Morgunblaðið - 24.02.2006, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2006 27
kokkar
katt-
.
ar
á landi er
-
l að auka
hægri
við að
r án þátt-
Tvær
afntog-
1970,
nn-
l 1974 og
nssonar
1 stóð
frá 1972
m áhrifa
ttheimt-
afa hækk-
Á ár-
æp 2
Stein-
tti. Sú
ingu við
órn-
t.d. frá
5 %-stig).
katt-
lukerfi
skatt-
hægt að
þá varð
ri ár“, en
ljast á
eins
til seinni
oroddsen
sem sat frá 1980-83 var vinstri
stjórn í hugum sumra Sjálfstæð-
ismanna (3 ráðherrar komu frá
Sjálfstæðisflokki, í andstöðu við
flokkinn, en aðrir ráðherrar voru
frá Framsóknarflokki og Alþýðu-
bandalagi). Sú stjórn lækkaði skatt-
byrðina eins og sjá má á mynd 1.
Það virðist því ljóst að hægri rík-
isstjórnir Davíðs Oddssonar, sem
setið hafa frá 1995, hafi slegið öll
met í aukningu skattbyrðarinnar í
landinu. Vinstri stjórnir standa
þeim langt að baki í þessum efnum.
Heimsmet í hækkun
skatta á almenning
Á mynd 2 má sjá yfirlit um breyt-
ingar á stærð þess hlutar af lands-
framleiðslu sem hið opinbera í vest-
rænum ríkjum hefur tekið til sín í
skatta, en þetta er algengasti mæli-
kvarðinn á breytingar á skattbyrði
þjóða. Tölurnar koma úr nýjustu
skýrslu OECD um skattamál og ná
til tímabilsins 1995 til 2004.
Niðurstaða OECD er sú, að
skattbyrði á Íslandi hafi aukist mun
meira en í nokkru öðru vestrænu
ríki. Miklu munar á Íslendingum og
þeim hagsælu þjóðum sem næstar
koma, en það eru Norðmenn, Spán-
verjar og Svíar. Þjóðirnar til hægri
á myndinni hafa hins vegar minnk-
að skattbyrðina. Ljóst er einnig að
skattbyrði fyrirtækja á Íslandi hef-
ur lækkað á tímabilinu þannig að
aukna skattbyrðin leggst einkum á
heimilin í landinu. Í fyrri grein
minni („Stóra skattalækk-
unarbrellan“, í Mbl. 18. jan.) sýndi
ég að aukningin var einnig lang-
mest hjá fólki í lægri tekjuhóp-
unum.
Skattleysismörkin
eru sökudólgurinn
Talsmenn stjórnvalda hafa gjarn-
an á orði að eðlilegt sé að skattbyrði
hækki þegar kaup hækki. Skatt-
kerfi okkar sé þannig upp byggt.
Þetta á hins vegar aðeins við ef
skattleysismörkin hækka ekki líka í
takt við launavísitöluna. Þegar
skattleysismörkin fylgja launaþró-
uninni eykst skattbyrði ekki að öðru
óbreyttu og áhrif skatta á tekju-
skiptinguna eru þá einnig óbreytt.
Þegar skattleysismörkin dragast
aftur úr launaþróuninni, eins og
gerst hefur á síðasta áratug, þá
bæði hækkar skattbyrðin á almenn-
ing og tekjuskiptingin eftir skatt
verður ójafnari.
Það er því mikilvægt að allir í
landinu átti sig á því, að ef skatt-
leysismörk fylgja ekki launaþróun-
inni þá munu bæði skattbyrði og
ójöfnuður í tekjuskiptingunni
aukast. Ekki er nóg að skattleys-
ismörk fylgi verðlagsþróun. Skatt-
leysismörk á Íslandi ættu í dag að
vera um 130 þúsund krónum ef þau
hefðu fylgt launavísitölu frá 1988
(hærri ef miðað væri við lágmarks-
laun, eða 151.000 krónur). Þau eru
hins vegar aðeins um 79 þúsund
krónur á mánuði í dag.
Þessi lævísa rýrnun skattleys-
ismarkanna úr um 130 í 79 þúsund
krónur er leynivopnið sem rík-
isstjórnin hefur notað til að auka
skattbyrði og í leiðinni hefur hún
aukið ójöfnuðinn stórlega. Þetta er
leið sem leggst með mestum þunga
á lægri tekjuhópana, sem hafa setið
eftir í góðærinu fyrir vikið. Það eru
eldri borgarar, öryrkjar, einstæðar
mæður og lágtekjufólk á vinnu-
markaði sem eru mestu fórnarlömb
