Morgunblaðið - 10.02.2006, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 2006 17
ERLENT
CONDOLEEZZA Rice, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, hefur sakað
stjórnvöld í Íran og Sýrlandi um að
kynda undir mótmælum vegna skop-
myndanna af Múhameð og sérfræð-
ingar og fræðimenn í málefnum Mið-
Austurlanda taka undir það með
henni. Benda þeir á, að mótmælin í
Teheran og Damaskus hefðu aldrei
farið fram nema með blessun og jafn-
vel að undirlagi stjórnvalda en þeir
nefna líka, að í arabaríkjunum sé
mikil og innibyrgð reiði og lítið hafi
þurft til að upp úr syði. Skopmynd-
irnar í Jyllands-Posten séu næstum
því aukaatriði í því sambandi.
Alexander Kalúgín, sérstakur
sendimaður rússnesku stjórnarinnar
í Mið-Austurlöndum, tók undir með
Rice í gær þegar hann sagði, að lík-
lega væru „utanaðkomandi öfl“, það
er að segja Íran, að kynda undir mót-
mælunum. Gat hann sér til, að með
því vildi íranska stjórnin sýna hvað
gæti gerst ef hún yrði einangruð
vegna kjarnorkudeilunnar.
Fjölmiðlar í Líbanon eru á sama
máli og í þeim er fullyrt, að sýrlenskir
útsendarar hafi séð um að útvega bíla
til að flytja mótmælendur að danska
sendiráðinu í Beirút. Í því var kveikt
og einnig ráðist á eina kirkju krist-
inna manna. Líbanskir blaðamenn
segja, að Sýrlendingar, sem urðu ný-
lega að hrökklast frá Líbanon með
herlið sitt, noti skopmyndamálið til
að kynda undir ófriði í Líbanon og
það geri raunar ýmsir innlendir hóp-
ar, sem sakni fyrri valda í landinu.
Óánægju beint að útlendingum
Fræðimenn margir, þar á meðal
Sanam Vakil, aðstoðarprófessor í
Mið-Austurlandafræðum við Johns
Hopkins-skólann í Washington, seg-
ir, að almenningur í flestum ísl-
ömskum löndum líði fyrir lýðræð-
isskort og gífurlega spillingu og því
hafi ekki þurft mikið til, að gremjan
brytist út. Þá hafi stjórnvöld gripið
gæsina og leyft mótmæli, sem beind-
ust gegn útlendingum en ekki þeim
sjálfum.
Vakil og margir aðrir leggja hins
vegar áherslu á, að gjáin, sem er á
milli íslams og vestrænna ríkja, sé
ekki bara tilkomin vegna einhverra
ofstækismanna. Hún stafi einnig af
því, að mörgum múslímum í Evrópu
finnist sem litið sé á þá sem annars
flokks borgara og líka af því, að vest-
ræn ríki hampi Ísrael á kostnað Pal-
estínumanna. William O. Beeman,
mannfræðingur við Brown-
háskólann í Bandaríkjunum, segir, að
undir þessari gremju hafi síðan verið
kynt með hryðjuverkastríðinu.
„Flestum múslímum líður eins og
þeir liggi allir undir grun og þeim
finnst þeir ekki eiga það skilið,“ segir
Beeman.
Fyrir utan þetta hafi vestrænir
menn ekki áttað sig á því hvað spá-
maðurinn er heilagur í augum músl-
íma. Múslímar kippi sér ekki upp við
atlögu að ríkisstjórnum og ein-
staklingum, jafnvel klerkum, en öðru
máli gegni um spámanninn. Árás á
hann auki enn á þá tilfinningu, að
vestræn ríki sitji um íslam, og á þá
minnimáttarkennd, sem múslímar
finni fyrir gagnvart Vesturlöndum.
Heimafyrir búi þeir við kúgun og því
brjótist úrræðaleysið og gremjan út
með þessum hætti.
Mótmæli gegn skopmyndunum
hafa farið fram í flestum íslömskum
ríkjum en þótt þau stafi af raunveru-
legri gremju er ljóst, að ekki bara
stjórnvöld, heldur líka alls kyns hóp-
ar, trúarhópar, stríðsherrar og aðrir,
eru farnir að nota þau sjálfum sér til
framdráttar. Er einkum bent á Afg-
anistan og Pakistan í því sambandi.
