Morgunblaðið - 24.02.2006, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2006 31
MINNINGAR
✝ Hansína ÞóraGísladóttir, til
heimilis á Hring-
braut 94 í Keflavík,
fæddist á Kleifár-
völlum í Miklaholts-
hreppi á Snæfells-
nesi 29. október
1926. Hún andaðist
að morgni 19. febr-
úar síðastliðins eftir
stutta legu á sjúkra-
húsinu í Keflavík.
Hansína var einka-
barn þeirra hjóna
Sigurborgar Þor-
gilsdóttur og Gísla Guðmundsson-
ar á Kleifárvöllum og ólst hún þar
upp.
Árið 1952 réðst Hansína sem
matráðskona til mötuneytis fisk-
vinnsluhússins FH í Keflavík. Þar
kynntist hún tilvonandi eigimanni
sínum, Þorkeli Guðmundssyni, f.
5.1. 1927, d. 17.4. 1983, og hóf fljót-
lega með honum sambúð á Kleif-
árvöllum en þau voru gefin saman
18. maí 1958. Þann sama dag flutt-
ust þau búferlum til Keflavíkur, að
Hringbraut 94, sem varð heimili
þeirra beggja til æviloka. Hansína
eignaðist níu börn með manni sín-
um. Þau eru: 1) Sigurborg, f. 1952,
gift Gunnari Alberti Arnórssyni.
Börn þeirra eru Arnór Þorkell,
maki Theodóra Mathiesen; Jóhann
Bæring, maki Sædís M. Jónatans-
dóttir; Hansína Þóra; og Guðrún
Hulda. Barnabörn Sigurborgar og
Gunnars eru Gunnar
Jónas, Thelma Rut,
Dagbjört Ósk og
Lilja Borg. 2) Svan-
ur Gísli, f. 1954. 3)
Guðmundur Þorgils,
f. 1955, kvæntur
Ingibjörgu Guð-
mundsdóttur. Börn
þeirra eru Harpa
Rós Guðmundsdóttir
og Sigurrós Eir Guð-
mundsdóttir. 4) Þór-
unn Ingibjörg Mull-
er, f. 1960, gift Steve
Allen Muller. Börn
þeirra eru Sonja Hanna Muller og
Ava Lovísa Muller. 5) Páll Þór, f.
1962, kvæntur Guðrúnu B. Hall-
dórsdóttur. Börn þeirra eru Sylvía
Dögg og Helga Pálína. 6) Sæmund-
ur, f. 1963, kvæntur Sesselju G.
Svansdóttur. Börn þeirra eru
Aníta Ósk og Svandís Þóra. 7) Þur-
íður Árdís, f. 1965, gift Þórði Þor-
björnssyni. Börn þeirra eru
Guðný, Björg Ásta, Þorbjörn Þ. og
Árdís I. 8) Þorkell Hans Þorkels-
son, f. 1966, kvæntur May-Lill Þor-
kelsson. Börn þeirra eru Ilmur Eir,
Benjamín Ýmir og Ylfa Sól. 9) Ól-
ína Fjóla, f. 1969, gift Heimi
Snorrasyni. Barn þeirra er Tara
Ársól.
Útför Hansínu verður gerð frá
Keflavíkurkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 11. Jarðsett verður
í Fáskrúðsfjarðarkirkjugarði
sama dag klukkan 17.
Mamma var eins og velflestar
mömmur eru og voru, besti bakari í
heimi. Randalínur og kleinur, pönnu-
kökur og jólakökur, allt bakað eftir
dásamlegum uppskriftum sem eng-
inn annar kunni og ekki var nokkur
leið fyrir aðra að herma eftir. Eina
gamla uppskrift – að hamingjuköku –
skrifaði hún samt niður. Hún fannst
meðal skáldskapar og fróðleiks sem
hún hafði skrifað og geymdi í rauðri
lausblaðamöppu og er svona:
Tveir sléttfullir bollar af þolin-
mæði.
Ein hjartafylli af kærleika.
Slatti af hlátri.
Höfuðfylli af skilningi.
Vætið örlátlega með góðvild.
Látið nóg af trú og blandið vel.
