Morgunblaðið - 24.02.2006, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2006 45
MENNING
Það rifjaðist upp fyrir mér ádögunum, þegar ég frétti afsýningum á leikbrúðum Jóns
E. Guðmundssonar í forsal Borg-
arleikhússins hversu ofboðslega
gaman mér þótti á sýningu hans á
Dýrunum í Hálsaskógi hér um árið.
Atriðið þar sem Amma mús feyktist
í loft upp á regnhlífinni sinni í þann
mund sem Patti broddgöltur var að
hremma hana, er mér algjörlega
ógleymanlegt. Þetta voru sannkall-
aðir leikhússtöfrar.
Í Tjarnarbíói upplifði ég bæði Síð-
asta bæinn í dalnum, og Eldfærin,
sem mér fannst alveg mögnuð
mynd. Listræn hryllingsmynd fyrir
börn. Ég man þetta svosem ekki ná-
kvæmlega frá atriði til atriðis, en
það skiptir ekki öllu að muna smáat-
riðin – mestu máli í dag skiptir að
eiga minningar um listræna upp-
lifun sem hafði áhrif á mann, og
snart mann þótt maður væri bara
krakkatetur.
Ég var aðeins eldri þegar mér var
boðið með vinkonu minni á fullorð-
inssýningu í Iðnó. Það var grískur
harmleikur, Antígóna eftir Sófókles.
Okkur þótti auðvitað bráðfyndið í
aðra röndina að vera að fara á svona
skrýtið leikrit, en upplifunin, að
heyra þessa sérkennilegu og fornu
talkóra, og sjá þessa miklu drama-
tík, hún situr enn í mér, mun sterkar
en mörg önnur leikverk sem ég hef
séð síðan. Þá átti ég líka því láni að
fagna að eiga athvarf hjá Ingibjörgu
og Jóhönnu, konunum á Sólheima-
bókasafninu. Þær mötuðu okkur
krakkana á bókum, og þegar allar
hillur í barnadeildinni voru upp-
lesnar, völdu þær fullorðinsbækur
oní mann – bækur sem þær héldu að
maður hefði gaman af.
  
Þessi nostalgíska upprifjun erekki skrifuð til þess að verða
atriði í minningabók. Henni er hins
vegar ætlað að vera einhvers konar
áminning um það, að börn geta og
vilja njóta lista, ekkert síður en full-
orðnir. Það finnst mörgum nauðsyn-
legt að börn fái að spreyta sig sjálf í
listsköpun, og það er sjálfsagt þar
sem áhugi og efni leyfa. En hitt er
líka nauðsynlegt að börn fái tæki-
færi til að njóta. Það skiptir máli að
fullorðnir gefi börnum þessi tæki-
færi, og að þau séu fjölbreytt og nái
til sem flestra sviða listanna, því
hver veit hvað það er sem kemur til
með að heilla lítinn krakka og
hreyfa við honum.
Sú góða frétt spurðist í gær að að-
gangur að Listasafni Íslands yrði
ókeypis frá og með deginum í dag.
Það ætti að hvetja fólk til að fara
með börn á safnið og skoða það sem
þar er að finna gamalt og nýtt.
Vetrarhátíð gefur fjölskyldufólki
líka mörg tækifæri til að njóta sam-
an alls kyns list- og menningar-
viðburða, og flesta þeirra má sækja
frítt, hvort sem það er rúntur milli
safna borgarinnar í kvöld, skauta-
ferð undir dunandi og sprellifandi
djassi í Skautahöllinni á sunnudag,
eða leiðsögn með trúðstelpunni Bar-
böru um Kjarvalssýninguna á Kjar-
valsstöðum. Af nógu er að taka sem
ekki þarf að kosta mikið – upplifun
barnsins getur hins vegar með tíð og
tíma orðið margföld að verðmætum.
Börnin fái að njóta
’Vetrarhátíð gefur fjöl-skyldufólki líka mörg
tækifæri til að njóta sam-
an alls kyns list- og
menningarviðburða, og
flesta þeirra má sækja
frítt.‘
Brúður og sviðsmyndir Jóns E. Guðmundssonar eru í Borgarleikhúsinu.
begga@mbl.is
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
Íkvöld heimsfrumsýnir Ís-lenski dansflokkurinn tvöverk eftir tvo af fremstudanshöfundum Evrópu. Ann-
ar þeirra er Portúgalinn Rui Horta
en hann ætti að vera íslensku dans-
áhugafólki að góðu kunnur þar sem
þetta er í fjórða skiptið sem hann
setur upp sýningu hér á landi.
