Morgunblaðið - 08.01.2006, Side 10

10 SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Á
flugvellinum í Lokichoggio
í Kenýa er ys og þys. Hópur
fólks raðar kornsekkjum á
bretti og bindur þá saman.
Lyftarar aka um og starfs-
menn Matvælaáætlunar
Sameinuðu þjóðanna
(World Food Programm)
hlaða flugvél með hjálpargögnum. Klukkan er
níu að morgni og strax orðið vel heitt.
Í fjarska heyrist þungur niður. „Hún er að
koma,“ segir karlmaður og bendir upp í loftið.
Ég lít til himins. Herkúles C-130 flugvél nálg-
ast. Hávaðinn verður ærandi. Loks lendir vélin
og fimm starfsmenn stíga út. Ég tek í höndina
á flugmönnunum Steve og Augustine, flug-
verkfræðingnum John og þeim Charles og
James sem sjá um að sleppa kornsekkjunum
úr vélinni. Einn er frá Bandaríkjunum en hinir
frá Kenýa. Ég á að fá að fara með þeim í næstu
ferð.
Gætu sprungið við lendingu
Vörugeymslur Matvælaáætlunarinnar eru
stór tjöld þar sem sekkir bíða í stöflum. Þeim
er umpakkað til að þola álagið þegar þeim er
sleppt til jarðar.
„Ef við settum þá ekki í nýjar og sterkari
umbúðir myndu þeir springa við lendingu,“
segir starfsmaður sem sýnir mér um svæðið.
Hverjum sekk er komið fyrir í þar til gerðum
poka, sem settur er saman úr þremur lögum.
18 pokar eru síðan lagðir í stafla og bundnir
saman. Þetta eru 900 kíló af mat. Pokarnir eru
bundnir á sérstakan hátt þannig að hægt sé að
losa þá í sundur rétt áður en þeim er sleppt úr
vélinni. Þeir fljúga til jarðar hver fyrir sig,
meira en 200 metra.
Sekkirnir vega 50 kíló hver. Það væri ekkert
grín að fá einn slíkan í höfuðið úr þessari hæð.
„Nei, ætli yrði bókstaflega nokkuð eftir af þér
ef það gerðist,“ heyri ég sagt fyrir aftan mig.
Þegar mat er kastað úr vél á flugi
Hver matartegund hefur sína sérstöku
merkingu. Pokar með gulri merkingu inni-
halda til dæmis baunir og blár þýðir korn á
borð við maís, sorgúm eða hveiti. Reiknað er
nákvæmlega út hversu mikið af mat og hvaða
tegund á að dreifa, miðað við fólkið sem þarf á
honum að halda. „Við grýtum matnum ekki
bara óskipulega til einhverra, eins og merki-
lega margir halda,“ segir hressileg kona, Jane
Brown. „Ætli menn sjái ekki fyrir sér að á
áfangastað ríki algjör ringulreið, þar sé enginn
starfsmaður til að taka við matnum og dreifa
og fólk á jörðu niðri fái hjálpargögnin hrein-
lega í höfuðið,“ segir hún og bætir við að mörg-
um finnist fjarlæg og jafnvel fáránleg sú hug-
mynd að kasta mat úr vél á flugi.
„Á stað eins og Suður-Súdan er hins vegar
ekkert annað hægt. Annaðhvort gerum við
þetta svona eða við gerum það ekki. Annað-
hvort ákveðum við að hjálpa fólki þarna sem er
í neyð og gerum það á þennan hátt – með þeim
tilkostnaði sem því fylgir – eða við gerum það
ekki. Vegasamgöngur í Suður-Súdan eru í
lamasessi og á regntímabilinu er ómögulegt að
ferðast um þá fáu vegarslóða sem þar eru.
Flugvélum er ekki hægt að lenda nema á
löngum flugbrautum. Að sleppa hjálpargögn-
um úr lofti, eins og við gerum, er sem stendur
eina leiðin,“ bætir Jane við.
Í Suður-Súdan eru 250 svæði sem heimafólk
hefur sjálft útbúið í samstarfi við Matvæla-
áætlunina til að geta tekið á móti matarsend-
ingum með flugi. Matvælaáætlunin hefur enn
fremur hafist handa við að laga aðalvegi á
svæðinu.