Breiðið yfir heila mannsævi.
Borið á borð fyrir alla sem þú mætir.
Þessa köku var mamma manna
best í að baka og þeir voru ófáir sem
fengu sneið af henni. Eftirbragðið af
henni er stórt bros þegar Hansínu er
minnst.
Mamma var að upplagi fábrotin
sveitastúlka. Hún gekk þrjá vetur í
skóla og sýtti það alla tíð að hafa ekki
fengið tækifæri til frekari náms. Al-
menn sveitastörf, saumaskapur og
matseld voru hennar raungreinar.
Náttúru- og landafræði voru lærðar
eða öllu heldur skynjaðar beint úr
umhverfinu og landslaginu á æsku-
slóðum hennar. Frá Snæfellsjökli að
Hafursfelli og frá Ljósufjöllum niður
að Kleifárósum og opnu hafi var
kennslustofan hennar. Fagurfræðin
var numin beint af vörum Gísla afa
sem var vel hagmæltur og um margt
fróður og Sigurborgar ömmu sem var
annáluð fyrir frábærar hannyrðir.
Umönnun og uppeldi og það hjartans
tungutak sem því fylgir varð hennar
helsta málanám því þó hún væri ein-
birni voru Kleifárvellir á þeim tíma
sjaldan barnlaus bær.(Hún grobbaði
sig samt stundum af því að hafa lært
dönsku með því að lesa dönsk blöð.)
Börn og unglingar, skyld og vanda-
laus sem sum hver dvöldust í mörg ár
hjá foreldrum hennar, urðu hennar
bræður og systur sem henni var
gjarnan falið að líta eftir.
Þegar aldur leyfði, tók hún virkan
þátt í félagslífi sveitarinnar. Hún söng
í kirkjukórnum, starfaði með ung-
mennafélaginu og fundaði með kven-
félaginu á þeim tíma sem slík félög
voru helstu máttarstólpar menning-
arlífs þjóðarinnar.
Sá ómur sem settist að í sál
mömmu á barns- og unglingsárunum
á Kleifárvöllum, hljómaði í öllu henn-
ar fasi, allar götur síðan. Þegar Ís-
lendingar héldu upp á 1100 ára af-
mæli Íslandsbyggðar með pompi og
prakt og skunduðu á Þingvöll, sat
mamma heima og orti óð til heima-
byggðarinnar:
Ó, Snæfellsnes. Ég hylli þig af hjarta
þín heiðblá fjöll og gróðurbeltin fríð,
silungsár og svanatjarnir bjartar,
sundin blá og fiskislóðin víð.
Þar hraustir drengir feng í djúpi finna
og fúsar hendur gull og hagsæld vinna.
Ó, sveitin mín með fjallafaðminn dýra
sem fagurt sjávarband við ströndu ber,
og jökulinn sem er þitt djásnið dýra,
dimmleit holt og heitan varmahver.
Af fjallabrúnum fossar sterkir falla
á fyrirheit um nýting orku kalla.
Ó, hýra byggð, þú hefur margt að geyma
sem heldur minning skýrri í brjósti mér.
Og því er sælt að segja „svona er heima“
þó sjálf ég hafi farið burt frá þér.
Þín myndin skýr í minni voru lifir
og mildur drottinn vaki byggð þinni yfir.
Í janúar árið 1952 hleypti hún
heimdraganum í fyrsta sinn og fór á
vertíð til Keflavíkur að afla lausafjár.
Hún var 24 ára með eldrautt krullað
hár og sterklega vaxin enda ráðin til
að elda ofan í og þjóna til borðs skara
af vertíðarkörlum sem þarna gengu
sömu erinda og hún sjálf, að fá borgað
í beinhörðum peningum en ekki með
úttekt í kaupfélaginu.
