Morgunblaðið - 02.02.2006, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2006 53
MENNING
RÍKISSJÓNVARPIÐ í Svíþjóð,
SVT, hefur í hyggju að rukka fyrir
niðurhal af þáttum sínum, en frá
því í fyrra hefur verið hægt að
horfa ókeypis á útsendingu sjón-
varpsstöðva SVT á netinu. Dag-
blaðið Svenska dagbladet greindi
frá þessu, að því er fram kemur á
vefsíðu dagblaðsins Dagens nyhet-
er.
Meginástæðan er sá aukni
kostnaður sem netútsendingar
hafa í för með sér, er haft eftir
Leif Jakobsson, dagskrárstjóra hjá
SVT, í Svenska dagbladet. Hann
leggur þó áherslu á að ekki sé ætl-
unin að hagnast á fyrirkomulaginu.
Að mati þingskipaðrar nefndar á
sviði almannaþjónustu er mik-
ilvægt að hið mikla efni sem fram-
leitt er á því sviði sé aðgengilegt,
en ekki sé hægt að búast við því
að það sé ókeypis. Nefndin hefur
þó einnig bent á að við megi búast
að mörgum þyki rangt að þurfa að
greiða aftur fyrir sjónvarpsefni,
sem þegar er greitt með afnota-
gjöldum.
Sænska þingið mun taka ákvörð-
un um málið á næstunni.
Ríkissjónvarp Svía vill
rukka fyrir niðurhal
SKÁLDSAGA þessi spannar langan
tíma og gerist um víða veröld. Nátt-
úruvísindin, heimspólitíkin, við-
skiptaumhverfið og daglega lífið
blandast þarna saman, hvert með
öðru og hvert innan um annað. Stór-
atburðir eru einatt að gerast. Stór-
gos í Vesúvíusi, stórgos í Etnu, stór-
gos á St. Helens, stórgos á Havai,
Kötlugos, ekki stórt, stórskjálftar
við San Francisco, stórskjálftar í
Japan, stórskjálftar á Reykjanes-
skaga, stórskjálftar á Reykjavík-
ursvæðinu, hryðjuverk um víða ver-
öld, meðal annars í
Stjórnarráðshúsinu í Reykjavík, til-
færsla póla ásamt breyttri lögun
jarðar og meðfylgjandi loftslags-
breytingum. Grænlandsjökull hop-
ar. Og Íslandsjöklar taka að þiðna
þar til 2017 að einungis stendur eftir
stubbur af Vatnajökli. Loftslag hef-
ur þá hlýnað svo mjög á Fróni að
unnt er að rækta hér vínber. Er þá
fátt eitt talið af furðum þeim sem
framundan eiga að vera.
Eins og geta má nærri er þetta
ekkert smáræðis efni í skáldsögu.
Eigi að síður á það allt að rúmast í
bókinni því textinn er bæði langur
og mikill, lengri en blaðsíðutalan
gefur til kynna því brotið er stórt og
letrið smátt. Sumt styðst við tilgátur
vísindamanna, annað sprettur upp af
ímyndunarafli og hugarflugi höfund-
arins, og enn annað má vera af
reynslu og þekkingu mælt, til dæmis
það sem segir um stjórnmál almennt
og fjármál fyrirtækja. Þar er höf-
undurinn sýnilega á heimavelli.
Ljóst er að honum liggur margt og
mikið á hjarta. Tjáningarþörf hans
verður ekki í efa dregin. Megingall-
inn felst í hinu að sem heild er sagan
of sundurlaus og brotakennd. Eða í
hreinskilni sagt – of ruglingsleg.
Höfundurinn hefur gefið sér ótak-
markað frelsi til að fara um víðan
völl, stikla óhindrað úr einu í annað;
hann hefur safnað óhemjumiklu efni,
en honum hefur láðst að vinna skipu-
lega úr því. Í miðri bók kemur les-
andinn til dæmis inn á spennusögu
frá Rússlandi sem gæti sem prýði-
legast staðið ein og sér án teljandi
tengsla við aðra kafla sögunnar.
Söguhetjurnar eru að sönnu títt-
nefndar. Allt um það eru þær lítið
annað en sjáendur, áheyrendur og
túlkendur atburða; verða því sem
slíkar bæði óljósar og fjarlægar. Þar
af leiðir að lesandinn kynnist þeim
aldrei náið; sér í raun aldrei hvaða
mann þær hafa að geyma. Langar
orðræður þeirra um það sem er að
gerast hér og þar um heiminn – með
eða án þátttöku þeirra – geta tæpast
kallast samtöl. Flestallir gerast stór-
atburðirnir í ókominni og jafnframt í
óljósri framtíð sem er þó skil-
merkilega ársett. Söguhetjurnar
stofna heimsfélag til að breyta heim-
inum og bæta heiminn, kalla það 4p
sem stendur fyrir Peace for People
on a Prosperous Planet. Með tím-
anum tekst þeim að vinna trúnað
allra jarðarbúa, nánast að segja, allt
eins þeirra sem áður voru hvað verst
haldnir af tortryggni, hatri og árás-
argirni.
Í raun er bók þessi dæmigerður
ávöxtur fjölmiðlaaldar þar sem neyt-
andanum er einatt haldið í spennu
með nýjum og nýjum stórfréttum.
Þannig má kalla að þetta sé eins
konar sambland af ævintýri og vís-
indaskáldsögu með ívafi af spennu-
sögu. Undirliggjandi er vonin um
betra mannlíf og frið á jörð. Sögu-
efni, sem oft er sett fram sem frétta-
efni, þarf ekki nauðsynlega að vera
merkilegt svo fremi unnt sé að láta
sem það sé bæði nýstárlegt og mik-
ilvægt. Hér vantar tengslin þar á
milli.
Textinn er víðast hvar lipur; líkist
að því leytinu góðum blaðatexta.
Frágangur textans er í þokkalega
góðu lagi; prentvillur ekki fleiri en í
meðallagi. Letur er skýrt og greini-
legt en umbrotið klúðurslegt svo
ekki sé meira sagt. Band til að skipta
orðum á milli lína fyrirfinnst ekki.
Afleiðingin verður sú að bil á milli
orða verður á stöku stað afkáralega
gleitt. Hóruunga ber sömuleiðis fyr-
ir augu. En það er nokkuð sem ís-
lenskir bókagerðarmenn hafa hvorki
mátt heyra né sjá, að minnsta kosti
ekki hingað til. Bókin er prentuð í
Bandaríkjunum og að hálfu útgefin
þar í landi.
Um víðan völl
BÆKUR
Skáldsaga
Höf. Kristinn Gils Sigtryggsson. 278 bls.
útg. Publish Islandica. Kópavogi og
Baltimore, 2005.
Og Atlantis reis úr sæ
Erlendur Jónsson