3,2 milljónir manna aðstoðaðar
Þegar mest lætur er 6.000 tonnum af mat
dreift á mánuði frá Lokichoggio til Suður-Súd-
an. Það eru 6 milljónir kílóa af mat. Matvæla-
áætlunin notast þá við 6–7 flugvélar í einu og
starfsmennirnir á vellinum eru hátt í 500.
Koma þarf matnum fyrir í flugvélunum, útbúa
matarsendingarnar og fleira. Hversu miklu er
dreift er misjafnt eftir árstímum. Í Suður-Súd-
an, sem og víða annars staðar, er versti tíminn
á regntímabilinu, rétt áður en uppskeran er
tilbúin. Þá er matur frá fyrri uppskeru gjarnan
búinn.
„Fólk gerir sér almennt ekki grein fyrir því
að það sem á sér stað í Suður-Súdan er eitt
allra viðamesta hjálparstarfið í heiminum í
dag,“ segir starfsmaður hjá Matvælaáætlun-
inni. Ég minnist þess sem mér hefur ítrekað
verið bent á í Suður-Súdan, að stórir fjölmiðlar
hafi í dag takmarkaðan áhuga á svæðinu. Und-
irritun friðarsamninganna fékk töluverða at-
hygli en nú er ár síðan og meðan friðurinn
helst er Suður-Súdan talið lítið fréttnæmt.
„Verkefnið er hins vegar risavaxið og Mat-
vælaáætlunin gegnir þar meginhlutverki. Við
aðstoðuðum 3,2 milljónir manna á árinu 2005.
Áður hjálpuðum við stríðshrjáðu fólki – núna
aðstoðum við fólk sem reynir að komast á fæt-
ur aftur eftir löng og erfið átök,“ heldur mað-
urinn áfram.
Ég hangi þá bara í þessum stálbita
„Þegar við nálgumst áfangastað munum við
festa þig við þessa stáltaug við opið. Þá get-
urðu séð allt nákvæmlega meðan við fljúgum
yfir svæðið og sleppum vistunum,“ segir Steve
flugmaður meðan ég fylgist með því þegar
flugvélin er hlaðin. Á flugi er opið haft lokað en
þegar kemur að kasti er allt opnað upp á gátt.
„Hafðu engar áhyggjur, þetta er öruggt,“ bæt-
ir hann við.
Ég kinka kolli og hvessi augun á stáltaugina.
Mun hún örugglega halda? Bíður það mín að
fljúga sjálf út með kornsekkjunum? Ég byrja
að hiksta. „Já, já, ekkert mál. Mér líst bara vel
á þetta, ha. Ég er sko löngu hætt að vera loft-
hrædd. Já, svo hangi ég bara þarna utan í stál-
bitanum. Þetta verður stórfínt,“ segi ég og
heyri að röddin er orðin hol. Ég bít mig í tung-
una. Hvað er ég að röfla?
Fleiri pýramídar en í Egyptalandi
Það er komið að flugtaki. Við sitjum öll fram
í hjá flugmönnunum, enda engin sæti aftur í.
Vinnudagur áhafnarinnar er langur. Hún fór
af stað klukkan 6.30 í morgun og kemur ekki
heim fyrr en seint um eftirmiðdaginn eða
kvöldmatarleytið. Flugvélin fer fjórum sinnum
á sama stað í dag. Í hverri ferð er dreift 16,2
tonnum af kornsekkjum. Það eru 16.200 kíló.
Eftir daginn hefur því tæplega 65.000 kílóum
af mat verið komið til skila. Þetta á að endast
þeim sem það fá í tvo mánuði. Kostnaðurinn
hleypur á milljónum, enda margfalt dýrara að
notast við flug en að flytja hjálpargögn eftir
þjóðvegum. Vélin þarf mörg þúsund lítra af
bensíni fyrir hverja ferð.
Meðan við hækkum flugið benda flugmenn-
irnir mér á að koma að framrúðunni og líta út.
