Réttur - 01.01.1978, Blaðsíða 13

Sú verðbólga sem geisað hefur á ís-
landi síðustu árin, er fullkomlega skýran-
leg og í öllum meginatriðum er ljóst
livað valdið hefur vexti hennar.
Til nokkurrar skýringar á orsökum
verðbólgunnar hér á landi að undan-
förnu, skal skýrt frá sérstakri athugun
sem gerð var á verðlagsþróuninni frá 1.
febr. 1974 til 1. febr. 1977, eða á 3ja ára
tímabili.
Á þessum tíma hækkaði framfærslu-
kostnaðurinn um 181,8% og 6. launa-
taxti Dagsbrúnar um 149,4%.
Hagstola Islands og Þjóðhagsstofnun
unnu að því að sundurgreina af hvaða
ástæðum einstakar hækkanir vísitölunn-
ar hefðu verið á þessum tíma.
Á umræddum tíma urðu breytingar á
framfærsluvísitölunni sem hér segir:
1/2 1974 til 1/2 1975 .... 35,34%
1/2 1975 til 1/2 1976 ..... 37,9%
1/2 1976 til 1/2 1977 ..... 36,1%
1/2 1977 til 1/2 1978 ..... 35,0%
Sú athugun, sem gerð var á breyting-
um verðlagsvísitölunnar á þessum tíma,
beindist að því að rekja beinar og óum-
deilanlegar ástœður breytinganna.
Til jaess að gera málið sem einfaldast
og skýrast skal megin-niðurstaðan hér
dregin franr og eru ástæðurnar til breyt-
inganna þá taldar 1 þrjá flokka.
I lyrsta lagi eru jnær ástæður sem rekja
má til erlendra verðhækkana, sem á eng-
an hátt eru á valdsviði okkar íslendinga.
Þar er um að ræða verðhækkanir í er-
lendri mynt á vörum og þjónustu.
I öðru lagi eru taldar þær ástæður, sem
rekja má beint til ákvarðana íslenskra
stjórnvalda. Þær eru helstar: gengislækk-
anir, hækkun óbeinna skatta, breyting á
niðurgreiðslum, og heimilaðar verð-
hækkanir á opinberri þjónustu.
í Jjriðja lagi eru svo taldar þær ástæður
sem rekja má til launabreytinga, Jr. e. a. s.
allar launahækkanir beinar og óbeinar
Jx á m. hækkun á launurn bóndans í
ver ðla gsgru n d ve 11 i 1 andbúnaðarvara.
Niðurstaða þessarar athugunar fyrir
umrædd 3 ár varð þessi:
Hækkun framfærsluvísitölu á j^essum
3 árum hefur orðið af Jiessum ástæðum:
Vegna erlendra verðhækkana . . . 20%
— ákvarðana stjórnvalda....... 48%
— launahækkana .................. 32%
Alls 100%
Það sem J^essi athugun leiddi í ljós,
nánar tiltekið var Jietta:
Fyrsta árið, 1974, átti erlend verð-
hækkun talsverðan þátt í hækkun frarn-
færsluvísitölunnar. Þá skall olíuverð-
hækkunin á af fullum Jmnga og þá hækk-
uðu ýmsar vörur í verði erlendis. Sú
hækkun varð Jdó langmest á lyrri hluta
ársins. Á því ári munaði Joó enn meir
um áhrif gengislækkunar og hækkun ó-
beinna skatta eða sem svaraði 19,9% á
móti 10,5 í hlutfallstölum.
Síðari árin, 1975 og 1976, hafa erlend-
ar verðhækkanir haft lítil áhrif á verð-
lagshækkanir hér á landi, en Jjá ræður
mestu um verðbólguvöxtinn hér, gengis-
lækkun og gengissig og stórhækkun opin-
berrar þjónustu og óbeinna skatta.
Á þessuni þremur árum hefur kaup-
máttur launa ekki hækkað, heldur lækk-
að og eru Jwí allar kauphækkanir á Jæss-
um tíma afleiðingar af örum verðlags-
hækkunum.
Hækkun kaupsins hefur svo að sjálf-
sögðu aftur, á síðara stigi, áhrif á nýjar
verðhækkanir.
13