Morgunblaðið - 02.02.2006, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2006 45
HESTAR
Þó slípist hestur og slitni gjörð
slettunum ekki kvíddu.
Hugsaðu hvorki um himin né jörð
haltu þér fast og ríddu.
Þórður frá Strjúgi
Aftur mætt í hestaferð með Reið-
kvenfélaginu eftir árs tilhlökkunar-
og kvíðatímabil. Vakna um morgun,
í einhverjum skála í afdölum á skít-
ugri dýnu. Hrotur allt í kring. Lang-
ur dagur framundan … yfir ár, fjöll,
brýr og ég veit ekki hvað. Fæ í mag-
ann við tilhugsunina, spenningur og
hræðsla við hið óþekkta. Fyrsta ferð
á klóið. Morgunmatur, engin mat-
arlyst. Önnur ferð á klóið.
Farið að huga að hestum, leggja á,
stigið á bak. Ókyrrð í hestunum.
Byrjað á ánni. Kvíðaverkur. Upplifi
aftur sundferðina með Stjarna í
fyrra. Eins gott að ég er ekki á
Stjarna. Tími fyrir þriðju ferð á
klóið en því miður … of seint. Lagt
af stað. Stóðið stekkur í allar áttir.
Samferðafólkið öskrar. Ég líka …
bara til að vera með. Komið að
fyrstu ánni … „Vinstra megin!“
heyrist kallað. „Góði guð, láttu mig
komast yfir, góði guð, láttu mig
komast yfir! Af hverju var ég að fara
í þessa ferð? Ætla pottþétt aldrei
með aftur.“ Bænheyrð. Komst yfir.
„Góði guð, takk fyrir að koma mér
yfir!“
Árvegurinn er grýttur, forreiðin
stoppar. „Hvað?“ er öskrað. „Vitlaus
leið … snúa við!“ er öskrað til baka.
Ónei … var rétt farin að anda léttar.
Riðið til baka, aftur yfir ána. Sama
sagan, slapp lifandi. Riðið upp á
hæð. Stóðið stekkur ringlað í allar
áttir. Allir komnir. Stoppað aftur.
Hvað nú? „Vitlaus leið!“ heyrist aft-
ur öskrað úr forreiðinni. Ónei, ónei,
ónei, þetta getur ekki verið að koma
fyrir! Aftur yfir helv … ána!?
Snúið við. Guðbjörg send ein beint
niður bratta brekku að kanna hvort
sú leið sé greið. Útkoman jákvæð.
Almáttugur, á að fara beint niður?
Hallinn örugglega svona þrjár gráð-
ur. Ákveðið að sleppa brekkunni og
ríða til baka. Bóndinn nýbúinn að sá
í flag og því á að reyna að sneiða
fram hjá nýgræðingnum. „Góði guð,
þakka þér fyrir bóndann … heyrðu
og já, ertu til í að koma mér enn einu
sinni yfir ána, „plís“, guð?“
Stóðið stekkur í allar áttir og ekki
síst yfir nýræktina góðu. Aftur mætt
með stóðið á árbakkann enn ringl-
aðra en áður. Farið yfir ána í þriðja
skipti. „Drífum okkur yfir ána til að
losna úr þessum helv … árbakka!“
Steingleymi að biðja til almættisins í
ánni. Kemst samt yfir á þurrt.
Klukkutími liðinn, haldið áfram.
Einhver gljúfur framundan. Eiga
ekki að vera neitt rosaleg. Jú, viti
menn, allt á blússandi ferð niður.
„Hvurn andsk … er ég að gera hér?
Og það í hávaðaroki?“ Að vísu er
hesturinn góður og fjöllin nokkuð
„kúl“. Nú og reyndar er félags-
skapurinn bara hreint frábær!
Minnist sögunnar af Lolla fljúga
af Stjarna í fyrra. Slepp lifandi niður
brekku. Næsta … – Ha? Vorum við
að fara niður brekku? Var hún
brött? „Ég var bara ekkert hrædd!
Og ég sem er svo lofthrædd!“
Nýr dagur með nýjum ám og fjöll-
um og allt það framundan. Komum
að fyrstu ánni. Hva … ég er nú orðin
vön, ekki málið. Úff, hrikalega stór-
grýtt, flúðir og allt! Sleipir steinar.