Danshöfundurinn Didy Veldman er
aftur að móti að starfa með flokkn-
um í fyrsta skipti. Yfirskrift verk-
anna tveggja er Talaðu við mig og
fjalla þau bæði um margvísleg
vandamál mannlegra samskipta en
þó með afar ólíkum hætti.
Og allir dansa með
Verk Didy Veldman ber heitið
Súrt og sætt og fjallar á áhugaverð-
an hátt um hlutverk kynjanna og
allar þær meðvituðu og ómeðvituðu
reglur sem kynin hafa tileinkað sér í
því sambandi. Þema verksins er
„samkvæmisdansar“ en þá notar
Veldman til að varpa fram ýktri
mynd af þessum hlutverkaleik.
„Mér þótti við hæfi og auk þess
skemmtilegt að nota tónlist og
stemningu samkvæmisdansanna til
að fjalla um þetta málefni,“ segir
danshöfundurinn Didy Veldman.
„Samkvæmisdansar gefa mjög
skýra mynd af kynhlutverkunum og
á frekar íronískan hátt. Það eru
mjög stífar reglur í samkvæmis-
dönsum og hlutverkaskipanin er af-
ar niðurnegld. Karlinn leiðir t.d.
alltaf og konan er alltaf í kjól. Af
hverju hafa konur ennþá svona ríka
tilhneigingu að líta svo á að karlinn
þurfi að sjá fyrir þeim, að hann
þurfi vera þessi sterki veiðimaður?
Konur eru ennþá að bíða eftir að
prinsinn á hvíta hestinum komi þjót-
andi hjá og bjargi þeim. Karlmenn,
að sama skapi, vilja sjá konurnar í
stuttum pilsum, háum hælum og
sem einhvers konar kyntákn og á
sama tíma gera þeir kröfu um móð-
urlega hlið. Ég ræddi þessi atriði
við dansarana og í kjölfarið fórum
við spinna texta og syngja söngva
og gerðum alls konar hluti í
tengslum við þetta kven- og karl-
mennsku þema. Við vorum sammála
um að þessi hlutverk eru ansi yf-
irborðskennd en á sama tíma afar
raunveruleg. Við göngumst undir
þessa hlutverkaskipan á einn eða
annan hátt, hvort sem við viljum
það eða ekki, og það er þessi skil-
yrta þátttaka okkar í þessum „sam-
kvæmisdansi“ sem við erum að stilla
uppí verkinu.“
Maðurinn er eyland
Rui Horta er farinn að þekkja Ís-
lenska dansflokkinn vel eftir að hafa
unnið með honum núna í fjögur
skipti. Hann segir að danshópurinn
hafi tekið töluverðum breytingum
frá því að hann vann með honum
fyrst árið 1999. Að hans mati vex
hópnum stöðugt ásmegin og nú sé
hann sterkari en nokkru sinni fyrr.
Verk Hortis sem frumsýnt verður
í kvöld heitir Gleðilegt ár og fjallar
það um krísu mannlegra samskipta.
„Það er réttara að segja að verkið
fjalli um samskiptaleysi mannsins,“
segir Horta. „ Það fjallar um ákveð-
inn veruleika sem við stöndum
frammi fyrir nú á dögum, hvernig
hvert okkar er sem stakt eyland,
nánast með eigin þjóðfána og þjóð-
söng. Við höfum byggt múra í
kringum okkur og orðin einhvern
veginn svo rosalega tortryggin
gagnvart náunganum. Því meira
sem okkur fjölgar á plánetunni og
því þrengra sem verður um okkur
hér eflast þessi ósýnilegu landa-
mæri í kringum okkur. Í verkinu er-
um við að varpa fram þeirri spurn-
ingu hvort við getum í rauninni lifað
í sameiningu? Getum við lifað sam-
an sem vinir, hjón, fjölskylda eða
sem þjóðríki eða jarðríki?“
Horta segir að verkið sé pólitískt
og á sama tíma er það afar persónu-
legt og tilfinningalegt. Verkið inni-
heldur margar samtímalegar skír-
skotanir og vissulega hefur breytt
heimsmynd í kjölfar 11. september
mikið með það að gera. Engu að síð-
ur er þetta tímalaust verk. Titill
verksins, Gleðilegt ár, er íronísk
áminning um það að sagan end-
urtekur sig stöðugt. Upphaf hvers
árs er loforð um nýtt og betra líf en
fyrr en varir skellur á nýtt stríð og
aðrar mannlegar þjáningar. „Mér
finnst það skelfilegt að þjóðfélögin
og einstaklingarnir skuli einhvern
veginn alltaf enda aftur á byrj-
unarreit. Við erum stöðugt að fást
við þessu sömu vandamál eins og
skort á umburðarlyndi og vanvirð-
ingu gagnvart náunganum.“
Sálaróp
Verkið inniheldur töluvert af of-
beldi en þó er slegið á léttari strengi
annað slagið. Horta segir að upp-
setningin á þessu verki hafi verið al-
gjörlega ný reynsla fyrir hann og að
vissu leyti hafi útkoman komið hon-
um mjög á óvart.