Skopmyndirnar gleymdust
Dæmi eru líka um, að mótmæli hafi
farið að snúast um annað en skop-
myndirnar. Þær voru vissulega tilefni
fjölmennrar göngu í Kabúl fyrir
nokkrum dögum en fyrr en varði fóru
hrópin að beinast gegn veru pakist-
anskra farandverkamanna í Afgan-
istan. Síðan brutust út átök og að
þeim loknum lágu þrír menn í valn-
um.
„Skopmyndirnar gleymdust al-
veg,“ sagði Gulab Shah Alikheil, tals-
maður ríkisstjórans í Kabúl.
Það hefur vakið athygli, að skop-
myndirnar af Múhameð birtust í Jyl-
lands-Posten í lok september síðast-
liðins en þá án þess að vekja mikla
athygli utan Danmerkur. Danskir
múslímar mótmæltu þeim vissulega
og þegar þeim fannst ekki nægilega
mikið mark á því tekið. Gerðu þeir út
af örkinni nefnd, sem ræddi málið við
ráðamenn, klerka og fjölmiðla í ísl-
ömskum löndum.
Verið getur, að þetta hafi riðið
baggamuninn en óstaðfestar fréttir
eru um, að fleira hafi komið til.
Stjórnvöld í Sádi-Arabíu eða öllu
heldur fjölmiðlar þar í landi létu til
dæmis ekkert í sér heyra um málið
fyrr en eftir slysið í Mekka í janúar
þar sem 420 pílagrímar tróðust undir
vegna skipulagsleysis yfirvalda í
borginni. Sagt er, að þá hafi fjöl-
miðlum landsins verið skipað að flytja
ítarlegar fréttir af skopmyndunum.
Einræðisstjórnir
grípa tækifærið
Reuters
Palestínskir öryggisverðir við bækistöð alþjóðlegra eftirlitsmanna í Hebr-
on. Þar var efnt til mótmæla vegna teikninganna af Múhameð.
Margir fræðimenn segja að mótmæli múslíma gegn
skopmyndunum séu eðlileg, þær hafi vakið rétt-
mæta hneykslun, segir í grein Sveins Sigurðssonar.
FLEMMING Rose, menning-
armálaritstjóri Jyllands-Posten,
sem birti skopteikningarnar af
Múhameð spámanni í fyrra, var
sendur í leyfi um ótilgreindan
tíma í gær.
Ágreiningur er sagður hafa
komið upp á milli Carstens
Juste, aðalritstjóra Jyllands-
Posten og Rose í gær. Rose var
þá spurður í sjónvarpsviðtali
hvort blaðið myndi birta skop-
myndir, sem íranskt blað hefur
boðað að verði birtar um helför
gyðinga. Rose tók því ekki ólík-
lega og sagðist ætla að hafa
samband við Íranana og óska
eftir því að fá að birta myndirn-
ar þegar þær yrðu tilbúnar.
Juste segir í opnu bréfi, sem
birtist á fréttavef Jyllands-Post-
en í gær, að þetta hafi verið mis-
tök hjá Rose, Jyllands-Posten
myndi aldrei birta slíkar mynd-
ir. En Rose hafi verið undir
miklu álagi síðustu mánuði.
Heimsóknir á vefsíðu blaðsins
hafa fjórfaldast á einni viku, úr
340.000 í 1,335.000, að sögn vef-
ritstjórans, Jørgen Schultz.
Hefur hann nú sett upplýsingar
um teikningamálið á ýmsum
málum, þ. á m. arabísku, á vef-
síðuna. Norska tímaritið Magaz-
inet, sem endurbirti teikning-
arnar umdeildu, segist vilja
ræða málið við norska múslíma
en neitar að biðjast afsökunar á
sjálfri birtingunni. Samtök
múslíma hafa kært ritið fyrir
guðlast og fyrir að stofna lífi
norskra borgara í hættu.
Rose rit-
stjóri send-
ur í leyfi