Morgunblaðið - 24.02.2006, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2006 11
BAUGSMÁLIÐ
VERJENDUR allra sakborninga í Baugsmál-
inu kröfðust þess við munnlegan málflutning í
Héraðsdómi Reykjavíkur í gær að umbjóðendur
sínir yrðu sýknaðir af öllum ákærum í málinu.
Þeir gagnrýndu harkalega rannsókn efnahags-
brotadeildar ríkislögreglustjóra á málinu.
Verjendurnir fimm skiptu málflutningi í mál-
inu með sér, og fjölluðu fyrst um ákærur vegna
ársreikninga og síðan um ákærur um undanskot
á opinberum gjöldum.
Gestur Jónsson, verjandi Jóns Ásgeirs Jó-
hannessonar, forstjóra Baugs, sagði að sér væri
ekki kunnugt um að nokkru sinni hefði áður ver-
ið jafnmikið haft fyrir því að upplýsa brot á tolla-
lögum, t.d. með því að fá bandarískan bílasala
hingað til lands vegna innflutnings á þremur bíl-
um, og ætluðum undanskotum upp á um 1,5
milljónir króna. Gestur taldi það hafa komið vel
fram við vitnaleiðslur og í lögregluskýrslum
hvaða hug Jón Gerald bæri til Jóns Ásgeirs, t.d.
með tölvupósti sem sendur hefði verið frá Jóni
Gerald til Jóns Ásgeirs, þar sem hann segir m.a.
„ef einhver er lyginn og ómerkilegur þá ert það
þú Jón Ásgeir“. Auk þess hefði Jón Gerald stað-
fest við yfirheyrslur hjá lögreglu að hafa hótað
Jóni Ásgeiri lífláti, áður en hann sneri sér til
efnahagsbrotadeildarinnar.
Mikið var haft við til þess að upplýsa málið, og
sagði Gestur að aldrei í Íslandssögunni hefði
verið eytt jafnmiklu fé til einnar rannsóknar.
Og um hvað snýst svo málið? spurði Gestur.
Hann sagði þá ákæruliði sem um ræðir fjalla
annars vegar um það hvort sérgreina átti við-
skiptakröfur til tengdra aðila í ársreikningum,
en hins vegar um undanskot á opinberum gjöld-
um við innflutning fjögurra bíla.
Enginn talið sig hafa orðið fyrir tjóni
Gestur benti á að þetta væri sennilega í fyrsta
skipti sem menn þyrftu að koma fyrir dóm
vegna þess að þeir hefðu ekki sérgreint við-
skiptakröfur á réttan hátt í ársreikningum. Sem
væri undarlegt í ljósi þess að allar stærðir væru
réttar í ársreikningunum, afkoma, hagnaður og
annað, og efnahag rétt lýst. Enginn hefði kvart-
að eða talið sig hafa orðið fyrir tjóni. Allar kröf-
ur hefðu verið greiddar að fullu og Baugur ekki
tapað á viðskiptunum.
Þessi þáttur málsins fjallaði því um að hátt-
ernisreglur hefðu verið brotnar án þess að það
hefði haft neinar afleiðingar, eitthvað sem í
mesta lagi hefði átt að skamma fyrir og biðja um
að þetta yrði haft rétt í framtíðinni.
Ákæran hvað varðar ranga ársreikninga er
villandi, sagði Gestur. Í raun virtist sem verið
væri að kæra fyrir athafnaleysi, og ljóst að
verknaðarlýsing væri ófullnægjandi. Hvergi
væri sagt hverjar væru hinar villandi eða röngu
sérgreiningar, og upphæðirnar hefðu ekki verið
sundurliðaðar.
Einnig sagði Gestur það mikinn galla á ákær-
unni að ekki væri neitt fjallað um hugarástand
ákærðu í henni, þ.e.a.s. hvort þeir hefðu brotið
af sér af ásetningi eða stórfelldu gáleysi. Miklu
skipti að Jón Ásgeir hefði ekki komið sjálfur að
gerð ársreikninga, til þess hefði hann ráðið fag-
menn.
Lykilatriði væri einnig skilgreining á hugtak-
inu lán, enda skilgreindi saksóknari það hugtak
afar vítt. Gestur sagði hins vegar að ekki væri
hægt að líta á allar viðskiptakröfur sem lán,
heldur hlyti að vera um að ræða kröfur vegna
eiginlegrar lántöku. Viðskiptareikningur Jóns
Ásgeirs hefði verið biðreikningur, þangað hefðu
öll hans útgjöld farið, og þau síðar verið flokkuð
niður í persónuleg útgjöld og kostnað vegna fyr-
irtækisins.
