Morgunblaðið - 26.03.2006, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. MARS 2006 55
ALDARMINNING
Hinn 3. október
2005 voru 100 ár liðin
frá fæðingu Karls
Vigfússonar frá Geir-
landi á Síðu. Foreldr-
ar hans voru hjónin
Halla Helgadóttir frá
Fossi á Síðu og Vig-
fús Jónsson bóndi á
Geirlandi. Þar hafði
ættfólk hans búið
lengi fyrr á öldum.
Móðir hans, Þórunn,
fæddist þar 1838. Þá
bjó þar afi hennar,
Jón Sigurðsson, en
hann er fermingardrengurinn sem
fylgdi eldprestinum á göngunni
löngu til Skálholts og Bessastaða
vorið 1784.
Kynslóðin sem var í blóma lífsins
um aldamótin 1900 var stórhuga og
framtakssöm. Menn hugðu á breyt-
ingar á híbýlum og búskaparhátt-
um. Um þetta leyti reisti Vigfús all-
stórt timburhús á jörð sinni og
setti upp sveitaverslun. Hefur þá
varla verið fáförult þar, en gest-
koma aukist, heimafólk, einkum
húsfreyja, haft í nógu að snúast.
Þessa verslun lagði Vigfús niður
1914, því þá beið þeirra hjóna ann-
að hlutverk. Héraðslæknirinn í
Síðuhéraði hætti störfum og flutti
burt. Við tóku nýútskrifaðir lækna-
kandídatar. Læknarnir kusu að
hafa aðsetur hjá þeim Geirlands-
hjónum. Ekki var þá búið að finna
upp heilsugæslustöðvar. Vitjanir
gat borið að á hvaða tíma sólar-
hringsins sem var, auk þess sem
fólk kom sjálft á fund læknis. Hlýt-
ur því að hafa verið allmikið um-
ferð fólks og gestkoma á bænum.
Ekki var þá búið að finna upp
komugjöld, en sjálfsagt þótti að
veita ferðalöngum hressingu, en
ekki tíðkaðist þá þar eystra að taka
gjald fyrir kaffisopa eða matarn-
urtu. Læknishéraðið var stórt, náði
frá Öræfum að Mýrdalssandi. Ekki
fer hjá því að aukist hafi annir
heimafólks, ekki síst húsmóðurinn-
ar.
Á þessum tíma fóru börn og ung-
lingar fljótt að taka þátt í marg-
víslegum bústörfum heimilanna
sem voru um flesta hluti sjálfum
sér næg eins og verið hafði frá
landnámsöld, fjárhirðing á vetrin,
voryrkjur, heyannir og smölun af
fjalli á haustin. Og smölun stóð yfir
hjá Síðumönnum þegar Katla gaus
1918. Eldri bræðurnir, Sigfús og
Karl, voru með föður sínum í
smalamennsku þegar yfir dundi
kolsvart él með ógurlegum
þrumum og eldingum. En líklega
hefur Katla gamla séð um að
spánska veikin barst ekki austur,
því Mýrdalssandur var ófær.
Þannig liðu árin, en þar kom að
unga fólkið leitaði út í heiminn. Þá
var samvinnuhreyfingin að eflast í
landinu og var talsvert um að ungir
menn færu til náms í Samvinnu-
skólanum. Það gerði einnig Karl
Vigfússon, og til þess að hafa upp í
námskostnað brá hann sér eitt
sumar á síldarvertíð á Siglufirði.
Hann lauk prófi um 1930, vann eft-
ir það eitthvað við verslunarstörf á
vetrin, en var eystra hjá foreldrum
KARL
VIGFÚSSON
sínum á sumrin.
Þannig var einnig
sumarið 1932, en þá
var sá atburður sem
eflaust hefur verið
erfiðastur og þung-
bærastur á ævi hans,
en það var þegar Jón
bróðir hans drukkn-
aði í Skaftárósi. Þeir
bræður höfðu farið
þangað til silungs-
veiða ásamt bónda af
næsta bæ. Þar eru
vötnin stríð með
straumkasti og sand-
bleytum. Jón var tónlistarmaður,
hafði verið við nám og var farinn að
semja sönglög. Hann lék á orgel
Prestbakkakirkju við messur þar.