Útsýnið er magnað. Ég dreg djúpt andann. Á
flugi yfir fjöll og sléttur, pálmatré, stráhús og
auðn verður Súdan stórkostlegur staður. Þrátt
fyrir óhugnaðinn í Darfur og eyðilegginguna
eftir stríðið í suðurhlutanum, er Súdan fjöl-
breytt og athyglisvert land. Í suðrinu eru ljón
og pálmatré, í norðrinu eyðimerkur og kam-
eldýr. Í Súdan eru töluð yfir hundrað tungu-
mál og þar eru fleiri pýramídar en í sjálfu
Egyptalandi. Einhvern tímann verð ég að fara
til höfuðborgarinnar Khartúm. Nú stefni ég
hraðbyri að landamærum Eþíópíu. Áfanga-
staður okkar, Akobo, liggur við ána sem skilur
löndin tvö að.
Varasamt starf í styrjöldinni
Á 50 mínútum fljúgum við tæpa 400 kíló-
metra leið. Ég sé í hendi mér að miðað við
þann ferðahraða sem ég vandist á vegarslóð-
unum í Suður-Súdan hefði það tekið mig tæpar
19 klukkustundir að komast þessa leið á landi.
Væri ég á flutningabíl en ekki jeppa tæki akst-
urinn margfalt lengri tíma. Ég skýt á 3 daga.
„Ja, það er að segja ef til þessa staðar lægi
vegur,“ tauta ég og er alls óviss um að svo sé.
Á leiðinni er mér bent á að ekki hafi verið
fræðilegur möguleiki á að hafa aðalmiðstöð
hjálparstarfsins staðsetta í Suður-Súdan með-
an á stríðinu stóð.
„Lokichoggio í Kenýa var valin sem miðstöð
vegna þess að þar var öruggt að vera og stað-
urinn var alveg við landamærin. Meðan barist
var þurfti að reyna að hafa sem fæsta starfs-
menn á jörðu niðri í Suður-Súdan. Starf þeirra
var mjög varasamt.“
Ég kinka kolli. Upp í huga mér kemur sam-
tal við mann sem vann í Suður-Súdan í stríðinu
við að taka á móti matarsendingum með flugi.
Hann er sjálfur þaðan og var einn af þeim sem
beið á jörðu niðri og leiðbeindi flugmönnunum.
„Jú, ég verð að viðurkenna að þetta gat verið
stórhættulegt,“ sagði hann. Hann heitir Sim-
on. Simon og félagar hans voru fluttir á milli
staða með litlum rellum og tjölduðu á áfanga-
stað.
„Í eitt skipti réðist stjórnarherinn á okkur
við matardreifingu. Hópur af konum, börnum
Sex milljón kíló af
Morgunblaðið/Sigríður Víðis
Börn og unglingar í Suður-Súdan. Þar fer fram viðamikið hjálparstarf eftir langa borgarastyrjöld.
Morgunblaðið/Sigríður Víðis
Aðalvegur í Suður-Súdan. Vegir eru fáir og illfærir og á regntímabilinu lokast þeir alveg.
Flugvélar með hjálpargögn til Suð-
ur-Súdan lækka flugið niður í 700
feta hæð eða 233 metra, þegar
kemur að því að sleppa þeim út
um op vélarinnar að aftan.
ÍHerkúles C-130 vél er 324 korn-
sekkjum hent út í einu. Hver
þeirra vegur 50 kíló.
Þegar flugvélin svífur yfir staðinn
þar sem matnum skal sleppt er
hún að jafnaði á 220 feta hraða á
sekúndu. Hún ferðast þá 73
metra á sekúndu.
Til að sendingin lendi á réttum
stað þarf að sleppa henni á hár-
réttu augnabliki og gera ráð fyrir
öllum þeim þáttum sem gætu haft
áhrif á hvernig og hvar hún lendir,
til dæmis sterkum hliðarvindi.
Flugvélin tæmist á 3 sekúndum.
16 tonn af mat falla til jarðar, þar
sem hjálparstarfsmenn safna
þeim saman og deila út.
16 tonn á 3 sekúndum
Hvernig er hjálpargögnum kom-
ið til skila ef ekki er hægt að aka
eða sigla á áfangastað og ómögu-
legt er að lenda þar flugvél? Einn
möguleiki er að varpa þeim úr
flugvél á flugi. Sigríður Víðis
Jónsdóttir flaug að landamær-
um Súdan og Eþíópíu, fylgdist
með kornsekkjum falla til jarðar,
bundin við op vélarinnar að aft-
an og reyndi að sannfæra sjálfa
sig um að hún væri löngu hætt
að vera lofthrædd.