Langar heim! O, jæja. Læt mig hafa
það … Verð að láta mig hafa það!
Ekki ætla ég að snúa við? Hlýt að
meika þetta.
Sannspá. Þykist nú fær í flestan
sjó. En hvað er handan hæðarinn-
ar … jú, löng brú. Æ, á þetta aldrei
að taka enda? Brúin nálgast. Belj-
andi fljótið fyrir neðan. Hvað ef brú-
in brotnar, nú eða hestarnir tryllast
og við dettum öll í fljótið? Sé þetta
allt fyrir mér. Er ennþá í þungum
þönkum þegar við erum komin yfir.
„Ó? Komin yfir? Tók ekki eftir því.“
Upptekin af stórslysahugsunum.
Hvað er að mér? Uppgötva mér til
ánægju á bakaleiðinni að engar stór-
slysahugsanir sækja á. Er mér að
batna gunguskapurinn? Æ, vonandi
eitthvað! Þó ekki væri nema sam-
ferðafólksins vegna! Heyrðu, þau
ættu bara kannski að gera þetta að
bisness! Eins og í „Stellu“, bara
hræðsluþerapíu. Detta strax í hug
tillögur að nafni á bisnessinn:
„Burtmeðaumingjaskapinn.is!“ eða
„Hræðsluþerapía Reiðkvenfélags-
ins“ – eða bara gullna reglan hennar
Berglindar: „Haltu þér fast og
ríddu!“
Skrifað í Hólaskógi á Gnúpverja-
afrétti, 29. júní 2004.
Hugrenningar
huglausu hestakonunnar
SIGRÚN Sigurðardóttir er reiðkennari með
mikla reynslu að baki og hefur hún kennt fólki
á ýmsum aldri á námskeiðum í rúmlega 20 ár.
Hún byrjaði hjá Gusti í Kópavogi með svoköll-
uð „hræðslunámskeið“ fyrir fólk sem er haldið
mikilli hræðslu við hesta og heldur Sigrún þess
háttar námskeið af og til en stundar einnig
venjulega reiðkennslu. Þessa dagana er hún
með byrjendanámskeið fyrir fullorðna hjá
Fáki og Gusti. En hvernig kom það til að Sig-
rún fór að kenna hræddu fólki?
„Tveir ágætir vinir mínir komu að máli við
mig, en þeir áttu konur sem voru hræddar við
hesta og þetta var svona tilraunaverkefni, svo
vatt þetta upp á sig,“ segir Sigrún. Hún segir
ýmsar ástæður liggja að baki því að fólk komi
á hræðslunámskeið en flesta langi ofboðslega
til að taka þátt í þessari íþrótt og finnist hestar
áhugaverðir. „Þeir sem koma á þessi námskeið
hafa oft lent í einhverju, jafnvel fyrir löngu,
dottið af baki eða misst stjórnina á hestinum,
eða eru hreinlega haldnir fælni, eða „fóbíu“.
Svo koma líka karlar og konur sem eiga maka
sem er í hestamennsku en eru sjálf kannski al-
mennt smeyk við skepnur.“ Þarna spili þjóð-
félagsbreytingin inn í, sífellt stærri hluti þjóð-
arinnar sé alinn upp í þéttbýli og því séu
margir þeirra sem eru að byrja í hesta-
mennsku ekki vanir skepnum á neinn hátt.
Veit minna af hræddum körlum
„Konur eru í meirihluta á námskeiðunum en
ég hef fengið nokkuð af körlum líka og þeir eru
oftast miklu hræddari þegar þeir loks koma.
Það er eins og konur ákveði fyrr að gera eitt-
hvað í málunum þegar þær eru orðnar skelk-
aðar en karlar þurfi að vera orðnir mjög
hræddir til að koma á þessi námskeið. En
hvort konur verði frekar hræddar við hross en
karlar er ég ekki viss um, þær viðurkenna það
kannski frekar. Ég yrði ekkert hissa þótt það
leyndist töluvert af hræddum körlum í hesta-
mennsku, maður veit minna af þeim.“
Hins vegar virðist sem konur geti orðið
hræddar eftir barneignir og tekur Sigrún
dæmi um dóttur sína sem sé nánast „alin upp“
í hesthúsi og hafi keppt á ótal mótum en eftir
að hún eignaðist barn hafi hún orðið logandi
hrædd þegar hún fór á hestbak. „Við unnum á
því í rólegheitunum og núna finnur hún ekkert
fyrir þessu. Það virðist sem ábyrgðartilfinn-
ingin hafi þessi áhrif á konur,“ segir Sigrún.