Um miðjan febrúar varð hún ást-
fangin af pabba. Hlutirnir gengu
samt hratt fyrir sig því í desember
sama ár fæddist þeim fyrsta barnið,
stúlka skírð Sigurborg í höfuðið á
ömmu. Í vertíðarlok hófu þau að búa
saman á Kleifárvöllum. Næstu sex ár-
in gerði pabbi heiðarlegar tilraunir til
að gerast bóndi á milli þess sem hann
sótti vertíðir til Keflavíkur. Mamma
sat sem fastast á Kleifárvöllum og ól
af sér hvert afkvæmið af öðru. 1954
fæddist þeim Svanur Gísli og 1955
Guðmundur Þorgils. Snemma árs
1958 festu þau hjónin kaup á íbúð í
Keflavík og fluttu þangað. Á leiðinni
suður var gert stutt stopp að prest-
setrinu í Söðulsholti í Koleinsstaðar-
hreppi þar sem séra Þorsteinn Lúth-
er pússaði þau saman í hjónaband á
meðan bíllinn og börnin biðu úti.
Í Keflavík bjuggu þau sér til heimili
í lítilli þriggja herberga íbúð á Hring-
braut 94. Mörg af systkinum pabba
bjuggu í næsta nágrenni og heimilið
var fljótt að daglegum viðkomustað
margra þeirra. Mamma sá til þess að
allir fengu kaffi og með því, á hvaða
tíma dags sem var. Á milli þess eldaði
hún hádegismat og kvöldmat, útbjó
morgunmat og morgunkaffi, síðdeg-
iskaffi og kvöldkaffi, þvoði þvotta og
stoppaði í sokka, hjálpaði okkur
krökkunum sem byrjuð voru í skóla
með stautið og reikninginn, strauk og
straujaði lín og skúraði gólf bæði
heima hjá sér og í mjólkurbúðinni á
kvöldin. Auk þess hélt hún áfram upp-
teknum hætti og skrapp á spítalann
við og við til að ala börn. Árið 1960
kom Þórunn í heiminn, 1962 var það
Páll Þór, 1963 Sæmundur, 1965 Þur-
íður Árdís, 1966 Þorkell Hans og loks
1969 Ólína Fjóla. Baslið í kringum
ómegðina tók sinn toll bæði af heilsu
hennar og pabba. Þeim varð fljótlega
ljóst að ekki yrði séð fyrir þessari
stóru fjölskyldu með verkamanna-
launum einum en pabbi vann framan
af fyrir henni sem verkstjóri í frysti-
húsum bæjarins. Hann brá þá á það
ráð, að undirlagi mömmu, að setja á
fót fiskbúð. Fiskur og fiskvinnsla var
það eina sem hann kunni og hafði
mikla reynslu af, sagði hún. Slíkur
rekstur lá því beint við. Í viðbót við
heimilisstörfin bættist nú á könnu
hennar íhlaupa-afgeiðsla í fiskbúðinni
ásamt tilheyrandi þrifum og þvotti.
Einhvern veginn fann hún samt tíma,
venjulega seint á kvöldin, til að taka á
móti vinkonum sínum, oft ungum
stúlkum, sem vildu láta spá í bolla fyr-
ir sig. Það var list sem mamma hafði
lært af mömmu sinni og hafði gaman
af.
Á áttunda áratugunum óx umfang
verslunar þeirra hjóna með kaupum á
Friðjónskjöri í Njarðvíkum auk þess
sem fiskbúðunum hafði fjölgað. Þau
ráku verslanir bæði í Innri og Ytri-
Njarðvík og tvær í Keflavík. Um tíma
starfræktu þau einnig niðursuðuverk-
smiðju og rækjuvinnslu.
En jafnvel þó að elstu börnin yxu
úr grasi og yfirgæfu hreiðrið eins og
verða vill virtist ekkert fækka í heim-
ili hjá mömmu. Þegar móðir hennar
Sigurborg lést, fluttist faðir hennar
Gísli á Hringbrautina og eyddi þar
síðustu æviárunum. Börnin sem hún
hélt að væru alfarin að heiman sneru
stundum aftur um stundarsakir við
annan mann. Þrátt fyrir að neðri hæð
hússins væri keypt virtust þrengslin
ekkert minnka.
En um leið og svolítið svigrúm
gafst, hóf mamma að skipta sér af fé-
lagsstörfum. Hún var meðal stofn-
félaga í Gigtarfélagi Suðurnesja og
sat í stjórn þess um tíma.
