Réttur - 01.01.1977, Blaðsíða 62

gangi hússins." (183 — leturbreyting mín — s.).
I sömu heimildum segir um 30. mars að „krakkar"
hafi rifið upp girðinguna við Baðhúsið. Lögreglu-
þjónn segir að mikið af „óróaseggjunum hafi verið
unglingar . . ." Annar lögregluþjónn segir: „Bar
þar mest á unglingum . . ." Þannig hafði útboð
lögreglunnar i rauninni magnað spennuna sem
þegar var fyrir enda sagði Þjóðviljinn um átökin
á Austurvelli 29. mars: „Þetta atvik, sem ber að
harma, er bein afleiðing af lögreglu- og hvítliðaút-
boði rikisstjórnarinnar ..." (184). En í Sjálfstæð-
ishúsinu beið íhaldsæskan boðanna og hlýddi þeg-
ar kallið kom; þarna að kvöldi hins 29. mars var
upplagt tækifæri til þess að hafa „generalprufu":
.....aðaldyrum Sjálfstæðishússins var skyndilega
hrundið upp og út streymdu nokkur hundruð
manna, sem læstu saman handleggjunum og mynd-
uðu þannig „þreiðfylkingu, sem beinlínis sópaði
þessum lýð af Austurvelli" — en hélt síðan inn i
húsið aftur. Þetta kvöld var allt það lið, sem sjálf-
þoðaliðarnir á skrifstofum Sjálfstæðisflokksins
höfðu safnað saman statt í Sjálfstæðishúsinu. I
næturhúminu þetta kvöld sýndi það sig í fyrsta
skipti og „reyndi afl sitt". (184). „En þetta kvöld
var teningunum kastað. Ákveðið var að kalla allan
þann liðssafnað sem Sjálfstæðismenn höfðu yfir
að ráða til starfa I og við Alþingishúsið næsta dag
— 30. mars 1949." (185).
ÓVENJULEGAR RÁÐSTAFANIR
Þegar sá dagur rann upp virtist bæjarlífið í
fyrstu hafa yfir sér eðlilegan svip. Morgunblaðið
var sem fyrr og síðar borið í nærri hvert hús í
bænum og fyrirsögnin hljóðaði svo: „KOMMÚN-
ISTAR ÓGNA MEÐ HERVALDI RÚSSA". Menn
hafi í huga útbreiðslu Morgunblaðsins og áhrifa-
mátt þegar þeir virða þessi orð fyrir sér; þá hljóta
allir að skilja hvílík hvatning slík fyrirsögn hefur
verið til þess amk. að ganga á Austurvöll og virða
þessar manntegundir „kommúnistana" fyrir sér.
Vísir sagðí í leiðara sama dag að hótanir Þjóð-
viljans um beitingu ofbeldis(l) „hafa leitt til þess
að dómsmálaráðherra og lögreglustjóri Reykjavík-
urbæjar hafa gert óvenjulegar ráðstafanir til þess
að vernda lif og öryggi þingmanna."
Um 9-leytið um morguninn var búið að fylla al-
þingishúsið og upp úr 9 fóru íhaldsmennirnir að
drífa að Sjálfstæðishúsinu. Þaðan héldu nokkrir
þeirra, 50—60 talsins, inn i alþingishúsið og bjuggu
sér ból I þingflokksherbergi Framsóknarflokksins.
Þeir voru með kylfur og hjálma og spiluðu poker.
Aðrir íhaldsmenn biðu I Sjálfstæðishúsinu, en þeir
voru komnir á „sinn stað" framan við þinghúsið
kl. 1. Hvað voru þessir menn að gera? PHJ tekur
viðtal við nokkra þeirra og þar kemur fram: „Við
ætluðum að reyna að passa að þeir kæmust ekki
inn í þingið . . . . " (Barði Friðriksson), ,, . . . við
trúðum því að þeir mundu reyna að hindra störf
alþingis . . ." (Eyjólfur Konráð)........þeir hafi
ætlað sér með góðu eða illu að hindra þetta ... .“
(Már Jóhannsson) og.........ég reiknaði alltaf með
því að það gætu orðið óeirðir, slagsmál og grjót-
kast ...." (Ásgeir Pétursson). Þarna töluðu þeir
sem ungir voru og óreyndir, en hinir eldri voru
ámóta illa á sig komnir: „Maður var auðvitað
alveg viss um að það hlaut að verða". (Eysteinn
Jónsson). Af þessu má sjá að forsprakkar óeirð-
anna, liðssafnaðarins við þinghúsið, hvítliðanna og
stjórnarflokkanna höfðu morguninn 30. mars búið
sig undir miklu hrikalegri atburði en nokkru sinni
var rökstudd ástæða til þess að búast við. Þeir
urðu sjálfir fórnarlömb eigin áróðurs; þeir trúðu
eigin ósannindum.
Laust fyrir klukkan 10 árdegis hins sögulega
dags hittust i þinghúsinu forystumenn stjórnarflokk-
anna, Stefán Jóhann Stefánsson, forsætisráðherra
og formaður Alþýðuflokksins, Eysteinn Jónsson
menntamálaráðherra varaformaður Framsóknar-
flokksins Ólafur Thórs, formaður Sjálfstæðisflokks-
ins og Bjarni Benediktsson, utanríkis- og dóms-
málaráðherra, varaformaður Sjálfstæðisflokksins.
Þeir félagar settu saman miða. Bjarni skrifaði fyrsta
hluta textans: „Reykvikingar! Kommúnistar hafa
án þess að leita leyfis boðað til útifundar í dag
og skorað á menn að taka sér fri frá störfum."
Ólafur Thórs bætti við eigin hendi: „Við viljum
því hér með skora á friðsama borgara að koma á
Austurvöll til þess með því að sýna að alþingi
hafi starfsfrið." Inn á milli orðanna „Austurvöll"
og „til" bætti Jóhann Hafstein siðan orðunum
„milli kl. 12 og 1". Þessi miði var siðan sendur
hraðboði í Prentsmiðju Isafoldar og prentaður i
25.000 eintökum. Honum var dreift úr litilli flugvél
yfir bæinn laust fyrir hádegi og „voru götur bæj-
arins þaktar pappír er líða tók að hádegi" (203).
„Munu lögreglumenn hafa hirt dreifimiðana af götu
sinni og á þann hátt fréttu lögregluyfirvöld fyrst
af ákvörðun þessari. Hún kom þvi lögregluyfirvöld-
62