Börn koma líka á hræðslunámskeið og að
sögn Sigrúnar getur verið mjög erfitt að eiga
við þau börn sem hafa orðið hrædd. „Mörg
börn detta af baki og hjá sumum gerir það
ekkert til, önnur verða skelfingu lostin. Það er
stór munur á hræddu barni og hræddum full-
orðnum manni því börnin gera sér ekki grein
fyrir hvað þau eru hrædd við og eru bara stjörf
af hræðslu. Þá set ég þau í leiki til að láta þau
gleyma sér og fara í jafnvægisæfingar en nám-
skeiðið þarf að vera mun fjölbreyttara fyrir
þau.
Þurfa að skilgreina óttann
Fyrsta skrefið í þessu ferli er auðvitað að
viðurkenna óttann og gera sér grein fyrir við
hvað maður er hræddur því það er mjög mis-
jafnt; sumir eru hræddir við að vera þarna
„uppi“ og aðrir um að hestar rjúki – en þetta
er alveg eðlilegt. Þegar maður veit hver þrösk-
uldurinn er er framhaldið mun auðveldara.“
Sigrún segir það verra með þá sem geti ekki
skilgreint óttann en framfarir þeirra verði
hægari: „Sumir eru bara hræddir og þegar
þeir eru spurðir hvers vegna vita þeir ekki al-
veg við hvað þeir eru hræddir,“ segir Sigrún.
Á námskeiðunum eru gerðar allar venjuleg-
ar reiðæfingar. „Ég er með aðeins öðruvísi
uppbyggingu á hræðslunámskeiðunum, t.a.m.
læra nemendur þar annars konar hvatningu á
hestinn og minni skref eru tekin. Ég fer meira
út í að útskýra hegðunarmynstur og skynjun
hestsins og reyni að útskýra af hverju hestur
geti hrokkið við, hvað hræði hann. Þeim sem
verða smeykir hættir til að lyfta upp höndum
og þá missir maður náttúrlega stjórnina,
margir klemma saman fætur eða garga af
hræðslu og hvort tveggja virkar auðvitað sem
hvatning á hestinn.“ Þannig sé mikilvægt að
skilja flóttaeðlið í hestinum. „Þetta er bara þol-
inmæði og vinna,“ segir Sigrún.
Spurð um árangurinn af námskeiðunum
segist Sigrún ánægð með hann en þetta bygg-
ist allt á því að fólk hafi áhuga og vilja til að
stunda hestamennsku. Þeir sem hafi verið á
hræðslunámskeiði komi yfirleitt í framhaldinu
á venjulegt námskeið. Sigrún segir hesta-
mennsku reyndar vera lítið orð yfir stórt svið
og þetta hrædda fólk sé t.d. ekki á leiðinni í
hrossarekstur á næstunni.
„Það er auðvitað grundvallaratriði að vera
með góðan hest þegar fólk er að byrja í hesta-
mennsku og eins er gott að hafa einhvern með
sér í þessu. Nýgræðingar ættu ekki að kaupa
sér ung hross. Hestar 10–14 vetra eru upp-
lagðir enda hafa þeir náð ákveðnum þroska en
ef þú kaupir 5–6 vetra hesta geta þeir átt eftir
að breytast mikið. Ef kaupa á hross fyrir börn
er um að gera að reyna að fá 15–16 vetra hest,
ef þú finnur einn góðan er hann alveg ómet-
anlegur.“
Sigrún sér greinilega aukningu í þátttöku á
reiðnámskeiðum og telur mikla þörf fyrir þau.
