið mig til að stefna til
Þingvallafundar og það gjöri ég í því trausti,
að þú verðir þá kominn og getir farið þang-
að."
Halldór Kr. Friðriksson boðaði nú til fund-
arins með bréfaskriftum til alþingismanna
eða forystumanna í héraði, þar sem þingmað-
ur var ekki fyrir. Var ætlazt til þess að al-
þingismenn væru ekki kjörnir til fulltrúa,
þótt auðvitað væri gert ráð fyrir, að sem
flestir þeirra sækm fundinn. Opinbert fund-
arboð kom þó ekki í Þjóðólfi fyrr en 5. júní,
þar sem Halldór sem þingmaður Reykvík-
inga boðar til kjörs á 2 fulltrúum fyrir
Reykjavík, en fundurinn skyldi hefjast 26.
júní. I blaðinu kemur fram nokkur óánægja
með það, hversu seint Reykvíkingar hafi
fengið að vita um fundinn, en segir, að „úr
hinum fjarlægari héruðum hafi komið á-
reiðanleg boðun um Þingvallafund jænna."
Ahugi mikill virtist ríkjandi hvarvetna og
höfðu sýslufundir kosið fulltrúa sína um vor-
ið. Segir Þjóðólfur, að héraðafundir hafi verið
fjölsóttir víða og að „vart muni nokkru sinni
hafa verið með jafnríkum og almennum á-
huga og samtökum til stofnað sem nú, eftir
þvi sem fregnimar segja víðsvegar að."
III.
Þingvallafundurinn hófst á tilsettum degi,
26. júní og stóð fram til hins 29- Var hann