Um hann var sagt í tímaritinu
Jörð, að „af honum stafaði næstum
dularfullur ljómi.“ Ég efast um að
Karl hafi nokkru sinni náð sér til
fulls eftir þennan atburð þótt engin
sæjust þess merki í fari hans. Hann
fór síðan alfarinn til Reykjavíkur,
fékk atvinnu við verslunarstörf, var
skrifstofumaður og síðar fulltrúi
hjá Sláturfélagi Suðurlands. Karl
var afar greindur maður, íhugull og
gætinn, en þótt hann væri alvöru
maður hafði hann gott skopskyn og
var launkíminn.
Hinn 27. júní árið 1936 gengu
þau í hjónaband Karl Vigfússon og
Gróa Svava Helgadóttir. Hún var
fædd í Reykjavík 3. mars 1913.
Foreldrar hennar voru hjónin
Ólafía Hjartardóttir og Helgi Guð-
mundsson. Þau Karl og Svava
bjuggu fyrst á Barónsstíg og þar
fæddust synir þeirra þrír. Síðan
áttu þau fagurt heimili við Vest-
urbrún þar sem sér yfir Laugardal-
inn, en eignuðust síðan eigin íbúð í
Hlíðunum og bjuggu þar síðan.
Karl var mikill ræktunarmaður,
e.t.v. arfur frá góðbændunum, for-
feðrum hans. Hann varð sér fljótt
úti um landskika þar sem hann
varði mörgum tómstundum frá að-
alstarfi sínu við ræktun garðávaxta
og grænmetis. Fékk hann þar
marga fallega uppskeru fyrir fjöl-
skyldu sína. En „ýmsum skiptir
tímunum“ sagði skáldið forðum.
Karl Vigfússon lést langt fyrir ald-
ur fram, og Svava stóð ein uppi
með sonum þeirra ungum, og áttu
tveir þeirra ólokið kostnaðarsömu
námi. Á þessum árum voru flestar
konur heimavinnandi, og auk
áfallsins við lát eiginmanns bættust
við erfiðleikar og óvissa um af-
komu. En Svava lét ekki bugast.
Til þess að halda íbúðinni og heim-
ili sínu tók hún að sér erfið störf
sem hún hafði aldrei vanist. Bræð-
urnir studdu vel móður sína og
unnu með náminu. Fljótlega bauðst
henni starf við umsjón á gæsluvelli
í grenndinni, en þeir voru þá víða í
borginni og mikið sóttir. Varð hún
fljótt vinsæl bæði af foreldrum og
börnunum sem áttu þar skjól.
Svava Helgadóttir lést 27. maí
2003, níræð að aldri. Skýrri hugsun
og minni hélt hún til æviloka. Synir
þeirra Karls og Svövu eru Helgi
Vigfús, Lárus Jón og Hallur Ólaf-
ur.
Ragnheiður H. Vigfúsdóttir.
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýhug
við andlát og útför elskulegrar eiginkonu, móður
og tengdamóður,
UNNAR ÞÓRÐARDÓTTUR.
Sérstakar þakkir viljum við færa starfsfólki á 2-N,
hjúkrunarheimilinu Eir, fyrir frábæra umönnun.
Ólafur Steinsson,
Gunnhildur Ólafsdóttir, Agnar Árnason,
Jóhanna Ólafsdóttir, Pétur Sigurðsson,
Steinn G. Ólafsson, Guðrún Sigríður Eiríksdóttir,
Símon Ólafsson, Kristrún Sigurðardóttir.
Hjartans þakkir til allra þeirra sem sýndu samúð
og hlýhug við andlát og útför ástkærrar móður
minnar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
SIGRÍÐAR ERLENDSDÓTTUR,
Hæðargarði 33,
Reykjavík.
