Morgunblaðið - 26.03.2006, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 26. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Ísland er í senn lítið og stórt – það stórtað maður getur ferðast um það allaævina og sífellt fundið eitthvað nýtt ínáttúrunni.“ Segir svissneski ljós-myndarinn Max Schmid en hann hefur
svo sannarlega verið fundvís á ný sjónarhorn
á íslenska náttúru, því hann er að senda frá
sér fimmtu bókina um Ísland á tveimur ára-
tugum. Þetta er glæsileg litmyndabók sem
nefnist Íslands óbeisluð öfl og kemur sam-
tímis út í Sviss og hér á landi.
„Ég hef myndað víða um heim en Ísland
er samt alltaf mitt uppáhalds land,“ segir
Schmid á kjarnyrtri íslensku.
„Það safnast í orðabókina í hvert sinn sem
ég kem hingað,“ segir hann hógvær þegar
blaðmaður hrósar tökum hans á málinu. „Í
hverri heimsókn læri ég eitthvað nýtt – en
ég gleymi líka alltaf einhverju.
Mér finnst mikilvægt að læra og kunna
eitthvað í tungumáli lands sem ég heimsæki
svona oft. Mér finnst sjálfsagt að reyna að
tala málið.“
Til Íslands í stað Indlands
„Ég kom fyrst hingað árið 1968 – já, ég er
af þeirri frægu kynslóð,“ segir hann og glott-
ir. „Þegar allir voru að fara til Indlands fór
ég til Íslands. Ég reyndi að taka einhverjar
myndir þá strax,“ segir hann en svipurinn
segir að árangurinn hafi ekki verið nægilega
góður. En Schmid hélt áfram að mynda á Ís-
landi og fyrstu bókina, Exotic North: Ice-
land, gaf Iceland Review út árið 1986. Síðan
hefur bókunum í höfundarverki Max Schmid
fjölgað með hverju árinu.
„Ég hef gert bækur um Andesfjöllin,
Bandaríkin, Alaska, Kanada, Ástralíu, Nýja-
Sjáland, þrjár um Noreg, fjórar um Írland,
um Skotland, Finnland, Danmörku og loks
um Sviss,“ segir hann og telur á fingrum sér.
„Nú er ég að vinna að nýrri bók um Sviss og
annarri um Skotland.“
Hann segir ekki allar myndirnar í nýju
bókinni vera splunkunýjar, einhverjar hafi
safnast upp gegnum árin, en flestar séu þó
frá síðustu ferðum hingað.
„Ég eyði miklum tíma á hálendinu, gang-
andi eða í bíl. Margar myndanna eru teknar
úr flugvélum á meðan ég rýni í smáatriði
landsins í öðrum. Jörðin lítur allt öðruvísi út
úr lofti. Í dag taka margir landslagsmyndir
úr lofti – en ég hef verið að gera þetta mjög
lengi,“ segir hann glottandi.
Vill hafa listræn sjónarhorn
Þegar ljósmyndir Max Schmid tóku að
birtast hér opinberlega á áttunda áratugnum
vöktu þær strax mikla athygli, hvernig hann
rýndi í form og byggði myndirnar upp með
litatónum náttúrunnar. Óhætt er að fullyrða
að sýn hans hafi haft áhrif á marga íslenska
náttúruljósmyndara. Schmid er hógvær þeg-
ar rætt er um þau áhrif sem hann kunni að
hafa haft á aðra en segir það þó líklega enga
vitleysu.
„Mér fannst svona pínulítið að ég sæi
stundum einhverja stælingu á því sem ég
hafði verið að gera. En auðvitað er öllum
frjálst að mynda eins og þeir vilja, það er
bara eðlilegt að hugmyndir berist á milli
manna; rétt eins og í tónlist verða menn fyrir
áhrifum hver frá öðrum í ljósmyndun.“
Hann segist alltaf hafa haft þörf fyrir að
rýna í liti og form í náttúrunni, ekki taka
bara upplýsandi ljósmyndir heldur einnig
benda á fyrirbæri sem öðrum sjáist oft yfir.
„Ég vil hafa listræn sjónarhorn, listrænt
efni í landslaginu; láta form og liti vinna
saman. Eins og þessi munstur,“ segir hann
og bendir á mynd í opinni bókinni þar sem
fínleg línuteikning er í sandi í forgrunninum,
fjær rísa dimm fjöll.