Árið 1974 kynntist hún Erlu Guð-
mundsdóttur og ásamt nokkrum öðr-
um konum stofnuðu þær fyrstu Mál-
freyjudeildina á Íslandi. Slíkar deildir
starfa nú vítt og breytt um landið og
hafa lagt mikið af mörkum til að þjálfa
konur í ræðumennsku og opinberri
framkomu. Málfar og kveðskapur
voru eitt af aðaláhugamálum mömmu
og í Málfreyjufélaginu fann hún því
góðan stað.
Bæði hún og pabbi voru ötulir fé-
lagar í Átthagafélagi Snæfellinga og
Hnappdæla á Suðurnesjum en þar
gegndi hann formennsku um hríð.
Allar ræður og ávörp sem hann flutti
samdi hún, auk þess sem hún þjálfaði
hann í framsögn. Það voru helst
ferðalög á vegum þess félags, árshá-
tíðir og samkomur sem þau gátu ekki
hugsað sér að sleppa, hvernig sem í
bólið stóð hjá þeim um þær mundir.
Við andlát pabba 1983 lagðist stór
hluti af daglegum rekstri verslunar-
innar á herðar mömmu. Þó flest börn-
in væru uppkomin voru bæði Þorkell
og Fjóla enn á unglingsaldri. Og enn
fóru í hönd erfiðir tímar hjá mömmu
og það fór að bera á heilsubresti að
mestu tilkomnum út af vinnusliti og
langvarandi álagi. Hún gekkst undir
aðgerð og lét setja í sig gervihné og
aftur seinna skipti hún út öðrum
mjaðmaliðnum fyrir nýjan. Í kjölfarið
var hún frá vinnu um tíma og notaði
það tækifæri til að láta gamlan draum
rætast og heimsækja ókunn lönd.
Tvisvar fór hún til Bandaríkjanna og
svo nokkru seinna til Noregs. Í öll
skiptin var hún að heimsækja börnin
sín og hitta barnabörnin. Í þessum
ferðum hélt mamma dagbók og skrif-
aði niður hugsanir sínar og lýsti því
sem fyrir augu bar. Á slíkum stund-
um lék allt í lyndi og ekkert fékk hald-
ið aftur af frásagnar- og skáldagáf-
unni sem alla tíð blundaði innra með
henni.
Til dótturdóttur sinnar Sonju
Hönnu orti hún t.d. þegar hún dvald-
ist hjá henni í Bandaríkjunum:
Sonja Hanna hleypur á tánum
létt í fasi leikur í blænum
Örstutt er bilið milli angurs og blíðu
yljar hvers hjarta með brosinu þýðu.
Hlátur og skríkjur mér hlýja í sinni,
heiftarreið stundum sem eldslogi brenni
í augunum brúnu um örskamma stund.
Aftur þó hýrnar og birtir í lund.
Árla að morgni ömmu skal finna
því eldsnemma foreldrar störfunum sinna.
Ömmunnar háls örmunum vefur
ofursmár kroppur við hlið hennar sefur.
Þökk fyrir tímann sem áttum við einar
örfáa daga er seint mun ég gleyma.
Þótt skilji okkur veraldarvafstur um stund
við skulum seinna eiga með okkur fund.
Þegar loks mamma var orðin ein í
kotinu, ákvað hún að fá sér vinnu hjá
öðrum en sjálfri sér. Hún réð sig sem
símadömu í móttökuna hjá Járn og
Skip í Keflavík sem síðar varð að
BYKO. Þessu starfi undi hún ákaf-
lega vel og sagði þannig frá því að
stundum hélt maður að hún væri
þarna verslunarstjóri frekar en síma-
mær.
Eftir árið 2002 fór verulega og í
bókstaflegri merkingu að halla undan
fæti heilsufarslega hjá mömmu. Helti
vegna hnés og mjaðmaaðgerðanna
gerðu henni erfitt með gang og hún
gekkst undir tvær stórar holaðgerðir.
Sú fyrri var hjartalokuaðgerð í þeirri
seinni var annað nýrað fjarlægt. Hin-
ar djúpu svæfingar urðu til þess að
skammtímaminni hennar beið veru-
legt tjón. Þó hún færi af og til á hress-
ingarhæli eða dveldist um skeið á
sjúkrahúsum lá leiðin alltaf heim á
Hringbrautina og ekki þýddi að minn-
ast á það við hana að hún færi á
sjúkra- eða elliheimili til langframa.
