Morgunblaðið - 08.01.2006, Qupperneq 36

36 SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
AUGLÝSING Svavar Sigurðsson - Heimasíður: sayno.is og vortex.is/sayno
Tilvitnun í
Mósebók 2
kafli 32
Ís
la
nd
í
da
g
Enn notum við um hundrað ára gamla þraut sem við birtum með upp-
haflegu orðalagi. Við væntum þess að fjölskyldan sameini krafta sína við
að leysa hana.
Smalar tveir hittust með nokkrar kindur. Ólafur mætti við Jón:
,,Láttu mig fá eina kind, þá á ég helmingi fleiri en þú. Það er hæfilegt
fyrst ég er helmingi eldri.“ ,,Nei,“ mælti Jón, ,,láttu mig fá eina. Þá eig-
um við jafn margar; það er hæfilegt því fyrst við erum smalar þá erum
við jafningjar.“
Hver margar kindur átti Jón?
Síðasti skiladagur fyrir réttar lausnir er kl. 12 mánudaginn 16. janúar
2006. Lausnir þarf að senda á vef skólans, www.digranesskoli.kopa-
vogur.is en athugið að þessi Pera verður ekki virk þar fyrr en eftir há-
degi hinn 9. janúar. Þessi þraut birtist á vefnum fyrir kl. 16 sama dag
ásamt lausn síðustu þrautar og nöfnum vinningshafanna.
Stærðfræðiþraut
Digranesskóla og
Morgunblaðsins
Pera vikunnar:
E
kkert land ber með við-
líka sóma og tilþrifum
réttnefnið „land elds og
ísa“ og Chile. Þessi
mjóa landræma sem
nær frá landamærum
Perú að jaðri suður-
skautsins gerir það nefnilega í fleir-
um en einum skilningi, í norðri er
það ekki langt frá miðbaug og hita-
beltinu með þurrustu eyðimörk ver-
aldar, en í suðri taka við ísbreiður
suðurskautsins. Í raun nær Chile-
hafið og landhelgin svo langt suður
að yfirráðasvæði landsins nemur við
suðurpólinn, er þó að sjálfsögðu hluti
hins ógnarstóra Kyrrahafs.
Andesfjallgarðurinn er þar næst
lengsti fjallarani heims, nær yfir átta
þúsund kílómetra landsvæði allt frá
Alaska til suðurskautsins, innan
hans eru hvorki meira né minna 204
eldfjöll og af þeim hafa 112 formast
og/eða gosið á síðustu 10 þúsund ár-
um. Virkustu eldfjöllin eru í Chile,
eða 32 þeirra, þar á meðal hið hæsta í
heimi, Ojos del Salado, og eðlilega
fylgja slíkum ósköpum margs konar
jarðhræringar, heitt vatn og gos-
hverir. Skjálftarnir eru til allrar
hamingju yfirleitt vægir og skað-
lausir, þó verða afdrifaríkar undan-
tekningar á 25–100 ára fresti, sá al-
varlegasti þeirra á seinni tímum varð
í nágrenni borgarinnar Valdavia í
suðri 22. maí 1960, voru um leið hinir
mestu sem mælst höfðu á jörðinni til
þess tíma, 8,6 á Richter-kvarða. Hin
fallega og sögufræga borg ekki leng-
ur til, 60.000 heimili í rúst, hundruð
ef ekki þúsundir mættu skapadægri
sínu, einnig urðu til að mynda stór-
skjálftar á árunum 1906 og 1985.
Flest eru eldfjöllin í norður- og mið-
hluta landsins en fækkar svo í suður-
hlutanum, tá hins byggilega heims
eins og hann er nefndur.
Pistilhöfundur var áþreifanlega
minntur á þennan óróleika jarð-
skorpunnar á dögunum þegar hann
vaknaði við að rúm hans á jarðhæð
íbúðahótelsins hreyfðist undir hon-
um. Hélt fyrst að einhver væri að ýta
við því, komst þó fljótlega að því að
svo var ekki, en þetta var sem betur
fer einn af þessum meinlausu og rétt
merkjanlegu skjálftum sem fæstir
kippa sér upp við, jarðskorpan ein-
ungis að ræskja sig.
Eins og öll Suður-Ameríka á Chile
sér langa og merkilega sögu, vitað
um veiðimenn sem komu yfir fjall-
garðinn fyrir 12 þúsund árum, og
fjögur þúsund árum seinna urðu
mikil hvörf um mannflutninga á
þessar slóðir, landið frjósamt, ríkt af
náttúrugæðum og veðurfar hag-
stætt, einkum í miðhlutanum. Eftir
það eðlileg þróun og engin stórvægi-
leg straumhvörf allt þar til Spán-
verja og Portúgala bar að á 16. öld.