Helga Brynjólfsdóttir, Birgir Lúðvíksson,
Unnur Jónsdóttir,
Lúðvík Birgisson, Ásdís Anna Sverrisdóttir,
Sigríður Birgisdóttir, Brynjar Gauti Sveinsson,
Guðríður Birgisdóttir, Steingrímur Gautur Pétursson
og langömmubörn.
Innilegar þakkir til allra þeirra sem auðsýndu
okkur samúð og hlýhug við andlát og útför elsku-
legrar móður okkar, tengdamóður, ömmu og
langömmu,
RAGNHEIÐAR GÍSLADÓTTUR,
Helgamagrastræti 42,
Akureyri.
Pálmi B. Aðalbergsson, Björk Lind Óskarsdóttir,
Andrés V. Aðalbergsson, Ólöf Konráðsdóttir,
Stefán Aðalbergsson,
Guðmundur Páll Pálmason,
Snorri Pálmason, Kristín Sesselja Kristinsdóttir
og langömmubörn.
Innilegar þakkir færum við öllum sem sýndu
okkur vinarhug og hlýju við andlát og útför
eiginmanns míns, föður okkar, tengdaföður,
afa og langafa,
EINARS J. GÍSLASONAR
bifreiðastjóra,
Ásvegi 16,
Reykjavík.
Guðlaug Sigurjónsdóttir,
Ólöf Einarsdóttir, Bogi Þórðarson,
Sigurlaug Einarsdóttir,
Erna Einarsdóttir, Bergþór Einarsson,
Einar Örn Einarsson, Hulda Haraldsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Helluhrauni 10, 220 Hf.,
sími 565 2566,
www.englasteinar.is
Englasteinar
Fallegir legsteinar
á góðu verði
Þökkum öllum sem sýndu okkur samhug og hlý-
hug við andlát
MARÍU INGIBJARGAR GUÐNADÓTTUR,
Ásgarði 24a,
Reykjavík.
Útför hennar fór fram í kyrrþey að ósk hinnar
látnu.
Ragnar Steingrímsson,
Hulda Ragnarsdóttir, Gunnar Gunnarsson,
Ragnar Snorrason, Petra Baumruk,
Haukur Snorrason,
Atli Snorrason.
Innilegar þakkir til allra sem sýndu okkur samúð
og hlýhug við andlát og útför ástkærrar móður
okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
HELGU JÓNSDÓTTUR,
dvalarheimilinu Hlévangi,
Keflavík.
Sigríður J. Magnúsdóttir, Jóhannes Guðmundsson,
Hilmar Magnússon, Jórunn Garðarsdóttir,
Sigurbjörg Magnúsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Þorlákshafnar og Eyja. Jónas ákvað
að létta ankerum og líta á aðstæður
og lét ræsa alla um borð og þeir sem
voru fram í voru kallaðir aftur í og
komu flestir upp í brú. Ég var á vakt
og við stýrið þegar haldið var af stað
en þar sem þarna voru margir vanari
sjómenn en ég þá taldi ég að Jónas
myndi setja einhvern þeirra að stýr-
inu þegar nær kæmi Faxasundi og
inn með Heimakletti þar sem
straumur, sjógangur og öldulag var
afleitt. En Jónas hélt ferðinni áfram,
stjórnaði gangi vélarinnar og gaf mér
fyrirmæli um stefnu og áfram var
haldið og gekk allt farsællega og var
lagst að bryggju inni í Friðarhöfn.
Þar var samankomið talsvert af fólki
sem tók okkur fagnandi og var
greinilegt að það þótti vel af sér vikið
hjá Jónasi að koma inn í höfnina við
þessar aðstæður. Það er af minni líð-
an að segja að ég einbeitti mér að því
að fylgja fyrirmælum Jónasar og
fylgjast með sjólaginu til að hafa
stjórn á skipinu. Helst óttaðist ég að
stýrið kæmi upp úr sjónum þegar
skipið stakkst ofan í öldudalina og
Gunnar myndi því ekki láta að stjórn
en sá ótti var ástæðulaus. Það sem ég
upplifði þarna var að þegar verið var
að binda skipið og mínu hlutverki lok-
ið sem „stýrimanns“ skalf ég í hnjá-
liðunum og hélt mig um stund fyrir
aftan stýrið því ég óttaðist að einhver
myndi taka eftir þessu.