Hún lét leiðast til þess síðasta árið
sem hún lifði að fara í dagvistun sem
hún lét mátulega vel af eftir að hafa
reynt það. Í byrjun þessa árs fékkst
hún til að fara á sjúkraheimili í
Grindavík en þar dvaldist hún aðeins í
fáeina daga. Við tók banalegan á
Sjúkrahúsinu í Keflavík.
Mamma var trúuð kona. Hún var
sannfærð um að dauðinn væri aðeins
íveruskipti og fyrir handan biði stór-
kostlegur andlegur heimur sem væru
hin sönnu heimkynni sálarinnar. Hún
tók á efri árum þátt í bænahring með
vinkonum sínum en iðkaði trú sína að
öðru leyti mest með sjálfri sér. Þegar
hún lá á banasæng kom skýrlega í ljós
hversu vitur hún var. Aldrei minntist
hún einu orði á við neinn að hún væri
að deyja. Allir vissu það og hún líka,
en hún lét á engu bera. Ekki skapa
neinn óþarfa hugaræsing, drama eða
sorg. Æðruleysið og dagsfarsprýðin
voru allsráðandi þá sem fyrr. Hún lá á
sjúkrahúsinu í fjóra daga og fjórar
nætur, tók á móti börnum og barna-
börnum og barnabarnabörnum, ætt-
ingjum, vinum og kunningjum með
bros á vor, kossum og hlýjum orðum.
Starfsfólk Sjúkrahússins í Keflavík
sá um með sinni framúrskarandi um-
hyggju og manngæsku að líðan henn-
ar fram á síðasta andartak var sárs-
aukalaus og manngöfgi hennar að öllu
leyti varðveitt. Því þökkum við öll
með mestu virktum.
Þig, elsku mamma, kveðjum við um
sinn og við þekkjum til þess engin orð
betri en þín eigin:
Þótt skilji okkur veraldarvafstur um stund
við skulum seinna eiga með okkur fund.
Börnin þín.
Fyrir hönd fjölskyldu minnar vil ég
minnast þín í nokkrum orðum, kæra
Hansína.
Það sem kemur fyrst upp í hugann
þegar við hugsum til baka er að þú
varst alltaf til staðar fyrir okkur,
tilbúin að hlusta og veita góð ráð. Fas
þitt einkenndist af styrk og ró sem þú
náðir að miðla til þeirra sem kringum
þig voru. Þegar dætur okkar voru litl-
ar tókstu þær í fangið og raulaðir fyr-
ir þær fallegar barnagælur. Alla tíð
fannst þeim gott að koma við hjá
ömmu sinni í spjall og ávallt var það
svo að eitthvað gott væri borið á borð
fyrir þær. Þú sýndir þeim ávallt
áhuga og þennan áhuga fundu þær í
samræðum við þig og hvernig verk
þeirra fengu heiðursstað ef þær
færðu þér einhverjar gjafir sem þær
höfðu útbúið. Síðast og ekki síst í fal-
legum orðum og ljóðum sem þú skrif-
aðir í afmæliskortin þeirra. Þú fannst
alltaf leið til að ýta undir sjálfsmynd
þeirra og ef einhver var leiður varð
hann fljótlega glaður í kringum þig.
Betri gjafir er ekki hægt að gefa
barni en að gleðja, styrkja og fræða.
Það veganesti halda þær með út í lífið
áfram.
Með innilegu þakklæti fyrir indæla
samleið í lífinu.
Við sjáum þig núna fyrir okkur í
mikilli birtu umlukta kærleika og friði
hjá ástvinum sem horfnir eru á braut.
Ingibjörg Guðmundsdóttir.
Þú ert nú farin frá okkur, elsku
Hansína. Tilfinningar og tjáning er
nokkuð sem ég kem til með að eiga við
í einhvern tíma, því ekki var ég undir
það búinn að þurfa að kveðja þig. Þú
varst alltaf eins og mín önnur móðir.