„Ísland er mjög sérstakt land, það er svo
ungt jarðfræðilega. Eldfjöll og jöklar eru enn
að móta landið. Hér er lítill gróður á hálend-
inu og allskyns form blasa við, form sem eru
kannski til annars staðar en eru þá iðulega
þakin gróðri. Hér sést þetta allt svo vel. Þá
mótar veðurfarið hér líka landið og náttúr-
una.“
Virkjanaframkvæmdirnar eru skammsýni
Í formála Íslands óbeislaðra afla vitnar
Max Schmid í bandaríska hugsuðinn Thoreau
sem sagði veröldina eiga sína framtíðarheill
undir hinni villtu náttúru, og hann gagnrýnir
byggingu Kárahnjúkavirkjunar á hálendinu
norðan Vatnajökuls.
„Ég er ekki beint ánægður með þetta,“
segir hann hægt og velur vandlega orðin þeg-
ar hann er spurður um virkjanaframkvæmd-
irnar. „Ég veit að fólk verður að gera eitt-
hvað til að geta lifað í landinu, en er þetta
rétta leiðin? Ég set stórt spurningarmerki við
þessa framkvæmd.
Ísland er svo lítið byggt, hér er svo mikið
af ósnortinni náttúru – náttúran er sú perla
sem Íslendingar eiga.
Þið eruð nú að fara sömu leið og svo marg-
ar þjóðir hafa farið áður, en á síðustu árum
hafa menn víða verið að viðurkenna að þeir
hafi gert mistök þegar náttúrunni var fórnað
– hér hefur ekki verið hlustað á þær raddir.
Auðvitað er þessi eftirsókn eftir nýjum leið-
um mannleg – en ég skil ekki þennan hugs-
unarhátt á Íslandi í dag, hér er verið að
ganga á þá auðlind sem náttúran er. Ferða-
menn koma ekki til Íslands til að fara í sólbað
eða synda í sjónum, heldur til að upplifa stór-
kostlega náttúru landsins. Það þekki ég vel af
eigin raun og af kynnum af öðrum ferðalöng-
um.
Þessar framkvæmdir fyrir austan eru mikil
skammsýni.“
Torfajökulssvæðið þarf að vernda
Þegar Schmid er spurður um sitt eftirlæt-
issvæði á Íslandi hugsar hann sig um en segir
síðan: „Torfajökulssvæðið, hugsa ég. Það
liggur hátt, þar er mjög lítill gróður og þar
sést svo vel hvernig landið hefur myndast.
Þar er fullt af hverum, litum og formum; mér
finnst ævintýralegt að fara þar um. Þar ætti
að vera þjóðgarður. Auðvitað ætti að stöðva
allar hugmyndir um virkjun þar, því þótt það
sé gott og hagkvæmt að virkja jarðhita, þá
verður að meta hvert svæði eftir náttúrulegu
mikilvægi þess. Torfajökulssvæðið verður að
vernda.“
Í þessari stóru bók eru margar myndir frá
svæðinu í nágrenni Landmannalauga, frá
Dettifossi og Mývatni, svo einhverjir staðir
séu nefndir. Schmid segist þó enn eiga eftir
að rannsaka ákveðin landsvæði enn betur,
eins og Lónsöræfin, en þau finnast honum
mjög spennandi.
„Ég vildi hafa þessa bók svona stóra,“ segir
hann, „með mörgum myndum – en samt er
fullt af myndum sem urðu að bíða og komust
ekki að. En þær verða bara með í næstu
bók,“ segir hann og brosir.
Ísland alltaf mitt uppáhaldsland
Í nærfellt þrjá áratugi hefur sviss-
neski ljósmyndarinn Max Schmid
verið að sækja Ísland heim og í
vikunni kemur út fimmta bók hans
um landið. Einar Falur Ingólfsson
ræddi við Schmid um ferilinn,
sýn hans á landið og virkjana-
framkvæmdir á hálendinu.
Morgunblaðið/Einar Falur
„Ísland er svo lítið byggt, hér er svo mikið af ósnortinni náttúru — náttúran er sú perla sem Íslendingar
eiga,“ segir svissneski ljósmyndarinn Max Schmid sem hefur tekið myndir á Íslandi frá því árið 1968.
Ljósmynd/Max Schmid
Schmid segist hafa mikla þörf fyrir að rýna í liti og form landsins.
Ljósmynd/Max Schmid
„Ég vil hafa listræn sjónarhorn, listrænt efni í landslaginu,“ segir Schmid.
efi@mbl.is
’Auðvitað er þessieftirsókn eftir nýj-
um leiðum mannleg
– en ég skil ekki
þennan hugsunar-
hátt á Íslandi í dag,
hér er verið að
ganga á þá auðlind
sem náttúran er.‘