þessara aðgerða. Meðaltekjufólk
hefur einnig fengið á sig aukna
skattbyrði.
Slík þróun er hvorki eðlileg né
venjuleg þegar litið er til annarra
landa á Vesturlöndum. Á mynd 3
má sjá hvernig tekjuskattur ein-
staklinga hefur aukist (sem % af
vergri landsframleiðslu) á Íslandi
frá 1990 til 2003 um leið og þróunin
er öndverð í OECD-ríkjunum. Þar
hefur skattbyrði á einstaklinga og
fjölskyldur lækkað að jafnaði úr
9,9% af landsframleiðslu 1995 í 9,4%
árið 2003. Líka hjá þjóðum þar sem
kaup hefur hækkað (t.d. Írum), eins
og algengt var á Vesturlöndum frá
1995 til 2000. Á sama tíma jóks
tekjuskattbyrði einstaklinga á Ís-
landi úr 9,9% í 14,9% af landsfram-
leiðslu.
Íslendingar hafa löngum stært
sig af því að byrði beinna skatta á
einstaklinga væri vel undir með-
altali annarra vestrænna ríkja. Eins
og mynd 3 sýnir höfum við farið
langt yfir meðaltal OECD-ríkjanna
eftir 1995. Það eru stór tíðindi.
Skattbyrði einstaklinga og fjöl-
skyldna hefur þannig aukist á Ís-
landi langt umfram það sem er al-
mennt í OECD-ríkjunum og þegar
þess er að auki gætt að aukning
skattbyrðarinnar var mest í lægri
tekjuhópunum verður ljóst hversu
óvenjuleg þessi þróun á Íslandi er.
Þá á alveg eftir að nefna hin sér-
stöku fríðindi sem stóreigna- og há-
tekjufólki eru færð með upptöku
fjármagnstekjuskattsins og nið-
urfellingu hátekjuskatts og erfða-
fjárskatts. Þar hefur skattbyrðin
verið létt, sem og hjá fyrirtækjum
og eigendum þeirra.
Breiðu bökin fundin!
Ríkisstjórn Íslands virðist því
hafa fundið „breiðu bökin“ til að
leggja á auknar skattbyrðar. Hún
fann þau hjá lágtekju- og með-
altekjufólkinu í landinu. Þegar
Halldór E. Sigurðsson var fjár-
málaráðherra Framsóknarflokks-
ins á áttunda áratugnum leitaði
hann „breiðu bakanna“ í húsum há-
tekjumanna.
Öll met í aukningu heildarskatt-
byrðar hafa í reynd verið slegin á
Íslandi eftir árið 1996. Samkvæmt
nýjustu skýrslu OECD um skatta-
mál virðast Íslendingar einnig hafa
eignast heimsmet í aukningu skatt-
byrðar á tímabilinu 1995 til 2004.
Þessi sérstaka aukning hefur nær
öll lagst á heimilin í landinu og hlut-
fallslega mest á fólk í lægri tekju-
hópum.
Mikilvægast af öllu er að skatt-
leysismörk verði stórhækkuð fyrir
lágtekjufólk og millitekjufólk svo
rétta megi af þá skekkju sem orðin
er á siglingu íslensku þjóðarskút-
unnar. Skattleysismörk þurfa að
fylgja launaþróuninni í landinu, ef
skattkerfið á að halda bygging-
arlagi sínu. OECD leggur reyndar
til í nýjustu skýrslu sinni um efna-
hagsmál á Íslandi að skattleys-
ismörk einstaklinga verði vísi-
tölubundin (OECD 2005, Economic
Surveys: Iceland, bls. 73).
Fjármálaráðherra neitar þó enn
að heildarskattbyrði hafi aukist og
gengst heldur ekki við áhrifum
þeirrar breytingar á tekjuskipt-
inguna í landinu. Einstaka tals-
menn stjórnvalda hafa þó orðið tví-
saga í málinu. Í aðra röndina segja
þeir að skattar hafi lækkað en í hina
segja þeir að skattar hafi hækkað,
en það hafi hins vegar eingöngu
gerst vegna launahækkana. Öll við-
urkennd gögn um málið eru þó al-
gerlega skýr, bæði innlend og er-
lend. Launahækkanir einar og sér
réttlæta ekki aukningu á skatt-
byrði, hvað þá róttækar breytingar
á tekjuskiptingunni eftir skatt.
skatta?
;/@.   #/ + +(
  "'!   
$# 
    % 
  !#Q # $%.#  :/+ (
  

