Réttur - 01.08.1975, Blaðsíða 14

I.
Þegar maður er gestur slíkra samtaka sem
þeirra er að þessari samkomu standa verður
freistandi að gera markmið þeirra sjálfra að um-
ræðuefni. Ég ætla því að hætta mér út á þá hálu
braut að flytja hér fáeinar hugleiðingar um kon-
una, menninguna og friðinn, enda þótt efnivið-
urinn sé í rauninni ótæmandi, auk þcss sem skoð-
anir manna um þessa miklu þrenningu cru ærið
sundurleitar. Ekki má heldur vænta þess að ég
hafi neinn nýjan boðskap að flytja um þessi
cfni — þetta verða aðeins hálfkveðnir þankar um
hlutskipti konunnar fyrr og síðar í örlagaglímu
mannkynsins og svo afstöðu hennar til menningar
og friðar eins og hún kemur mér fyrir sjónir í
nútímanum.
II.
Erfitt er að ræða hlutdeild konunnar í mann-
félagsmálum án þess að byrja á þvi að mynda
sér einhverja skoðun um hinn margumdcilda mun
kynjanna — karls og konu. Þar er þá fyrst til
að taka að í báðum kynjum er talið ríkja nokk-
urt tvíveldi, að vísu misjafnlega áberandi eftir
einstaklingum: karlmaðurinn er alltaf haldinn ein-
hverju kvenneðli og konan einhverju karleðli.
Karleðlið hefur verið skilgreint þannig að það
sæki „í átt að marki“, krefjist athafna sem breyta
fyrra ástandi, bjóði þannig hættum heim og verði
að taka ábyrgð á athöfnum sínum. Kveneðlið
þykir hins vegar helst birtast í ýmsum ástrænum
myndum og þá ekki síst miskunnsemi og fóm.
Karleðlið vísar með öðrum orðum út á við til
baráttu og sigurvinninga, en kveneðlið inn á við
til umhyggju og varnar.
Eins og kunnugt er hefur sú skoðun verið
næsta lífscig víða með þjóðum að karlmaðurinn
væri konunni fremri að eðlisfari: sterkari, gáf-
aðri, staðfastari, gæddur ríkari sköpunargáfu
o.s.frv. Nú á dögum eru þó vísindamenn í ýmsum
greinum teknir að bera brigður á þessa kenningu
— til dæmis hafa ýmir líffræðingar komist að
þveröfugri niðurstöðu. Þeir segja að verkaskipt-
ing sú sem ríkt hefur í flestum samfélögum hafi
valdið mismunandi þroska kynjanna í andlegu og
félagslegu tilliti, en alls ekki neinir yfirburðir í
náttúrufari karlmannsins. Að vísu hafi karlmenn
yfirleitt meiri líkamsburði en konur, sem séu
þó að sumu leyti áunnir. Maðurinn hafi gerst
útsækinn og víðförull og öðlast við það tæki-
færi til áreynslu og þekkingar sem konan hafi
frrið á mis við. Hún hafi verið staðbundin, alið
manni sínum börn og orðið að sitja heima við
uppeldi þeirra og önnur heimilisstörf. Þessi að-
stöðumunur hafi svo smámsaman rótfest þá trú
að konan væri manninum síðri að náttúrufari og
ætti því að vera honum undirgefin.
Þessir vísindamenn telja að líkami konunnar sé
sterkbyggðari í heild, enda þótt karlmaðurinn sé
gæddur meiri vöðvaorku, hún sé ónæmari fyrir
sjúkdómum, þoli betur lost og ógnir, stami
sjaldnar, sé sjaldnar litblind, drýgi sjaldnar sjálfs-
morð, nái hærri meðalaldri. Sé svo litið til gáfna-
farsins komi í ljós að meðalgreind drengja jafn-
ist ekki á við meðalgreind telpna á sama aldri:
við fimm ára aldur eru þær tveim árum á undan
og haldi því forhlaupi öll skólaárin. Hinsvegar
dragast þær heldur aftur úr þegar til langskóla-
náms kemur og má vera að þá komi einmitt
kveneðlið meira við sögu.
Líffræðilega yfirburði konunnar rekja þessir
vísindamenn til fullkomnari litningasamsetningar
og niðurstaða þeirra verður sú að hvar sem kon-
an hafi tækifæri til að sýna hvað hún getur
standi hún karlmanninum jafnfætis -— og oft og
tiðum framar. Sálfræðilega séð telja þeir hinn
mikla hæfileika hennar til aðlögunar mjög þýð-
ingarmikinn og raunar sjálfa undirstöðu mann-
félagsins: hún sé af náttúrunni sköpuð til að
viðhalda tegundinni, elska hana, verja líf henn-
ar, en þann eiginleika verði karlmaðurinn að
læra — ávinna sér hann.
Nú virðist mér fyrir mitt leyti að allur met-
ingur um náttúrufar og hæfni kynjanna sé næsta
ófrjór og leiði sjaldan til jákvæðrar niðurstöðu.
Það er til dæmis staðreynd að karlmaðurinn
frjóvgar konuna, en konan elur barnið. Þetta
eru meðfæddir eiginleikar sem ekki verður breytt
með cðlilegum hætti — og það er hreinn fávita-
skapur að deila um það hvor eiginleikinn sé dýr-
mætari. Kenningin um að konan sé eitthvert ó-
æðra kyn tekur auðvitað engu tali. Hins vegar er
fjasið unt það að hún hafi alstaðar og ævinlega
átt við undirokun að búa einnig mjög hæpið og
helst til þess fallið að viðhalda minnimáttar-
kennd hennar. Sé málið betur rannsakað kemur
158