Morgunblaðið - 24.02.2006, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SUNNUDAGINN 26. febrúar
næstkomandi verður grunn- og fram-
haldsnám við Háskóla Íslands kynnt
með veglegum hætti í skólanum. Ein-
stakt tækifæri gefst til
að kynnast því grósku-
mikla og fjölbreytta
námi sem í boði er við
skólann. Fjölmargar
nýjar námsleiðir bjóð-
ast ekki síst á vettvangi
framhaldsnámsins sem
hefur vaxið hvað hrað-
ast á síðustu árum. Í fé-
lagsfræðinni er boðið
upp á meistara- og
doktorsnám og hefur
fjöldi nemenda útskrif-
ast með meistarapróf á
síðustu misserum.
Á hausti komandi verður í fyrsta
sinn mögulegt að taka sjálfstætt dipl-
ómanám í félagsfræði til 15 eininga
að loknu BA-prófi eða sambærilegu
háskólaprófi. Námið er einkum ætlað
þeim sem ekki eru tilbúnir að fara í
fullt meistaranám en vilja bæta við
sig styttra námi á tilteknum sviðum.
Námið gegnir einnig hlutverki end-
urmenntunar fyrir þá sem þegar eru
á vinnumarkaði. Hægt er að fá námið
metið að fullu inn í meistaranám í fé-
lagsfræði. Námsleiðirnar endur-
spegla áherslur félagsfræðinnar í
bæði grunn- og framhaldsnáminu en
þær samanstanda af þremur nám-
skeiðum á tilskildum efnissviðum.
Boðið verður upp á diplómanám í af-
brotafræði, atvinnulífsfræði, fjöl-
miðlafræði og rannsóknaraðferðum
félagsvísinda. Miðað er við að náminu
ljúki á einu skólaári.
Markmið diplómanáms í afbrota-
fræði er að veita nemendum fræði-
lega og hagnýta þekkingu á sviði af-
brota og frávikshegðunar. Námið er
einkum ætlað þeim sem vinna við eða
hafa áhuga á að starfa á þessum vett-
vangi. Fræðilegar skýringar á eðli og
umfangi afbrota eru greindar og
sjónum beint að þeim aðilum sem
hafa með meðferð og af-
greiðslu hegningar-
lagabrota í stjórnkerf-
inu sjálfu að gera, s.s
lögreglu, ákæruvaldi og
viðurlagakerfi.
Atvinnulífsfræði
Markmið diplóm-
anáms í atvinnulífs-
fræði er að veita nem-
endum fræðilega og
hagnýta þekkingu á
sviði vinnumarkaðs- og
vinnuumhverfismála.
Námið veitir nem-
endum innsýn í það sem ber hæst í
umræðu um þróun, skipulag og
stjórnun vinnu. Fjallað er um stað-
bundinn og hnattrænan vinnumark-
að, alþjóðavæðingu vinnuaflsins,
„góða“ og „slæma“ vinnustaði og
tengsl vinnu og lýðheilsu. Námið
gagnast m.a. nemendum sem hafa
áhuga á stjórnun, starfsmanna-
heilsuvernd og almennri stefnumót-
un á sviði vinnuumhverfis- og vinnu-
markaðsmála.
Fjölmiðlafræði
Markmið diplómanáms í fjölmiðla-
fræði er að veita nemendum fræði-
lega og sögulega innsýn í hlutverk og
eðli boðskipta og fjölmiðla í nútíma-
þjóðfélagi. Námið á að höfða til allra
sem vilja auka skilning sinn á hlut-
verki fjölmiðla í þjóðfélaginu. Ekki
síst er námið ætlað starfandi blaða-
og fréttamönnum sem hér býðst að
fást við rannsóknaniðurstöður og
fræðilegar kenningar um starfsvett-
vang sinn.
Rannsóknaraðferðir
félagsvísinda
Markmið diplómanáms í rannsókn-
araðferðum félagsvísinda er að veita
nemendum fræðilega og hagnýta
þekkingu á sviði rannsóknaraðferða
og aðferðafræði félagsvísinda. Námið
er einkum ætlað þeim sem áhuga
hafa á að efla færni sína í vinnubrögð-
um sem gilda í rannsóknarstarfi og
hagnýtum störfum.
Tilgangur diplómanámsins
Tilgangur diplómanámsins er að
auka fjölbreytni námsleiða á fram-
haldsstigi í félagsfræði. Mikil spurn
hefur verið eftir framhaldsnámi á
þeim sviðum sem diplómanámið tek-
ur til. Áhuginn kemur bæði frá nem-
endum sem lokið hafa BA-námi í fé-
lagsfræði og nemendum úr öðrum
greinum. Er það von okkar að dipl-
ómanámið komi til móts við sívaxandi
þörf á sérhæfðu og sveigjanlegu námi
sem nútímasamfélagið óneitanlega
kallar á. Nánari upplýsingar um
námið er hægt að nálgast á heimasíðu
félagsfræðiskorar.