Afdrifaríkust um vesturhluta álfunn-
ar þegar Ferdinand Magellan upp-
götvaði eyðið frá Atlantshafi yfir í
Kyrrahafið í suðurhlutanum 1520,
sem mun eitt mesta og lygilegasta
afrek siglingasögunnar og varð ára-
tugum seinna til þess að sjófarendur
uppgötvuðu hafnarlægið þar sem nú
er Valparaiso og landnemar svæðið
þar sem Santiago, höfuðborgin, trón-
ir nú. Hún er ein af stærri borgum
heims þótt skráð íbúatala 1996 segi
hana einungis 4½ milljón. Mikill
fjöldi býr í nágrenni hennar og full-
yrða sumir réttu töluna jafnvel 11 (!)
milljónir með óskráðum, aðstreymi
úr dreifbýlinu mikið þrátt fyrir mikla
mengun, svonefnt „smog“, og hita-
svækju. Borgarstæðið er nokkurs
konar dalverpi eða risastór skál um-
girt fjöllum, miklar kyrrur í lofti,
koltvísýringurinn úr bílaflotanum
svífur yfir, smátt um vinda sem
feykja honum burt. Miðborgin á
mjög afmörkuðu svæði og á því eru
allar helstu byggingarnar, kirkjur,
menntastofnanir og söfn.
G
ríðarlega miklar og fjöl-
þættar fornminjar má
nálgast í landinu ekki síður
en víða annars staðar í
heimsálfunni, veiðimennirnir, frum-
byggjarnir og indíánaþjóðirnar sem
byggðu landið nokkrar og þróaðar
og höfðu lifað í sátt við náttúruöflin í
12.000 ár hið minnsta, meiri mögu-
leikar að sú tala eigi eftir að hækka
en lækka, ekki öll kurl komin til graf-
ar. Eftir miklu var að slægjast fyrir
Evrópubúa í þessari nýfundnu
heimsálfu sem má marka af því að
þótt iðulega kæmi einungis eitt skip
af fjórum til baka í heimahöfn var um
drjúgan hagnað að ræða, þeir
stórum meiri þiggjendur en gefend-
ur um veraldleg gæði. Þá er álitamál
hvorum megin svonefnd siðmenning
hafi verið, fer eftir því hvaða skiln-
ingur er lagður til grundvallar hug-
takinu. Borgir, píramíðar, fórnarhof,
risastórar höggmyndir í stein, leir-
munir, rúnir og myndrænar ristur
bera vott um háþróaða menningu og
ekki má líta framhjá trúarbrögðun-
um né stjörnufræðinni, menn alveg
klárir um gang himintungla enda
sjást þau greinilegar en víðast ann-
ars staðar. Skrifari vægast sagt
meira en lítið gáttaður þegar hann
kom hingað, hélt fyrsta kvöldið þá
hann leit Venus út úr bílglugga, að
hér væri um uppljómað loftfar að
ræða, hinum megin við mánann
mátti ef vel var rýnt jafnvel kenna
rauða litinn á Mars!
Mikil dulúð hvílir yfir fortíðinni og
margt ókannað enda kollvarpa nýjar
kenningar hinum gömlu í þeim mæli
að lærðum stendur alls ekki á sama
og taka þeim síður en svo opnum
örmum, minni einungis á hve merki-
lega stutt er síðan landrekskenning-
in var viðurkennd sem gerðist ekki
baráttulaust. Svo komið, þakkað veri
hátækni nútímans, eru mun meiri
líkur en ekki á því að stór landsvæði
hafi sigið í sæ í yfirgengilegum nátt-
úruhamförum, til að mynda að kenn-
ingin um Atlantis muni sannsöguleg,
og að Platon hafi komist í heimildir
um það jafnvel þótt þær kunni ein-
ungis að hafa verið munnleg arfsögn.