Gestur sagði ríkislögreglustjóra hafa hafnað
því að greina viðskiptareikning Jóns Ásgeirs
niður eftir því hvort um væri að ræða persónu-
leg útgjöld eða kostnað vegna starfa hans fyrir
Baug. Því hefðu verjendur þurft að fá sérfróða
aðila til þess að rannsaka það, og því fengið end-
urskoðunarfyrirtækið PricewaterhouseCoopers
til að vinna skýrslu um það.
Niðurstaða PricewaterhouseCoopers hefði
verið sú að Jón Ásgeir hefði aldrei verið í skuld
við Baug, hann hefði alltaf átt í það minnsta jafn
mikið inni hjá Baugi og hann skuldaði á við-
skiptareikningi. Þar voru einnig lánveitingar
skilgreindar nákvæmlega, og niðurstaðan hefði
verið sú að á þeim tímapunkti sem ársreikn-
ingar voru gerðir á þessum árum hefði Gaumur
aðeins einu sinni skuldað Baugi. Þar hefði verið
um að ræða samtals 4,5 milljónir króna, sem
teljist óveruleg upphæð, eða um 0,5% af öðrum
óinnheimtum skuldum Baugs á þeim tíma. Jón
Ásgeir, Kristín Jóhannesdóttir og Fjárfar hefðu
aldrei verið í skuld þegar ársreikningar voru
gerðir.
Í þessu áliti sérfróðra manna um endurskoð-
un væri á hreinu að enginn grundvöllur væri
fyrir því að álykta að lög hefðu verið brotin. Í
það minnsta sýndi það fram á vafa á sekt í þessu
tilviki, sem ætti að leiða til sýknu í þessum
ákæruliðum.
Jakob R. Möller, verjandi Tryggva Jónsson-
ar, fyrrverandi aðstoðarforstjóra Baugs, sagði
að ekki mætti betur sjá en að Tryggvi væri
ákærður um aðild að málinu, enda hefði hann
enga ábyrgð borið á ársreikningum Baugs.
Hvergi í ákærunum væri tiltekið hvaða athöfn,
eða athafnaleysi það hefði verið sem leiddi til
þess að ákveðið hefði verið að ákæra í málinu, og
ekkert í ræðu sækjanda hefði beinst að ákæru
gegn Tryggva.
Ákæra yrði að lýsa athöfn eða athafnaleysi,
og taldi Jakob að ákæru væri þar ábótavant.
Hann spurði því hvernig sakborningur sem ekki
vissi nákvæmlega hvað væri verið að ásaka hann
um ætti möguleika á að verjast ásökunum. Þó
sýndist sem ákært væri fyrir athafnaleysi, að
sundurgreina ekki viðskiptareikninga. Erfitt
væri að sjá hvernig væri hægt að ákæra fyrir að-
ild að athafnaleysi, nema menn teldu að Tryggvi
hefði hvatt Jón Ásgeir til að aðhafast ekkert,
sem enginn hefði haldið fram við réttarhöldin.
Hann sagði það vekja athygli að ákært væri í
fjórum liðum í þeim hluta málsins er snýr að
ársreikningum, einum fyrir hvert ár sem gerð
væri athugasemd við ársreikninga. Sagði hann
greinilegt að með því hefði ákæruvaldið verið að
„belgja ákæruna út“ svo hún liti sem verst út
fyrir ákærðu. Ákæruvaldið reiddi stórt til höggs
gegn Tryggva Jónssyni eins og öðrum ákærðu,
og eftir stendur ákæra fyrir „hlutdeild að at-
hafnaleysi“, sem engin áhrif hafði, sagði Jakob.
„Fjallið tók jóðsótt og fæddist lítil mús. Mjög lít-
il mús,“ sagði hann að lokum.
Segir ýmsa galla vera á ákæru
Tveir endurskoðendur voru ákærðir í málinu,
þau Stefán Hilmarsson og Anna Þórðardóttir,
sem bæði störfuðu hjá KPMG endurskoðun á
þeim árum sem ákærurnar ná til. Þau eru
ákærð fyrir að árita án fyrirvara ársreikn-
ingana, og eru ýmsir gallar á þeirri ákæru, sagði
Þórunn Guðmundsdóttir, lögmaður Önnu og
Stefáns.
Þar væri í raun ætlað athafnaleysi þeirra
tengt ábyrgð á rekstri fyrirtækisins, og að auki
ekki fjallað neitt um huglæga afstöðu þeirra,
ásetning eða stórfellt gáleysi. Máli sínu til
stuðnings vísaði Þórunn í skýrslu Pricewater-
houseCoopers, sem og skilgreiningar á hugtök-
um í endurskoðun, svo sem „góða endurskoð-
unarvenju“, og „glögga mynd“.