Nýtt diplómanám í
félagsfræði á meistarastigi
Helgi Gunnlaugsson
fjallar um diplómanám við
félagsfræðiskor HÍ ’Á hausti komandi verð-ur í fyrsta sinn mögulegt
að taka sjálfstætt
diplómanám í félagsfræði
til 15 eininga að loknu
BA-prófi eða sambæri-
legu háskólaprófi.‘
Helgi Gunnlaugsson
Höfundur er formaður
félagsfræðiskorar Háskóla Íslands.
NÚ SEM aldrei fyrr skiptir máli
að þeir sem berjast gegn stytting-
aráformunum á námi til stúdents-
prófs haldi þræði og lyfti því fram í
sínum málflutningi sem eru aðal-
atriði þessa máls. Gagnlegt er í því
sambandi að fara gegn-
um gögn bæði hjá
menntamálaráðuneyt-
inu og Kennarasam-
bandinu. Strax á fyrstu
stigum umræðunnar
um miðjan 10. áratug
síðustu aldar koma fyr-
ir tvö meginmarkmið
sem einungis að tak-
mörkuðu leyti eru sam-
rýmanleg. Annars veg-
ar voru fagleg mark-
mið sem lúta að sam-
fellu í námi, sveigjan-
leika innan og milli
skólastiga og einstaklingsmiðun. Ég
þekki engan sem er á móti þessum
markmiðum. Hins vegar rekstrarleg
markmið sem gera ráð fyrir stytt-
ingu og skerðingu sem ekki síðar en
árið 2016 ættu að skila okkur fram-
haldsskóla sem væri 700 milljónum
ódýrari í ársrekstri en sá skóli sem
við höfum í dag. Ég þekki marga
sem hafa efasemdir um þetta. Öll
faglegu atriðin hér að framan kalla á
aukna þjónustu skólanna. Það er of-
vaxið mínum skilningi hvernig sú
aukna þjónusta á að fara fram á
skemmri tíma og fást fyrir minna fé
en nú tíðkast.
Öll fyrirbæri mannlífsins lúta tím-
anum. Sjálfur þekki ég ekkert fyr-
irbæri sem er jafn rækilega ofurselt
tímanum í ógn og dýrð eins og hinir
hefðbundnu skólar. Þar er allt tíma-
miðað, – skólaár, árgangar, bekkir,
annir, mánuðir, vikur, dagar og
kennslustundir. Það er engin til-
viljun að grunnplaggið sjálft sem allt
snýst um í skólum nefnist stunda-
skrá. Af þessum ástæðum m.a. er
það að þegar einum fjórða hluta af
tíma skólans er eytt hefur það áhrif á
starfsemi skólanna sem ég við nán-
ari umhugsun held að væri rétt að
líkja við hamfarir. Aðalreglan verður
sú að ef tími íslenskra
framhaldsskóla styttist
um fjórðung mun öll
starfsemi þeirra skerð-
ast í svipuðu hlutfalli.
Skýrast er þetta hvað
varðar nemendafjölda.
Ef eitt ár af fjórum er
skorið af framhalds-
skólum fækkar nem-
endum þeirra um sem
næst 25%. Um allt land
hafa verið byggðir upp
öflugir framhalds-
skólar á síðustu árum
og áratugum. Und-
arlega hljóðlátir eru margir þeir sem
hart lögðu að sér við þessa uppbygg-
ingu nú þegar starfi þeirra er ógnað.
Sérstaklega verður mér hugsað til
margra hinna fámennari skóla. Ef
stytting náms til stúdentsprófs verð-
ur að veruleika sýnist mér liggja í
augum uppi að dagar þessara skóla
eru taldir. Og kannski var leikurinn
einmitt til þess gerður.