Ég kom fyrst til Keflavíkur í 5. bekk
barnaskóla og lenti þá í bekk með
Palla syni þínum og var í bekk með
honum allan grunnskólann. Ég man
alltaf á þessum tíma hvað mér þótti
systkini Palla vera dugleg, þau voru
alltaf að hjálpa til við þann rekstur
sem þú og Þorkell heitinn voruð í.
Þetta segir allt um þig, því dugnaður
þinn og sá eiginleiki að geta látið hlut-
ina ganga þótt oft hafi verið hama-
gangur í kringum þig var einstakur.
Þegar ég svo fer að vera með dóttur
þinni henni Þuríði og við eignuðumst
okkar fyrstu börn þá varst þú sú stoð
sem við gátum leitað til þegar eitt-
hvað bjátaði á. Þolinmæði þín gagn-
vart umhverfi þínu var einstök, ef
ekki voru börn þín kringum þig dróg-
ust barnabörnin að þér því þar leið
þeim alltaf vel. Því amma varst þú
eins og ömmur eiga að vera. Þú gafst
þeim hluta af þér og þínu uppeldi þeg-
ar þau voru í kringum þig. Það var
ósjaldan sem ég kom á Hringbrautina
og eitt eða fleiri barnabörn voru í
pössun. Hvað þau náðu að una sér á
gólfinu í eldhúsinu með potta, sleifar
og annan þann búnað sem þú varst
búin að kenna þeim að nota þegar þú
söngst fyrir þau. Þegar ég kom frá
Bandaríkjunum eftir stutta dvöl, en
var þó einn þar sem mín nánasta fjöl-
skylda bjó áfram í Bandaríkjunum,
gat ég alltaf leitað til þín þegar ég var
ekki sáttur við lífið og tilveruna. Þú
gafst mér svo mikið og mótaðist ég af
þér og þinni fjölskyldu. Veit ég að
góður Guð tekur þig í faðm sinn sem
og Þorkell heitinn og pabbi.
Ég þakka þér fyrir allt sem þú hef-
ur gefið mér og mínum, elsku Hans-
ína.
Góður Guð blessi og varðveiti
minningu þína.
Þinn tengdasonur
Þórður Þorbjörnsson.
Við systkinin göngum inn í húsið á
Hringbrautinni. Um leið og dyrnar
opnast streymir til okkar ilmurinn af
pönnukökum. Notaleg tilfinning fær-
ist yfir okkur. Á móti okkur kemur
amma brosandi. Faðmar okkur og við
finnum hvernig okkur hlýnar um
hjartarætur. Hlýjan streymir úr eld-
húsinu og við fáum okkur sæti og
hámum í okkur pönnukökur sem við
skolum niður með nýmjólkinni. Sögu-
stundin tekur við þar sem við hlustum
af eftirvæntingu á ævintýrin úr sveit-
inni. Við tökum saman lagið og hljóm-
sveitin spilar undir. Hver með sitt
hljóðfæri, pottar og pönnur úti allt.
Við berjum svo í takt. Spurningarnar
streyma frá okkur og amma veit svör-
in við þeim öllum. Aðdáunin skín úr
augum okkar. Eftir allt fjörið færist
ró yfir mannskapinn. Í faðmi ömmu,
sem ruggar okkur til og frá, líðum við
inn í draumalandið.
Amma, þú ert hetjan okkar. Dugn-
aðurinn og eljan í þér var óbilandi.
Þegar upp komu vandamál þá gat
maður alltaf leitað til þín og alltaf
varstu með svörin á reiðum höndum.
Þú varst alltaf til í að gantast og hlæja,
sama hversu ástandið var slæmt. Við
dáumst að þessum mikla krafti þínum
og hve ljúf þú varst. Með tilveru þinni
settir þú mark á okkur öll.
Þessi orð lýsa þér best, elsku
amma, og með þeim viljum við kveðja
þig. Þú munt ætíð vera í hjörtum okk-
ar.
Kveðja.
Guðný Petrína, Björg Ásta,
Þorbjörn Þór og Árdís Inga.
HANSÍNA ÞÓRA
GÍSLADÓTTIR