Réttur - 01.04.1982, Page 11

nýju heimsvaldastefnu eftirstríðsáranna að
styðja við bakið á innlendri borgarastétt þró-
unarlandanna bæði efnahagslega og hern-
aðarlega. Þannig er fjölþjóðahringunum
eftirlátið að annast arðránið. Benda þeir
,,/ dag eru raunveruleg efnahags-
leg völd í heiminum í höndum
u.þ.b. 1000 fjölþjóðafyrirtæki og
banka. Talið er, að um 30% allra
alþjóðaviðskipta séu svonefnd inn-
anhúsviðskipti fjölþjóðafyrirtœkja,
þ.e.a.s. viðskipti milli skyldra fyrir-
tœkja. Einkum eru yfirráð fjöl-
þjóðafyrirtœkja ótvírœð í sumum
starfsgreinum, s.s. í orkufrekum
iðnaði, og í svonefndum
upplýsingaiðnaði, sem m.a. nœr
yfir tölvur, auglýsingar, kvikmynd-
ir og fjársýslu.
Góðar upplýsingar um umsvif
fjölþjóðafyrirtækja er að finna í
skýrslum Sameinuðu þjóðanna og
UNCTAD. ”
Ummœli Elíasar Davíðssonar í
erindi um ,,Fjölþjóðafyrirtœki —
þjóðríki" á fyrrnefndri ráðstefnu
um ,,Manninn og stjórnmálin".
Umræddar ábendingar Elíasar eru.
,, Transnational Corporations in
World Development: Arexami-
nation ’ United Nations, Commis-
sion on Transnational Corporations,
New York, 1978; og Garret Fitz-
gerald: ,,Unequal Partners", An
UNCTAD/CESI Publication, Unit-
ed Nations, N. Y. 1979.
m.a. á að Vestur-Evrópuríkin, auk Banda-
ríkjanna og Japan séu allsráðandi í
efnahagslífi heimsins, en í þeim eiga um 200
fjölþjóðafyrirtæki upptök sín.
Samkvæmt rannsókn Sameinuðu þjóð-
anna árið 1973 voru af 100 stærstu efnahags-
einingum veraldar 51 fjölþjóðafyrirtæki en
49 þjóðríki. Þá var áætlað að um 1980
myndu 2-300 fjölþjóðafyrirtæki verða alls
ráðandi í alþjóðaviðskiptum og eiga 75% af
eignum fyrirtækja á Vesturlöndum. Þessi
leið er stundum nefnd hin nýja heimsvalda-
stefna, einstaklega hugvitsöm drottnunar-
aðferð. Sýni nýfrjálsu ríkin mótþróa eiga
þau yfir höfði sér viðskiptaþvinganir eða
sviðsett valdarán. Til að viðhalda þessari
drottnunaraðferð er ríkum iðnríkjum nauð-
syn að viðhalda sterku hernaðarkerfi og
verja óhemju fjármuna til hernaðar.
Samskipli höfuðbóls og hjáleigu
Upp úr 1960 komu fram enn nýjar
kenningar um áhrif heimsvaldastefnunnar í
þróunarlöndum. Þar voru á ferðinni banda-
rísku hagfræðingarnir André Gunder Frank
og Samir Amin. Hér mun ég aðeins víkja að
kenningu hins fyrrnefnda, en kenningu
Frank mætti á íslensku nefna — „kenningu
um samskipti höfuðbóls(metropol) og
hjáleigu(satelite).” Þar sitja ríku iðnríkin
höfuðbólin, en snauðu þjóðirnar gerast
leiguþý á hjáleigum. í kenningunni er að
finna skýrar landfræðilegar- og stéttarlegar
markalínur. Rissa má upp valdapýramída
þar sem bændaalþýðan tekur ríflegt pláss
neðst, síðan stórjarðeigendur, fámennis-
stjórnir atvinnurekenda, kaupsýslumanna og
jarðeigenda taka miðbik pýramídans, en efst
trjóna miðstöðvar hins alþjóðlega einokunar-
75