 5
,$-. 01
%+
+
& /% . 
( -%
1
     

'
'
"
"

(
() () ( ( (( (( " "'
 
   



      
   

 






 

 

231 4
53 ( /1
%+
 3 %
$+
6 
     ! "#
" $%&    
 
?$ %
-+
-1
.
0  1
3 
: 
NDF9 
9
 P
&,R
#$ : 
31 S@ 

 
$ 
4' 4"  " ' 3 / %15< %

 
  

231 4 *+
&%+
& %
+

 
NDF9*RT   -   7"
     
'  $  #  ()*+,- .








'
"

(( (( ((( " " "" "









 


D er
mun
Höfundur er prófessor
við Háskóla Íslands.
við þá tvo sem voru afhentir. Jafn-
gerir samningurinn ráð fyrir kaupum
ratsjártækjum með myndavélum (svo-
um Eywitness-búnaði) sem sett verða í
lubíla til viðbótar við þau sex tæki sem
voru í fyrra í sama tilgangi.
aldur þakkaði ráðherra góðar gjafir og
t ánægður með að ríkisstjórnin skyldi
átakinu þennan mikla áhuga. Sagðist
gera sér vonir um að samningurinn nú
skila jafn góðum árangri og sá fyrri.
na verður varið
eftirlit lögreglu
Morgunblaðið/RAX
nýja öndunarsýnamæla.
Steingrímur Hermannsson,fyrrverandi forsætisráð-herra, hitti MargaretThatcher, forsætisráð-
herra Bretlands, í Downingstræti 10
hinn 6. desember árið 1988, fyrir
rúmum sautján árum. Það er því
ekki rétt sem kemur fram á heima-
síðu forsætisráðuneytisins í tilefni af
fundi Halldórs Ásgrímssonar, for-
sætisráðherra og Tony Blair, for-
sætisráðherra Bretlands, í fyrradag,
að 30 ár séu síðan forsætisráðherra
Íslands heimsótti starfsbróður sinn í
Bretlandi síðast.
Steingrímur sagði í samtali við
Morgunblaðið að fundurinn með
Thatcher væri minnisstæður.
„Ég átti fund í Downingstræti 10
með Margaret Thatcher 6. desem-
ber 1988 og ræddi þar meðal annars
við hana um Rockall-svæðið sem
Bretar ætluðu að gera tilkall til
vegna fiskveiðilögsögu sinnar og ég
gerði henni grein fyrir því að við Ís-
lendingar teldum okkur eiga þar líka
fiskveiðiréttindi,“ sagði Stein-
grímur.
Var hin kátasta
Hann sagði að þau hefðu einnig rætt
hugsanlega viðskiptasamninga við
Evrópusambandið og fleira. „Þetta
var ágætis fundur og hún var hin
kátasta,“ sagði Steingrímur.
Hann sagði að hann hefði hitt
Thatcher við ýmis önnur tækifæri,
en þetta hefði verið í eina skiptið
sem hann hefði hitt hana í Downing-
stræti. Það væri því ekki rétt að það
hefði ekki gerst í 30 ár að forsætis-
ráðherra Íslands sækti starfsbróður
sinn í Bretlandi heim. Aðspurður
hvort Thatcher væri minnisstæður
stjórnmálamaður, sagði hann að hún
væri það að mörgu leyti. Hann hefði
til dæmis hitt hana nokkru síðar á
ráðherrafundi NATO. „Þá kom hún
til mín og spurði hvort það væri ekki
rétt að ég væri forsætisráðherra í
samsteypustjórn og þyrfti að
treysta á fleiri flokka og ég sagði að
það væri rétt. Þá sagði hún: „Vesa-
lings maðurinn“. Það var augljóst
mál að hún vildi hafa öll völdin í sín-
um höndum, enda Járnfrúin kölluð,“
sagði Steingrímur ennfremur.
Ræddi um Rockall-
svæðið við Thatcher
Steingrímur Hermannsson hitti Margaret Thatcher á
fundi í Downingstræti 10 í desember árið 1988
Steingrímur Hermannsson og Margaret Thatcher í Downingstræti 10.
Eftir Hjálmar Jónsson
hjalmar@mbl.is
UNGIR ökumenn, á aldrinum 17 til 24 ára,
eru líklegri til að ástunda ölvunarakstur en
aðrir aldurshópar. Hins vegar eru ein-
staklingar með meiri menntun og hærri
tekjur líklegri en aðrir til að hafa ekið eftir
neyslu eins áfengs drykkjar. Þegar skoðað
var hverjir líklegastir væru til að keyra eft-
ir neyslu nokkurra áfengra drykkja kom í
ljós að þar voru einstaklingar sem aðeins
eru með grunnskólapróf mest áberandi.
Þetta er meðal niðurstaðna nýrrar Gall-
up-könnunar sem samgönguráðuneytið,
Umferðarstofa, Vegagerðin og Ríkislög-
reglustjóri létu framkvæma á aksturs-
hegðun almennings og Einar Magnús Magn-
ússon, upplýsingafulltrúi Umferðarstofu,
kynnti á blaðamannafundi í gær.
Notkun öryggisbelta var eitt af því sem
spurt var um í könnuninni og þar kemur í
ljós að líklegra er að farþegi í aftursæti noti
belti utanbæjar en farþegi í framsæti innan-
bæjar. Þannig sagðist 31% aðspurðra öku-
manna ekki nota öryggisbelti í akstri innan-
bæjar og 8% sögðust ekki nota belti í
utanbæjarakstri. 21% aðspurðra sagðist
ekki nota öryggisbelti sem farþegar í innan-
bæjarakstri og 7% sögðust ekki nota belti
sem farþegar í utanbæjarakstri. Alls sögð-
ust 35% ekki nota öryggisbelti sem farþegar
í aftursæti innanbæjar og 16% utanbæjar.
31% ökumanna not-
ar ekki öryggisbelti
í innanbæjarakstri
TENGLAR
.........................................................
Hægt er að skoða könnunina í heild sinni á
vef Umferðarstofu á veffanginu: www.us.is