Ýmis hestamannafélög hafa fengið hana til að
halda námskeið og einnig er nokkuð um að ein-
staklingar, nokkrir saman í hóp, panti hjá
henni námskeið. „Mörg hestamannafélög eru
hætt að skipuleggja byrjendanámskeið fyrir
fullorðna, því miður, og eru einungis með
barna- og unglingastarf. Ég held það sé mikil
þörf fyrir fullorðinsnámskeið því það eru fáar
greinar með aðra eins uppbyggingu og hesta-
mennska.“
En Sigrún er ekki í vafa um hugrekki þeirra
sem leita á hennar náðir: „Ég tek ofan fyrir
þessu fólki sem kemur á hræðslunámskeið,
löngunin er svo mikil að það lætur sig hafa að
ganga í gegnum það að geta varla andað eða
talað – það fær köfnunartilfinningu. Stundum
fara fyrstu tímarnir í það að segja: Þú verður
að anda! Ég veit ekki hvort ég væri í hesta-
mennsku ef ég hefði einhvern tímann orðið
svona hrædd,“ segir Sigrún að lokum.
„Þú verður að anda!“
Sigrún Sigurðardóttir reiðkennari.
Í SUMARBLÍÐU gömlu daganna
bogra karlar við að járna hest upp á
gamla mátann. Afinn á bænum veitir
því athygli að barn stendur fyrir aft-
an hestinn og er ekki par ánægður
með að það skuli ekki óttast hestinn
meira en raun ber vitni. Að sama
skapi vill hann að afabarnið gangi
við hlið hests þegar hann er teymdur
og koma þannig í veg fyrir að hest-
urinn traðki á litlum hælum.
Varkárni í kringum hesta getur
sumsé komið sér vel – það er bölv-
anlegt að fá heilan hóf á hæl – og
lífsnauðsynlegt getur verið að bera
óttablandna virðingu fyrir þessu
flóttadýri. Óttinn getur á hinn bóg-
inn gengið út í öfgar þannig að mað-
ur getur ekki notið sín í kringum
hesta eins og hugur stendur til.
Hræðsla við hesta er ótrúlega al-
geng og hún getur verið af ýmsum
toga. Sumir eiga slæmar minningar
og hafa hvekkst og getur hræðslan
verið svo lamandi að þeir geta ekki
komið nálægt þessum skepnum án
þess að fá hraðan andardrátt. Aðrir
geta átt í erfiðleikum með að treysta
nýja hestinum, það gengur ekki
þrautalaust fyrir sig að fara út fyrir
gerðið, og vildu helst að það væri
hægt að klóna þann gamla góða. Að
fara í hestaferðir og hrossarekstur
er auk þess kvíðvænlegt fyrir suma
og eins og fram kemur í hugrenn-
ingum huglausu hestakonunnar,
sem lesa má hér til hliðar, getur
hræðslan við hið óþekkta orðið plag-
andi þar sem hver brekka verður að
hengiflugi Vestfjarða og árkvísl að
sunnlensku stórfljóti.
Allt lýtur þetta að vantrausti á
hestinum og þarf að yfirstíga þenn-
an ótta. Mesti vandinn liggur nefni-
lega í því að hestar eru mjög næmir
á hugarástand knapans og margir
hestar verða óöruggir og hræddir
við minnsta hik hjá honum og þá er
flóttinn útgönguleiðin.
Stundum heyrir maður að það taki
því ekki að vera hræddur við ís-
lenska hestinn, hann sé svo lítill að
maður geti bara stöðvað hann með
því að teygja vel úr fótunum! Maður
sem er of öruggur með sig og laus
við ótta býður hættunni heim – er
sjálfur hættulegur. Ef þú stendur
beint fyrir aftan hest, hvort sem það
er af kunnáttuleysi eða kulda, get-
urðu átt von á höggi.
Ljósmynd/Ásrún Óladóttir
„Burtmeðaumingjaskapinn.is.“ Farið yfir á Trippavaði í Köldukvísl, af Búðarhálsi á leið í Þóristungur.
Af lafhræddum
hestamönnum
Ferðafélagar „huglausu hestakonunnar“, þ.á m.
Þuríður M. Björnsdóttir, í hestaferð um Gnúp-
verjaafrétt og Holtamannaafrétt voru grunlausir
um ótta konunnar við að þeysa á hesti um gljúfur
og vaða ár. Hún er nú „vonandi fyrrverandi
hræðslupúki“.
thuridur@mbl.is