Tvennt var það í fréttum síðustu
daga sem tengist umræðunni um
styttingu náms til stúdentsprófs og
vakti athygli mína. Annars vegar var
grein í Morgunblaðinu föstudaginn
17. febrúar þar sem leiddar voru lík-
ur að því að slagurinn um stytt-
inguna væri tapaður vegna þess að
kennarar og forysta þeirra væru
ekki samstiga og hins vegar voru
þær fréttir að nemendur Mennta-
skólans á Akureyri ætluðu að vera
fjarverandi frá skóla miðvikudaginn
22. febrúar og nota daginn til að mót-
mæla fyrirhugaðri styttingu náms til
stúdentsprófs. Seinni fréttin svarar
þeirri fyrri. Stytting náms til stúd-
entsprófs verður aldrei nema um
hana skapist ákveðin lágmarks sátt,
– þ.e. að meirihluti nemenda og
kennara sé samþykkur grunn-
hugmyndinni og hvernig hún verður
útfærð. Það er hægt að leggja niður
íslenska framhaldsskóla án sam-
þykkis nemenda eða kennara. Þar
dugar vilji valdhafa. En framhalds-
skólanum verður ekki breytt í
grundvallaratriðum öðru vísi en að
þeir sem eiga að vinna verkið séu við
það sáttir. Tímabært er að þessi aug-
ljósu sannindi verði viðurkennd.
Að lokum þetta. Við sem í þessari
baráttu stöndum megum ekki tapa
sjónar á því sem skiptir máli. Það er
að slá vörð um og sækja fram fyrir
framhaldsskóla íslenskra ung-
menna. Sú hætta er til staðar að bar-
áttan snúist í innihaldslaust karp og
meting um hvað hægt sé að hafa
óendanlega rétt fyrir sér. Það er í
raun hégómi og í þessa gryfju skul-
um við ekki falla. Málstaðurinn á
betra skilið.
Enn um styttingu
náms – nokkur aðalatriði
Björn Vigfússon fjallar um
styttingu náms til
stúdentsprófs ’Við sem í þessari bar-áttu stöndum megum
ekki tapa sjónar á því
sem skiptir máli. Það er
að slá vörð um og sækja
fram fyrir framhalds-
skóla íslenskra
ungmenna.‘
Björn Vigfússon
Höfundur er kennari við
Menntaskólann á Akureyri.
NEMENDUR, sem langar að
starfa við upplýsingatækni, hafa
fjölmörg tækifæri til náms við Há-
skóla Íslands. Upp-
lýsingatækni sem há-
tækniatvinnugrein
innifelur þróun og
þjónustu hugbún-
aðar, vélbúnaðar og
fjarskipta. Við viljum
byrja á að nefna
tvær námsbrautir í
upplýsingatækni,
rafmagns- og tölvu-
verkfræði og hug-
búnaðarverkfræði.
Verkfræðideild hýsir
báðar þessar náms-
brautir. Nám í raf-
magns- og tölvuverk-
fræði miðar meðal
annars að því að
veita góða undir-
stöðuþekkingu í
hönnun vélbúnaðar
og hugbúnaðar.
Hönnun og smíði sér-
hæfðs jaðarbúnaðar
við tölvur ásamt
greining gagna og
þróun úrvinnsluað-
ferða er einnig stór
þáttur í náminu. Með
tilkomu nýrrar þekk-
ingar á upplýs-
ingatækni hefur skör-
un hennar við
fjarskiptatækni komið
æ betur í ljós. Verk-
fræðideild hefur kom-
ið til móts við þessar
breyttu þarfir með
því að leggja áherslu
á undirstöðuþekkingu
í fjarskiptatækni sem
nemendur geta sam-
tvinnað við upplýs-
ingatækni með fjöl-
breyttu nám-
skeiðsvali.
Nám í hugbún-
aðarverkfræði eykur
þekkingu nemenda á hönnun, for-
ritun og prófun hugbúnaðar.
Stjórnun hugbúnaðarverkefna er
einnig veigamikill þáttur og snýst
um að áætla og stjórna mannauði,
tíma, fjármagni, greina áhættu og
meta afurðir m.t.t. áreiðanleika, ör-
yggis, verndar, nytsemi, afkasta-
getu o.s.frv.
Tölvunarfræði er einnig kennd í
verkfræðideild og þriggja ára nám
veitir brautskráðum réttindi til að
kalla sig tölvunarfræðing. Nám í
tölvunarfræði gefur nemendum
tækifæri til að kynnast völdum sér-
sviðum með valnámskeiðum t.d. í
viðskiptafræði, reiknifræði og
gagnvirkni. Þannig getur nemandi
í tölvunarfræði við verkfræðideild
HÍ nýtt sér þann styrk sem skól-
inn býr yfir með námsframboði í
ellefu deildum. Mikil skörun er á
störfum rafmagns- og tölvuverk-
fræðinga og tölvunarfræðinga. Við-
fangsefni þessara tveggja hópa er
um margt líkt. Námsbrautirnar,
tölvunarfræði, hugbúnaðarverk-
fræði og rafmagns- og tölvuverk-
fræði njóta góðs af nábýli við hver
aðra í verkfræðideild og bjóða
nemendum fjölbreytt nám-
skeiðsval.