Þórunn mótmælti þeirri túlkun sækjanda í
málinu að Anna og Stefán hefðu verið háð vel-
vilja stjórnenda Baugs, þau hefðu bæði starfað
fyrir óháð endurskoðunarfyrirtæki, og með orð-
um sínum hefði sækjandi vegið að þeirra starfs-
heiðri, með ósmekklegri athugasemd sem hefði
ekki verið honum sæmandi. Einu dæmin um að
endurskoðendur hefðu verið sakfelldir fyrir að
skrifa fyrirvaralaust upp á ársreikninga væru
þegar ársreikningarnir hefðu beinlínis gefið
ranga mynd af stöðu fyrirtækisins.
Verjendur sakborninga kröfðust sýknu í munnlegum málflutningi Baugsmálsins í héraðsdómi
Rannsókn efnahagsbrota-
deildar gagnrýnd harkalega
Morgunblaðið/Sverrir
Þrír af lögmönnum verjenda brugðu sér út úr héraðsdómi í réttarhléi í hádeginu í gær
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
HARÐAR hefur verið gengið að sak-
borningum í þessu máli vegna ætl-
aðra brota á tollalögum en öðrum
sem ætlað er að hafi framið svipuð
brot, sagði Kristín Edwald, verjandi
Kristínar Jóhannesdóttur, þegar hún
hóf málflutning verjenda í þeim
þætti málsins sem snýr að meintum
brotum á tollalögum.
Framburður Jóns Geralds Sullen-
berger, bæði hjá lögreglu og fyrir
dómi, er svo ótrúverðugur að ekki
verður á honum byggt til sakfelling-
ar, sagði Kristín. Hún vísaði í um-
fjöllun Gests Jónssonar um óvild
Jóns Geralds í garð Jóns Ásgeirs Jó-
hannessonar. Í skugga þessarar
óvildar komi kæra hans fram, og í því
ljósi verði að skoða allt sem frá hon-
um komi.
Sakaði Kristín Jón Gerald um að
hafa reynt að púsla saman líklegum
reikningum til þess að geta sakað þá
sem ákærðir eru í málinu um glæpi
sem þeir ekki frömdu. Hún sagði
ljóst að Jón Gerald hefði orðið marg-
saga í málinu, og svo virtist sem allt-
af þegar ósamræmi eða rangar upp-
lýsingar hefðu verið reknar ofan í
hann kæmi hann með nýjar skýring-
ar.
Auðvelt að falsa tölvupósta
Dæmi um þetta sagði Kristín vera
þann framburð Jóns Geralds hjá lög-
reglu að hann hefði ekki tekið þókn-
un fyrir að útvega bílana fyrir
ákærðu, það hefði verið greiði við
þau. Svo þegar væri ljóst að reikn-
ingar pössuðu ekki saman, og væru
varðandi tvo af bílunum um 4.000
Bandaríkjadölum of háir, hefði hann
borið fyrir dómi að hafa tekið þessa
4.000 dali sem þóknun fyrir milli-
gönguna.
Kristín sagði tölvupóst afar óör-
uggan samskiptamáta, og sönnunar-
gildi þess konar gagna væri vafasamt
í besta falli vegna þess hversu auð-
velt væri að falsa þau. Sér í lagi sagði
hún það eiga við um tölvupóst sem
Jón Gerald lagði fram útprent af og
virðist vera frá Kristínu Jóhannes-
dóttur kominn, en ekki hefur fundist
eintak af póstinum á tölvu Jóns Ger-
alds, né á tölvu Kristínar. Enn frem-
ur hefðu aðrir tölvupóstar sem sagt
væri að hefðu komið frá Kristínu til
Jóns Geralds aðeins fundist í tölvu
hans, og Kristín Jóhannesdóttir
hefði borið fyrir réttinum að hún
kannaðist ekki við póstana.
Kristín gagnrýndi rannsókn lög-
reglu harðlega, og sagði ljóst að ekk-
ert hefði verið gert til þess að fá upp-
lýsingar frá netþjónustufyrirtækj-
um, sem þó hefðu væntanlega getað
staðfest að tölvupósturinn hefði verið
sendur. Slíkt hefði yfirhöfuð ekkert
verið rannsakað.
