Réttur - 01.01.1977, Blaðsíða 60

menn og stjórnmálafrömuði að íslendinga væri
erfitt að ala upp og smæð og ófullkomleika hinnar
íslensku lögreglu. Bjarni hafði orðið fyrir hnjaski
við Sjálfstæðishúsið 1946; kunnugir telja að það
hafi setið i honum lengi. Svo mikið er víst að hann
var í þeim hópi manna sem átti frumkvæðið að
liðssafnaðinum 30. mars 1949. Ákvörðun um hann
var tekin nærri tveim mánuðum áður, mörgum vik-
um áður en ákvörðun hafði verið tekin um það að
ganga i Nató, mörgum vikum áður en íslenskir
ráðamenn höfðu fengið vitneskju um megininni-
hald Nató-sáttmálans, mörgum vikum áður en hann
var fullsaminn.
Er þá komið að næsta kafla þeirrar þókar sem
hér hefur verið gerð að umtalsefni.
„LEYST ÞETTA MÁL MEÐ VALDI ..
Þeir sem báru og bera ábyrgð á átökunum 30.
mars 1949 eru þáverandi ráðamenn. Þeir hafa sjálf-
sagt ekki allir verið nákvæmlega samstíga, mis-
jafnar forsendur hafa verið fyrir afstöðu þeirra.
Hópurinn lengst til hægri var innan Sjálfstæðis-
flokksins, einkum úr Heimdalli. Þessi hópur taldi
nauðsynlegt að setja á svið á Islandi einskonar
„ríkisþingsbruna" — til þess að ala þjóðina upp.
Þetta kemur vel fram í bókarhluta PHJ. Við um-
ræðurnar á alþingi 31. mars sagði Brynjólfur
Bjarnason að rikisstjórnin teldi sig ,,þurfa á slíkum
próvókasjónum að halda til þess að fá átyllu til
ofsókna yegn Sósíalistaflokknum og verkalýðs-
hreyfingunni." Einar Olgeirsson sagði í þingi sama
dag: ,,Við þekkjum það hér að stjórn, sem hagar
sér eins og þessi vill skapa eitthvað svipað rikis-
þingsbrennunni." Þessi „kenning" forsprakka ís-
lenskra sósíalista, er í rauninni staðfest í þessum
orðum eftir Eyjólfi Konráði Jónssyni í bókarhluta
PHJ: „Sjálfum þótti mér sem þessi átök væru óhjá-
kvæmileg, þau hefðu verið söguleg nauðsyn í
þróuninni — nú þurftum við ekki að óttast þá
lengur.“ Þetta var mat Eyjólfs Konráðs árið 1976
á atburðum 30. mars 1949. Og Ásgeir Pétursson
segir einnig í viðtali við PHJ: „Lýðræðissinnar höfðu
sýnt það og sannað, að þeir gátu fylgt liði og
þeir höfðu sýnt styrk sinn; leyst þetta mál með
valdi úr því að byrjað var að beita valdi ....“
Sjónarmið þessara tveggja manna hafa áreiðan-
lega verið ríkjandi í stórum hluta SKjálfstæðis-
flokksins. Næstir þessum mönnum komu svo þeir
sem ekki létu slik viðhorf uppi en fóru fram í
skjóli rússagrýlunnar, sem löngum hefur orðið
slikum mönnum gagnleg. Sameinaður gerði svo
Sjálfstæðisflokkurinn bandalag við forystulið Al-
þýðuflokksins og Framsóknarflokksins, báðir síð-
arnefndu flokkarnir voru þó klofnir eins og drepið
var á í fyrri hluta þessarar greinar.
Óhappamennirnir á ysta hægri kanti réðu ferð-
inni í þeim átökum og undirbúningi þeirra sem lýst
er í bókinni 30. mars. Þeir hófu skipulagningu
hvitliðsins mörgum vikum áður en ákveðið var að
ísland gerðist aðili að Atlanshafsbandalaginu.
ÁKVEÐIÐ ÞEGAR 14. MARS
„AÐ SAFNA LIÐI'
Skal það nú rakið nokkuð eftir PHJ:
14. febrúar 1949 gengust Sjálfstæðisfélögin í
Reykjavík fyrir almennum fundi og „er nú Ijóst
að eftir þann fund, þegar flestir fundarmenn yfir-
gáfu salarkynni Sjálfstæðishússins, settust sex
menn á rökstóla „í litla salnum' 'og mun þar fyrst
hafa komið fram sú hugmynd að nauðsyn bæri
til að safna liði, sem væri reiðubúið að „vernda
alþingi" og sjá til þess að starfsfriði þess yrði
ekki raskað þegar til hugsanlegrar umræðu um að-
ild Islands að bandalaginu kæmi. Þeir menn sem
þarna ræddu saman voru Ólafur Thórs, Bjarni
Benediktsson, Jóhann Hafstein, Ásgeir Pétursson
og tveir menn aðrir, en um nöfn þeirra er ekki
vitað fyrir vist en liklegt að þeir hafi verið tveir af
þingmönnum flokksins." (Bls. 148). „Það varð nið-
urstaða fundarins að ekki einungis væri þetta unnt
(að safna liði — innskot mitt. s.) heldur og sjálfsagt
og munu nokkrir menn — tveir eða þrir í fyrstu en
síðan fleiri hafa unnið að þvi upp úr miðjum febrú-
ar og fram til 30. mars að koma slíku liði saman."
(148).......kveikjan að slíkum liðsafnaði kom
úr hópi „lýðræðissinnaðra stúdenta" í Háskóla Is-
lands ..." (149). Þessi liðssafnaður hófst þegar
i stað, en þó auðvitað af mestum þunga síðustu
dagana fyrir 30. mars. Aðgerðir telur PHJ „algjört
„einkafyrirtæki" sjálfstæðismanna." (155). Enda
kom í Ijós er höfundur ræddi við Jóhann Hafstein
að hann vildi ekki kannast við „að neitt samband
hefði verið haft við formenn samstarfsflokkanna
í rikisstjórn um þennan liðssafnað . ..." (156).
Þessi skipulagði liðssafnaður Sjálfstæðisflokksins
fór því fram með frumkvæði leiðtoga hans, vitund
þeirra og vilja.
Þegar til kastanna kom og í almennri umræðu
60