Auk verkfræðideildar bjóða fjór-
ar aðrar deildir Háskóla Íslands
nemendum tækifæri sem felast í
námi í upplýsingatækni. Hjúkr-
unarfræðideild býður framhalds-
nám í upplýsingatækni í heilbrigð-
isvísindum. Viðskiptadeild býður
nám til B.S. prófs með áherslu á
upplýsingatækni. Hugvísindadeild
býður nemendum rannsóknartengt
nám í tungutækni og raunvís-
indadeild býður nemendum nám í
stærðfræði með vali í tölvun-
arfræði. Þessar deildir eru allar í
samstarfi við verkfræðideild um
námið.
Starfssvið þeirra sem mennta sig
á sviði upplýsingatækni er afar
fjölbreytt. Störf geta falist í þróun
vírusvarna, leikja, kerfa fyrir fram-
leiðslu og verslun, tal-
og myndþjónustu,
rekstur neta, þróun
hugbúnaðar fyrir
myndgreiningu til
lækninga, þróun raf-
eindarása, hönnun vél-
búnaðar og jaðarbún-
aðar fyrir tölvu og
þróun og hönnun fjar-
skiptakerfa. Verkefnin
eru nánast óþrjótandi,
einkum þegar litið er til
þess að bæði fyrirtæki
og opinber stjórnsýsla
gera kröfur um vax-
andi ávinning með
betri upplýsingamiðlun
og þekkingarstjórnun.
Við slíkar aðstæður,
þar sem þróun tækni,
aðferða og umhverfis
er ör, má vera ljóst að
það nægir engan veg-
inn að þjálfa nemendur
í einni tækni eða að-
ferð. Það má segja að
nemendur nýti tímann
best í háskóla með því
að læra undirstöðu-
þekkingu, þjálfa sig í
að takast á við breyt-
ingar, læra að afla sér
þekkingar á sjálf-
stæðan hátt, spyrja
spurninga, vega og
meta valkosti, gagn-
rýna o.s.frv. Við í
verkfræðideild HÍ bú-
um nemendur undir að
takast á við fjölbreytt
störf í hátæknium-
hverfi sem býður ein-
staklingum að vaxa og
auka við þekkingu sína
við sérhvert verkefni.
Verkfræði miðar að
því að finna hag-
kvæmar lausnir á
raunverulegum verkefnum. Með
lausn raunverulegra verkefna er
framtíðarsamfélagi þjónað hvort
sem okkur er ætlað að stuðla að
bættri heilsu, vakta náttúruna,
þjóna verslun, eða efla samskipti.
Til viðbótar því að leysa raunveru-
leg verkefni, er gerð krafa um að
þau séu leyst á hagkvæman hátt.
Með einum eða öðrum hætti verð-
ur ávinningur lausna, í hvaða
gjaldmiðli sem talið er, að vera
meiri en kostnaður við gerð þeirra.
Verkfræðideild HÍ býður nem-
endum samkeppnishæft nám sem
veitir góða undirstöðu til að mæta
örum breytingum 21. aldarinnar
þar sem upplýsingar og hátækni
skipa vaxandi sess. Reynsla og
þekking sem nemendur afla sér í
alþjóðlegu umhverfi verkfræði-
deildar HÍ í náinni samvinnu við
íslenskt atvinnulíf, gerir þá að eft-
irsóttri auðlind.
Nánast allar deildir Háskóla Ís-
lands bjóða nemendum nám sem
samanstendur af þriggja ára grun-
námi til B.S/B.A. prófs og tveggja
ára framhaldsnámi til meistara-
prófs. Stundum er sagt að það taki
sprotafyrirtæki 10 ár að sanna sig
og 10 ár fyrir einstakling að verða
sérfræðingur á einhverju sviði
þekkingar. Á sama hátt getum við
sagt að það taki nemanda 5 ár að
læra í háskóla og síðan 5 ár til við-
bótar á vinnumarkaði til að verða
góður í sínu fagi.
Sunnudaginn 26. febrúar verður
námskynning í Háskóla Íslands frá
kl. 11–16. Verkfræðideild kynnir
námsframboð sitt í Öskju.
Nám í upplýsinga-
tækni við
Háskóla Íslands
Ebba Þóra Hvannberg
og Jóhannes R. Sveinsson
fjalla um nám á háskólastigi
Jóhannes R. Sveinsson
’Reynsla ogþekking sem
nemendur afla
sér í alþjóðlegu
umhverfi verk-
fræðideildar HÍ í
náinni samvinnu
við íslenskt at-
vinnulíf, gerir þá
að eftirsóttri
auðlind.‘
Höfundar eru dósentar í
verkfræðideild Háskóla Íslands.
Ebba Þóra Hvannberg