„Það er ekki hægt að stjórna
þeirri sköpun sem þú lætur frá þér.
Sköpunin er í rauninni óp sem kem-
ur frá sálinni og þessu ópi þarf lista-
maðurinn að bregðast við, annars
verður hann einfaldlega veikur. Ég
vil ekki hugsa of mikið um það sem
mér býr í brjósti. Ég vil bara koma
því út og útfæra það á eins fágaðan
máta og ég get þannig að úr því
verður listaverk. List er ekki eft-
iröpun á raunveruleikanum heldur
er að endurspeglun á því sem býr
innra með manni. Listaverkið er
eins konar framlenging af þessu sál-
arópi en á það bætast fleiri fletir og
sjónarhorn.“
Samkvæmisdansar
og samskiptaleysi
Morgunblaðið/Sverrir
Íslenski dansflokkurinn á æfingu í Borgarleikhúsinu.
Dans | Íslenski dansflokkurinn frumsýnir tvö verk í kvöld
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
Morgunblaðið/ÞÖK
Danshöfundarnir Didy Veldman og
Rui Horta.
Danshöfundur: Didy Veldman.
Sviðsmynd og búningar:
Elín Edda Árnadóttir.
Lýsing: Lárus Björnsson.
Leikmunasmíði: Egill Ingi-
bergsson.
Aðstoð við danshöfund:
Ólöf G. Söebech.
Dansarar: Aðalheiður Hall-
dórsdóttir, Brad John Sykes,
Emilía Benedikta Gísladóttir,
Guðmundur Elías Knudsen,
Guðrún Óskarsdóttir, Hjördís
Lilja Örnólfsdóttir, Itamar
Senussi Sahar, Jesús de Vega,
Katrín Ingvadóttir, Peter And-
erson, Steve Lorenz, Valgerður
Runólfsdóttir.
Tónlist: Balanescu Quartet:
Lullaby Dream, Ethos Percus-
sion Group: Apple Blossom,
Lerner/Loewe: I Could Have
Danced All Night, Manning/
Marchetti: Waltz Fascination,
Foxtrot: They Say it’s Wonder-
ful, Foxtrot: The Lady is a
Tramp, Faniciulla/Misa: Cha
Cha Gua Gilone.
Danshöfundur: Rui Horta.
Sviðsmynd: Rui Horta.
Búningar og leikmunir: Elín
Edda Árnadóttir.
Ljósahönnun: Rui Horta.
Aðstoð við sviðs- og ljósahönn-
un: Benedikt Axelsson.
Aðstoð við danshöfund:
Ólöf G. Söebech.
Dansarar: Aðalheiður Hall-
dórsdóttir/Hjördís Lilja Örn-
ólfsdóttir, Emilía Benedikta
Gísladóttir, Guðmundur Elías
Knudsen, Jesús de Vega, Katr-
ín Ingvadóttir, Lovísa Ósk
Gunnarsdóttir/Valgerður Rún-
arsdóttir, Peter Anderson,
Steve Lorenz.
Tónlist: Dead Combo, Yen-
s+Yens, Tiago Cerqueira,
Victor Joaquim, Aphex Twin.
Súrt og sætt
Gleðilegt ár
L I S T V I N A F É L A G
H A L L G R Í M S K I R K J U
24. starfsár
MIÐASALA Í HALLGRÍMSKIRKJU
s. 510 1000.
SUNNUDAGINN
26. febrúar kl.17 
Ásgeir H. Steingrímsson, trompet
Eiríkur Örn Pálsson, trompet
Hörður Áskelsson, orgel
Þeir leika verk eftir Scarlatti,
Holloway, Dubois, Widor,
Vivaldi og Jón Hlöðver Áskelsson
Trompetería
í Hallgrímskirkju