Þetta allt rifjað upp hér því að
Chile hefur að mörgu leyti mætt af-
gangi, einkum Patagónía í suðri, ver-
ið eins konar „terra incognita“ og
„finis terrae“ og eimir af því enn. Í
öllu falli gekk mér illa að finna upp-
sláttarbækur um landið í þeim mikla
fjölda sem til er um lönd og lýði í
bókabúðum, jafnvel í Kaupmanna-
höfn, en þetta var löngu fyrirhuguð
ferð, alls engin bók um Santiago í
miklu kraðaki um höfuðborgir
heimsins. Fann loks eina og ágæta
um allt Chile í London, sem kom svo
seint út sem 1996 og mun þó ein ef
ekki hin fyrsta og ítarlegasta í því
formi fram til þess tíma og þó hefur
ýmislegt gleymst eða illfinnanlegt
sem þó prýðir flest slík rit. Kom það
allt mjög á óvart. Þar næst tók ég
fljótlega eftir að ferðamannastraum-
urinn beinist ekki í sama mæli hing-
að og í aðrar áttir, tveggja hæða risa-
þotan frá London til Sao Paulo og
Buenos Aires var fullsetin, en minni
þotan yfir Andes-fjallgarðinn til
Santiago rétt til hálfs. En það reynd-
ist áhrifamesti hluti ferðalagsins og
flugþreytan hvarf eins og dögg fyrir
sólu, flugvélin og þjónustan um borð
engu lík, vítt sást yfir í heiðskíru há-
dagsins, við blasti fjölþættur hrika-
legur og fagur Andes-fjallgarðurinn,
allir heillaðir sem komust í gluggana,
myndavélar og upptökutæki á lofti.
H
ér í Viña del Mar hef ég
uppgötvað þá mörgu og
ævintýralegu möguleika
sem landið býður upp á, allt
í senn í tempraðri hlutum landsins í
norðrinu, ísbreiðunum í suðri og eyj-
unum útifyrir, Páskaeyjunni í norðri
og Robinson Krúsó-eyjunni, ekki
langt sunnan af Valparaiso, bað-
strandir margar í láglendinu og frá-
bær skíðasvæði í hálendinu og ber
þar helst að nefna Portillo, fæðing-
arstað skíðaíþróttarinnar í S-Amer-
íku, hvar heimsmeistarakeppnin var
haldin 1966. Þá eru víða draumaskil-
yrði fyrir hvers konar sjávaríþróttir
sem og kajakferðir um flúðir og gil
hinna mörgu fljóta. Flug ódýrt hvert
sem farið er, norður, suður eða yfir
til Buenos Aires, Sao Paulo eða Ríó
de Janeiro, þá er mögulegt að fljúga
alla leið suður til Punta Arenas við
Magellansund á tá hins byggilega
heims og litast þar um í allri þeirri
ægifegurð sem ísbreiðurnar bjóða
upp á, þráðbeint flug til Ástralíu, lík-
ast til einnig Tahítí og Nýja-Sjá-
lands.
Kominn hingað uppgötvar ferða-
langur úr norðri að ekki einasta eru
árstíðirnar aðrar, hásumarið í des-
ember og janúar, heldur verðlag á
mat og gistingu af öðrum heimi sem
jafnar að nokkru út hið dýra flug ut-
an. Þótt af sé sem áður var að menn
viti helst af Chile sem föðurlandi
nóbelsskáldsins Pablos Neruda,
mest lesna skálds heims á síðustu
öld, þakkað veri risaútgáfum í Kína,
Rússlandi og fyrrum leppríkjum, þar
næst morðinu á Allende og ógnar-
stjórn Pinochets, er þekkingin á
landinu í lágmarki og ferðalangnum
opnast nýr og mikilfenglegur heim-
ur. En ferðalögin á þessar slóðir
þurfa að vera nákvæmlegar skipu-
lögð og viðkomandi vel upplýstir um
alla möguleika ásamt hinum miklu
andstæðum sem eru gegnumgang-
andi í þjóðlífinu, koma sennilega
gagngerðast fram í því að fjarskipta-
samböndin eru frábær, internet-
þjónusta á hverju horni að segja má,
en póstþjónustran ein sú lélegasta í
byggðu bóli, póstkort 2–3 vikur á
leiðinni til Evrópu þrátt fyrir góðar
flugsamgöngur.
Vel sést frá Viña del Mar yfir til
hafnarinnar í Valparaiso og hingað
streymir mikið margmenni frá Arg-
entínu, Santiago og víðar á gamlárs-
dag til að upplifa áramótin og flug-
eldana sem sem skotið er upp frá
herskipum, varðskipum og prömm-
um og þykir mikið ævintýri. Stendur
ekki að baki þeirri í Reykjavík en
nokkuð öðruvísi og öllu skipulegri,
mannhafið mikið og vart þverfótað
fyrir margmenni á nýársdag. Á
mánudag var aðkomufólkið að
stórum hluta horfið til síns heima.
Viña del Mar/ Valparaiso
Landið langa langa
SJÓNSPEGILL
BRAGI ÁSGEIRSSON
Morgunblaðið/Bragi Ásgeirsson
Landið er mikið í lengdina og það er líka hið mikla minnismerki um Nóbelsverðlaunaskáldin Pablo Neruda og Gabrielu Mistral í Quintero.