Ósamræmi var í framburði Jóns
Geralds og Ivans G. Motta, banda-
ríska bílasalans sem bar vitni á
þriðjudag, fyrir héraðsdómi, sagði
Kristín. Motta neitaði því að hann
hefði hitt Jón Gerald og sýnt honum
gögnin áður en þau voru lögð fram
hjá ríkislögreglustjóra, en Jón Ger-
ald hefði viðurkennt að hafa farið á
skrifstofu Motta í Bandaríkjunum og
fengið að líta á gögnin. Drægi það
verulega úr trúverðugleika þeirra
gagna að mati Kristínar.
Hræðileg lögreglurannsókn
Einar Þór Sverrisson, verjandi Jó-
hannesar Jónssonar, gagnrýndi
harkalega rannsókn lögreglu á rann-
sóknarstigi málsins, og vegna
„hræðilegrar rannsóknar lögreglu“
hefði í raun þurft að gera aðra rann-
sókn fyrir rétti við þessa aðalmeð-
ferð, og hún því tekið jafn langan
tíma og raun bæri vitni. Hann sagði
mikið hafa skort á gagnrýna hugsun
og heilbrigða skynsemi hjá lögreglu
við rannsóknina.
Hann sagði það ljóst með fram-
burði lögreglumanna sem komu fyrir
réttinn að einungis hefði verið byggt
á gögnum Jóns Geralds við upphaf
málsins, ekki hefði verið svo mikið
sem rætt við bílasalann Ivan G.
Motta fyrr en til stóð að fá hann hing-
að til lands til að bera vitni. Reikn-
ingar sem Jón Gerald framvísaði,
sem áttu að hafa komið frá fyrirtæki
Motta, hefðu einfaldlega verið teknir
góðir og gildir í stað þess að kanna
hvort þeir væru raunverulegir.
Einar sagði að í gær hefðu verið
komnir 1.277 dagar – 31⁄2 ár – frá því
Jón H. Snorrason sótti Jón Gerald
Sullenberger á heimili móður hans,
að morgni sunnudags, og ók með
hann á skrifstofu efnahagsbrota-
deildar ríkislögreglustjóra, þar sem
hann gaf skýrslu. Reglur um hraða
málsmeðferð hefðu greinilega ekki
verið í hávegum hafðar við rannsókn-
ina, enda virtist sér að á þessum
1.277 dögum hefði ekkert verið unnið
í rannsókninni í 456 daga, þar af í 340
daga samfleytt á tímabili.
Segir lögreglu hafa
„pukrast“ með gögn
Einnig gagnrýndi Einar lögreglu
vegna fjögurra tilvika þar sem ekki
var skrifuð skýrsla eða unnin önnur
gögn vegna rannsóknarinnar. Til
dæmis hefði komið fram hjá lög-
reglumanni við vitnaleiðslur að gögn-
in sem Jón Gerald lagði fram bárust
á skrifstofu efnahagsbrotadeildar-
innar tæpri viku áður en Jón Gerald
kom til að gefa skýrslu, þó ekkert
væri minnst á það í gögnum lögreglu.
Engu væri líkara en „pukrast“ hefði
verið með þessi gögn hjá lögreglu.
Einnig hefði lögreglan hringt í fyr-
irtæki Ivan G. Motta í Bandaríkjun-
um, Automobiles Zona Franca, í
þeim tilgangi að ná tali af Motta, og
sannreyna að fyrirtækið væri raun-
verulegt. Motta hefði ekki verið við,
og engin tilraun hefði verið gerð til
að ná í hann eftir það. Engin skýrsla
hefði verið rituð vegna þessa.
Einnig hefðu lögreglumenn borið
fyrir dómi að þeir hefðu fengið heim-
ild til að taka skýrslu af Jóni Gerald
og konu hans á Miami í Bandaríkj-
unum árið 2002 eftir símtal við tengi-
lið FBI, bandarísku alríkislögregl-
unnar, í Kaupmannahöfn. Engin
skrifleg heimild virtist til vegna
þessa, og lögreglumenn hefðu borið
að munnleg heimild hefði fengist frá
FBI.
Óskiljanlegt væri einnig að Jón
Gerald, sem við fjölmörg tækifæri
hjá lögreglu hefði játað á sig sak-
næmt athæfi, væri ekki ákærður í
málinu. Einar fór ekki mörgum orð-
um um ástæður þess að sýkna bæri
umbjóðanda sinn, Jóhannes. Hann
sagði enga sönnun komna fram á því
að Jóhannes hefði haft nokkuð með
málið að gera, hann hefði í raun bara
beðið um að sér yrði útvegaður bíll,
tekið svo við lyklunum og keyrt á
braut. Hann hefði ekki komið nálægt
tollskýrslugerð eða innflutningi og
ómögulegt væri að ráða í hvar ásetn-
ingur eða stórfellt gáleysi lægi.
Harðar gengið fram við að
upplýsa þessi brot en önnur