Um haustið var fiskað á línu og
beitt um borð eins og á vetrarvertíð-
inni. Fórum við þá eftirminnlega sigl-
ingu með afla til Cuxhaven í Þýska-
landi. Á leiðinni fengum við brælu í
Norðursjónum og siglingaljósið fór í
frammastrinu. Þótti Jónasi slæmt að
hafa ekki siglingaljósin í lagi á svo
fjölfarinni siglingaleið en jafnframt
að aðstæður væru erfiðar til fara upp
í mastur og skipta um peru. Okkur
Jónasi talaðist svo til að þetta ætti að
vera vel framkvæmanlegt með því að
slá af og halda skipinu upp í öldurnar
og gekk þetta eftir ég fór upp í mast-
ur en Jónas var úti í glugga á stýr-
ishúsinu og fylgdist með. Tel ég að
það hafi ekki endilega verið fyrir þær
sakir að Jónas teldi minni skaða af
því að senda mig en einhvern annan
úr áhöfninni, ef illa færi, heldur frek-
ar hitt að hann treysti mér til verks-
ins og það þótti mér vænt um.
Á þessu eina ári sem ég var til sjós
með Jónasi kom það einu sinni fyrir
að honum mislíkaði framkoma mín
við sig. Þetta var eftir þorrablótið á
Reyðarfirði, sem hér er að framan
getið, farið út daginn eftir, línan lögð
upp í harða landi vegna veðurs og lít-
ið fiskirí, 2–3 tonn, lélegasti róðurinn
á vertíðinni. Ég var niðri í matsal og
Jónas vatt sér inn, fékk sér kaffi og
var greinilega ekkert í sérlega góðu
skapi þegar ég ávarpa hann og segi.
„Hvernig er það með þig, frændi, ert
þú hættur að fiska?“ Það stóð ekki á
svari: „Þú lætur mig bara vita þegar
þú vilt fara í land og finna þér betra
skipspláss,“ og snaraðist út með það
sama með kaffikönnu sína. Ætlaði
greinilega ekki að deila tíma sínum
með mér við að drekka kaffið. Mér
var brugðið og margar hugsanir
flugu í gegnum huga minn. Jónas
hafði tekið mig á skip sitt fram yfir
vana sjómenn og fengið bágt fyrir.
Minna en tveimur sólarhringum áður
hafði ég af tilviljun orðið vitni að því
að góðborgari einn á Reyðarfirði
hafði í hótunum við Jónas, utandyra
Félagslundar þar sem þorrablótið fór
fram, vegna þess að hann væri að
ráða til sín utanbæjarmenn á skip
sitt. Mér leið skelfilega illa og fannst
þarna sannast máltækið að „sjaldan
launar kálfur ofeldi“. Við fyrsta tæki-
færi fór ég á fund Jónasar og bað
hann afsökunar á framkomu minni.
Viðbrögð hans eru mér eftirminnileg
og mikils virði, hann var síður en svo
að erfa þetta við mig. Það sannaðist
þarna að það skiptir ekki endilega
mestu máli í hverju menn lenda held-
ur hitt á hvern hátt unnið er úr því
sem menn lenda í.
„Hin gömlu kynni gleymast ei,“
segir í kunnum söngtexta Árna Páls-
sonar. Þetta á við um kynni mín af
Jónasi frænda, ég met þau mikils og
er þakklátur fyrir ánægjulega sam-
fylgd og vinsemd sem hann alltaf
sýndi mér. Við fráfall Jónasar bið ég
góðan Guð að styrkja Fríðu, börn, af-
komendur og fjölskyldur þeirra.
Hilmar F. Thorarensen.